Şərq ruhunun Qərb həyatı

Huri çığırdı: “De görüm, axı sən kimsən? Mən səni tanı­mıram, ya­­dıma da gəlmir ki, səninlə hardasa görüşmüş olam”.

Yaralı xırıldadı: “Yaxşı bilirsən, mən kiməm. Min dəfə görmüsən məni. Canından əzizəm sənə mən”.

Huri qeyzlənərək söylədi: “Ax səni yalançı! Ölüm aya­ğın­da adam yalan danışmamalıdı. Mən sənin idbar sifətini heç za­man gör­mə­­mişəm. Deməsən sən kimsən, səni elə beləcə qanı axa-axa qoyub ge­­dəcəm. Öl, cəhənnəm ol”. Yaralı dikələrək hu­rinin gözlərinə diq­qət­lə baxdı və onun dodaqlarında bic tə­bəs­süm oynadı; yumşaq, sakit və də­rin səslə: “Mən – İblisəm”, – dedi.

Bu sözləri eşidəndə huri Samaan dəhşətə gələrək elə çığırdı ki, sə­si bütün vadiyə düşdü. Yalnız indi can verənin kənd kilsəsinin d­i­va­rın­dan asılmış, qiyamət gününü əks etdirən şəkildəki demonları xa­tır­lat­dığını sezməyə başladı.

“Allah qəsdən mənə sənin cəhənnəmlik sifətini göstərdi ki, mən da­­ha çox nifrət edim sənə! Səni görüm lənətə gələsən!” – deyə qış­qırdı.

İblis söylədi: “Tələsmə, müqəddəs ata, vaxtı da boş-boş söh­bət­lər­lə alma. Yaxşısı budur, yaxın gəl və mənim yaralarımı sarı, nə qə­dər ki, həyat tamamilə tərk etməmişdir bu bədəni” .

Huri cavabında: “Hər gün Allahın prosvirasına^ toxunan əl sə­nin cəhənnəm tullantılarından yaradılmış bədəninə toxun­ma­­yacaq! Öl, əbə­diyyətin dili və bəşəriyyətin ağzı ilə lənət­lən­miş məxluq. Öl, zira, sən əbədiyyətin düşməni və bəşəriyyətin qənimisən”.

İblis ağrı içində hərəkətə gəlib, dirsəkləndi və cavab verdi: “Sən nə da­nış­dığını bilmirsən və ruhunu nə boyda günahla yüklədiyinin fər­qin­də də de­yilsən. Bir qulaq as mənim hekayətimə. Mən bu kimsəsiz va­dilərdə gə­ziş­diyim zaman bir dəstə mələyə rast gəldim. Məni aman­sız­casına əzişdirdilər. Əgər onlardan birinin iti qılıncı olmasaydı, mən on­­ların hamısının axırına çıxa bilərdim. Amma bir silahsız silahlıya qarşı nə edə bilər ki?”

İblis bir anlığa susdu, sinəsində qaralan yarasını əli ilə örtüb sö­zü­nə da­vam etdi: “Silahlı mələk – deyəsən o, Mikayıl idi – mahir dö­yüş­çü idi və əgər mən yerə yatıb özümü ölülüyə vurmasaydım, məni öl­dür­məyənə qədər əl çəkməyəcəkdi”.

Huri gözlərini göyə tutub təntənəli bir şəkildə söylədi: “Eşq ol­sun Mikayıla ki, bəşəriyyəti mənfur düşməndən xilas elədi”!

İblis etiraz etdi: “Mənim bəşəriyyətə qarşı düşmənçiliyim sənin özü­nə qarşı düşmənçiliyindən böyük deyil. Sən Mikayılı tərifləyirsən. Han­sı ki, onun sənə heç bir xeyri dəyməyib. Məni bu ağır dəqi­qə­lə­rim­də lənətləsən də, bil ki, sənin firavanlığının və səadətinin səbəbi mən ol­muşam və indi də mənəm. Sən mənim xeyirxahlığımı dansan da, mə­nə minnətdar olmaq istəməsən də, həmişə mənim sayəmdə dolanmısan. Mə­gər sən indi o qədər varlısan ki, daha heç nəyə ehtiyacın yoxdur? Mə­gər bilmirsən ki, sənin arvadının və çoxsaylı uşaqlarının çörəyi kə­si­lə bilər mən ölsəm? De görüm onda nə edəcəksən? Nə işlə məşğul ola­caqsan, mənim adım belə qalmasa? İyirmi beş ildir ki, sən bu da­ğ­lar­da gəzir, insanları mənim tələlərimdən agah edirsən; camaat isə sə­nin bu moizələrinin müqabilini qızılla, tarlalarının məhsulu ilə ödəyir. Nə verəcəklər sabah sənə, əgər bu gün bilsələr ki, onların düşməni İb­lis artıq ölüb və onun hiylələri daha onlarçün qorxulu deyil? Nə işə ya­­rayacaqsan, İblisin ölümündən sonra? Məgər sənə, müdrik din xa­di­mi­nə, məlum deyilmi ki, məhz iblisin varlığı keşişlərin peyda olmasına sə­bəb olmuşdur və bu köhnəlmiş ədavətə səbəb olan qızıl və gümüşlər din­darların cibindən siz vaizlərin və ruhani ustadların cibinə axmaqda da­­vam edir? Məgər sənin kimi bir üləma bilmirmi ki, səbəbin aradan qalx­ması ilə nəticə də yoxa çıxacaq? Mənim ölümümü sən necə ar­zu­la­ya bilərsən, bilə-bilə ki, bununla həm mövqeyini itirəcək, həm ma­a­şın­dan məhrum olacaq, həm də arvad-uşağını ac qoyacaqsan? ”

İblis bir anlığa susdu və üzündən yalvarış dolu ifadəni silərək sö­zünə əminliklə davam etdi: “Özündən razı görünsən də, vallah sə­feh­­sən. Qulaq as, mən sənə bizi bir-birimizə bağlayan həqiqəti söy­lə­yim. İnsan ilk dəfə günəşi görəndə əllərini uzadaraq söylədi: “Bu göy qüb­­bəsinin arxasında böyük Allah vardır, xeyrin yaradıcısı!” Sonra isə kürəyini işığa çevirdi və yerdəki kölgəsini görüb dedi: “Torpağın də­­rinliyində qorxulu iblis yaşayır, şər törədicisi”. Və o özlüyündə: “Mən iki qüdrətli qüvvə arasındayam. Birinə sığınmalı, digəri ilə dö­yüş­­məliyəm”, – deyə düşündü.

Beləcə əsrlər bir-birini əvəz edir, insansa əvvəlki tək iki qüvvə arasında yaşayırdı: onlardan birinə şükr eləyirdi, çünki bu qüvvə onun ruhunu göylərə qaldırırdı; digərini isə lənətləyirdi, çünki o, onun ru­hu­nu zülmətə qərq edirdi. Lakin o, nə şükranlığın mənasını anlayır, nə lə­nətin əhəmiyyətini dərk edirdi və beləcə onu çiçəklərlə bəzəyən yay və onu əsim-əsim əsdirən qış arasında bir ağac təki yaşayırdı. Məhz sivilizasiyanın səhərində insan cəmiyyətində ailə, sonra isə tayfa ya­ra­nan­da, bacarıq və meyllər əsasında əmək bölgüsü yaranıb tay­fa­nın bir qis­mi əkinçilik, digəri ev tikintisi, bir başqaları toxuculuq və ov­çuluqla məş­ğul olmağa başlayanda, yer üzündə ilk din xadimləri ya­ran­dı. Və bi­rinci dəfə insan həyati əhəmiyyət daşımayan və heç bir tə­bii ehtiyacı ödə­məyən bir fəaliyyətlə məşğul olmağa başladı”.

İblis bir anlığa fasilə verdi. Sonra elə güldü ki, qəhqəhəsi bütün va­­­diyə yayıldı. Lakin gülüşü ona həm də onun yarasını xatırlatdı və o, ağ­­­rıdan üzü əyilmiş halda böyründən yapışdı. Özünü düzəldib sözünə da­­vam etdi: “Hə, elə o zamandan din xadimləri yarandı. Bu hadisə be­lə olmuşdu. Tayfada La Vis adlı birisi vardı. Adının mənasının nə ol­du­­ğunu bilmirəm. O, ağıllı, lakin çox tənbəl idi. Əkinçilikdən, mal­da­r­lıq­­dan və ovçuluqdan, bir sözlə, əzələ gərginliyi tələb edən bütün iş-lər­­dən zəhləsi gedirdi. O zamanlar qidanı yalnız zəhmətlə əldə etmək müm­­kün olduğundan, La Vis gecələrin çoxunu ac qarına yuxulamalı olur­du. Bir yay axşamı tayfa üzvləri başçının alaçığının qabağına yı­ğı­şa­­raq öz qayğılarını müzakirə edən zaman kimsə ayı göstərərək çı­ğır­dı: “Gecənin allahına baxın! Onun üzü qaralmış, gözəlliyi yoxa çıx­mış­dır, o, göydən asılan bir qara daş parçasına dönmüşdür”. Başla­rı­nı qaldırıb göyə baxan insanlar dəhşətə gəlib əsməyə başladılar. Sanki zülmət özü əlləri ilə onların ürəklərini sıxırdı, zira, onlar görünməmiş bir mənzərənin şahidi olurdular: gecənin allahı getdikcə qara dairə for­­masını alır, sanki qara pərdə ilə hər yeri örtərək torpağın rəngini də­­­yişir, dağları, daşları görünməz edirdi. Bu zaman əvvəllər ayın bat­ma­­sını müşahidə etmiş La Vis vəziyyətdən faydalanmaq məqamının ye­tiş­­­diyini anlayıb irəli yeridi, əllərini göyə uzadaraq var səsi ilə da­nış­ma­­ğa başladı: “Diz çökün və başınıza kül ələyin. Qara şər allahı işıqlı ge­­­cə allahına hücum etmişdir: əgər o qalib gəlsə, bizim hamımız ölə­cə­­yik, yox əgər məğlub olsa – yaşayacağıq. Diz çökün, dua edin və ba­şı­­nıza kül tökün. Gözlərinizi yumun və göyə baxmayın, kim xeyir al­la­hı­nın şər allahı ilə döyüşünü görsə, gözünün işığını və ağlını iti­rə­cək, öm­rünün axırınadək kor və dəli qalacaqdır. Başınızı aşağı əyin və ürək­lərinizdə xeyir allahına qələbə arzulayın”.

Beləcə La Vis heç kimin eşitmədiyi qorxulu ifadələr uy­dur­maqda davam edərək xeyli danışdı. Bir qədər sonra ay ye­ni­dən öz gözəlliyi ilə işıqlanmağa başlayanda, o, səsini bir qədər də ucaldaraq sevinclə elan etdi: “İndi isə qalxın, ay camaat, gö­yə baxın; gecənin allahı dü­ş­mə­­nə qalib gəlmiş və budur o ye­ni­dən ulduzlar arasında öz səyahətini da­­vam etdirir. Bilin ki, öz dua­larınızla siz ona qaranlığın şərini ü­s­tə­lə­mə­yə kömək etmiş ol­dunuz. Budur o indi daha əzəmətli və daha gözəl ol­muşdur”.

Adamlar qalxaraq aya baxdılar. Ay əvvəlki tək parlaq işıq­la işıq­la­nırdı. Adamların qorxusu əminliklə, həyəcanı isə se­vinclə əvəz olun­du. Onlar yallı getdilər, dəf və şeypurlarını çal­dılar, vadinin ən ucqar gu­şəsi belə onların sevinc sədaları ilə doldu.

Elə həmin gecə tayfanın başçısı La Visi yanına çağırıb de­di: “Sən bu gün görünməmiş bir iş gördün. Heç birimizin an­la­ya bil­mə­di­yi gizli sirrə vaqif olduğunu nümayiş etdirdin. Odur ki, səni təbrik edi­rəm, bu gündən tayfada məndən sonra ən ali şəxs olacaqsan. Mən tay­fa­nın ən güclüsü və cəsarətlisi, sən – ən çox biləni və müdriki; bizimlə al­lahlar arasında va­si­təçi ol, onların iradəsi, arzuları və istəklərindən bi­zi xəbərdar elə, allahların xeyir-duasını qazanmaqda bizə yardımçı ol”.

La Vis hiyləsində bir addım da irəli gedərək onu əmin etdi: “Mən yuxuda allahların mənə açdığı bütün sirrləri sənə söyləyəcəm, zi­ra, mən səninlə onlar arasında vasitəçiyəm”. Tayfa başçısı se­vin­cin­dən La Visə iki ayğır, yeddi inək, yetmiş qoyun və yetmiş quzu ba­ğış­la­dı və söylədi: “Əmr edəcəm, sənə yaxşı bir ev tiksinlər və hər pa­yız­da məh­sulun müəyyən hissəsi sənə çatacaq, ağa kimi yaşayacaqsan”.

La Vis getmək üçün qalxdı, lakin tayfa başçısı onu saxlayıb so­ruş­du: “Bu şər allahı dediyin kimdir ki, gecənin işıqlı allahı ilə döyüşə gir­məyə cə­sa­rət edir? Biz əvvəllər heç onun barəsində eşitməmişdik”. La Vis alnını ovuş­duraraq ona belə cavab verdi: “Mənim ağam, bil ki, qə­dim zamanlarda, on­da ki, hələ insan da yaranmamışdı, bütün al­lah­lar Süd Yolunun arxasında can bir qəlbdə yaşayırdılar. Onlara allah­lar allahı şahlıq edirdi. O, ba­ca­rıq­da hamıdan üstün idi və əbədiyyətin qa­nunlarında gizlədilmiş bir çox sirrlə­rin açarı yalnız onda idi. Lakin on ikinci əbədiyyətin yeddinci əsrində al­lahların allahına nifrətlə dolu olan Baatar öz atasına belə söylədi: “Nə üçün sən bütün yaradılmışlar üzə­rində mütləq hakimiyyətindən əl çək­mir­sən, varlığın və əbədiyyətin sir­lərini bizdən gizlədirsən? Məgər biz sənin ölümsüzlüyündə və gü­cündə sənə bərabər olan oğul və qızların deyilikmi?”

Allahların allahı qəzəblənərək cavab verdi: “Mütləq haki­miy­yə­ti, sirri və qüdrəti mən əbədi olaraq özümçün sax­laya­cam, zira, mənəm hər şeyin əvvəli və hər şeyin sonu”. Baatar söylədi: “Əgər sən öz güc və qüdrətini mənimlə bölüşməsən, mən və mənim övladlarım və öv­lad­la­­rımın da övladları sənə asi olacağıq!” Onda allahların allahı göy­lə­rin ənginliyindəki taxtından qalxaraq Süd Yolunu qılınc edib belinə bağ­­ladı, günəşi isə qalxan kimi sinəsinə tutaraq elə bağırdı ki, son­suz­luq lərzəyə gəldi: “Şər üsyankar! Rədd ol, qaranlıq və rəzalətin hökm sür­­düyü aşağı dünyaya və orada qal, nə qədər ki, günəş külə dön­mə­yə­cək və ulduzlar toz olub səpələnməyəcək”. O saatdan etibarən Baatar ali dünyadan şər ruhların yaşadığı aşağı dünyaya sürgün edildi. O, and içdi həyatın sirrinə ki, dünyanın sonunadək atası və qardaşları ilə mü­­barizə aparacaq, onlara iman gətirən hər bir ruha qarşı du­ra­caq­dır”.

La Visə diqqətlə qulaq asan tayfa başçısının rəngi saralmış, alnı isə qırışmışdı. O soruşdu: “Deməli, şər allahının adı Baatardır?” La Vis cavab verdi: “Allahların yanında onun adı Baatar idi. Aşağı dün­ya­­da isə o özünə başqa adlar götürdü: Baalzebul, Balial, Şeytan, Əh­ri­mən, Mara, Abdon, Devil və nəhayət İblis. Ən məşhuru İblisdir”.

Başçı “İblis” kəlməsini küləyin əsdirdiyi quru yar­paq­la­rın xışı­l­tı­­sını xatırladan titrəyən səsi ilə bir neçə dəfə tək­rar­la­yan­dan sonra so­­ruşdu: “Bəs nə üçün İblis allahlara olan nifrətini insanlara da yö­nəlt­mişdir?”

La Vis cəld cavab verdi: “İblis ona görə insanlara nifrət edir ki, on­lar onun qardaş və bacılarının törəmələridirlər”. “De­mə­li, İblis in­san­­lara qohum düşür?”— deyə başçı səsləndi. La Vis qəsdən dumanlı şə­kildə cavab verdi: “Bəli, mənim ağam. Bu­na baxmayaraq onların ən qa­tı düşmənidir: gündüzlər o, in­sanlara fəlakət, gecələr isə qorxulu yu­xular gətirir. O bir qüv­və­dir ki, fırtınanı onların evlərinə doğru ist­i­qa­mətləndirir, əkin­lə­rini yandırıb külə döndərir, özlərini və hey­van­la­rı­nı cürbəcür xəstəliklərə düçar edərək tələf edir. O, qüdrətli, kinli və məkr­li allahdır. O, insanların dərdinə sevinir, sevincinə qüs­sə­lənir və biz onun davranışını və xasiyyətini yaxşıca öyrən­mə­liyik ki, onun şə­rin­dən uzaq ola bilək, tələlərinə düşməyək”.

Başçı başını tutub pıçıldadı: “Mən indi bildim fırtınanı bi­zim ev­lə­rimizə yönəldən və heyvanlarımızı tələf edən hansı qüv­vədir. Bir az­dan bu hamıya ayan olacaq və insanlar sən La Visə alqış deyəcəklər. Zi­ra, sən onların qatı düşmənlərinin sir­ri­nin üstünü açmış və onun tə­lə­lərindən qurtulmağın yollarını öyrənmisən”.

Başçının yanından evinə yollanan La Vis bugünkü uğu­ru­na özü də inanmır, sevincindən nəşələnirdi. Bu gün ilk dəfə idi ki, başçı və tay­­­fanın digər üzvləri rahat yata bilmədilər; yu­xu­da onları qorxulu ruh­­lar incidir, şər qüvvələr qarabaqara iz­ləyirdi”.

İblis danışmaqdan yorulmuş kimi bir anlığa susdu. Huri Sa­maan isə ona diqqətlə baxırdı. Onun üzündə çaşqınlıq ifadəsi do­nub qal­mış­dı və budur onun dodaqlarında xəstə bir təbəssüm dar­tılmağa başladı. İb­lis yenidən sözünə davam etdi: “Beləcə yer üzündə din xadimləri ya­ran­dı. Mənim səbəbimə. La Vis mə­nimlə düşmənçiliyi özünə peşə se­çən ilk şəxs oldu. Onun ölü­mündən sonra bu yeri onun oğlanları və nə­və­ləri tutdular və bu peşə inkişaf etdi. O həddə qədər ki, o, yalnız yet­kin ağıl, həs­sas şüur, təmiz ürək və zəngin təxəyyülə malik in­san­la­rın mə­­­nim­­­səyə biləcəyi müqəddəs bir sənət səviyyəsinə yüksəldi. Ba­bil­də in­sanlar mənimlə cadular vasitəsi ilə döyüşən kahin qar­şı­sın­da gün­də yed­di dəfə səcdə edirdilər; Nineviyada mənim giz­li sirlərimi bil­mə­yə id­dialı şəxsi insanlarla allahları birləşdirən qı­zıl bənd sa­yır­dı­lar; Fiva şə­hərində mənim düşmənimi günəşin və ayın oğlu adlandırırdılar; Bib­losda, Efesdə və Antioxiyada in­sanlar mənə öz uşaqlarını qurban ve­rirdilər; Yerüsəlim və Ro­­mada isə camaat canını mənə nifrətdə usta­laş­­mış şəxslərə tapşırırdı.

Günəşın altında yaradılan hər bir şəhərdə mənim adım di­nin, el­min, incəsənətin və fəlsəfənin məhək daşı idi. Mənə görə mə­bədlər ti­kilir, universitetlər və məktəblər yaradılır, saray və qalalar ucaldılırdı.

Mən insanlarda qətiyyət oyadan qətiyyətəm. Mən insan­la­­rın əl­lə­ri­ni hərəkətə gətirən ələm. Mən onların id­ra­kı­na kəsər gətirən fikirəm. Mən əbədi və ölümsüz İblisəm ki, öz­lə­ri­ni diri saxlamaq üçün insanlar mə­nimlə döyüşməyə məh­kum­durlar. Əgər onlar mənə qarşı durmasa­lar idrakları yuxulayar, tənbəllik canlarını alar, süstlük isə bədənlərini məhv edər.

Mən – ölümsüz və əbədi İblis, – kişilərin ağlında və qadınların ürək­lərində əsən, onları həyəcanlandıran səssiz fırtınayam. Mənim qor­xumdan onlar monastırlara üz tutur və orada məni öz qorxuları ilə təs­diq edirlər. Mənim iradəmlə onlar qumarxanalara, şənlik evlərinə yö­nəlir və orada mənim arzularıma itaət nümayiş etdirirlər; gecənin sü­kutunda dua oxuyaraq məni öz çarpayısından uzaqlaşdırmağa ça­lı­şan monarx məni öz yatağına çağıran fahişədən çox fərqlənmir.

Mən ölümsüz və əbədi İblisəm, qorxu təməli üzərində ucal­dılmış mo­­nas­tır və səcdəgahların əsl memarı mənəm; mə­nəm şəhvət və həzz tə­məli üzə­rində qurulmuş əxlaqsızlıq yu­va­la­rının daimi sakini. Mənim ölü­mümlə dün­yadan qorxu və həzz yo­xa çıxacaq və onların dalınca da in­san ürəyinin ümid və ar­zu­ları. Həyat da simləri qırılmış ud kimi so­yuq məzarlığı xatırladacaq.

Mən ölümsüz və əbədi İblisəm. Mən yalanın, riyanın, məkrin və al­çaqlığın ilhamvericisiyəm və əgər bu xüsusiyyətlər dünyanı tərk edə­si olsa, bəşəriyyət baxımsız bağa bənzəyəcək ki, orda yalnız xeyir kol­la­rının tikanları bitəcək.