Seyidov miRİŞ MÜASİr etiket ensiklopediyasi

XÖRƏKLƏR
 
VƏ ONLARIN 
YEYİLMƏSİ
Bəzi
 təkrarlara baxmayaraq, xörəklərin yeyilmə 
qaydalarını
 yadda saxlamaq 
lazımdır. Bu 
o qədər də 
mürəkkəb iş deyil. Bir vaxtlar menyuya (yemək siyahı­
sı)
 iyirmiyə qədər təam daxil idisə, bu gün mərasim 
menyusuna
 yalnız altı-yeddi 
adda yemək 
daxildir. Na­
har yeməyi
 qəlyanaltıdan, birinci, 
ikinci xörəklərdən 
və
 desertdən
 (çərəz) ibarətdir.
Menyu
 (fr. 
səhər yeməyi, nahar, şam 
üçün xörək­
lər).
 
Menyunun seçilməsi ev 
sahibəsinin işidir. Menyu 
məclisin
 təyin olunduğu
 gündən, ərzaq məhsulların­
dan,
 yeməklərin hazırlanmasından 
asılıdır. Burada qo­
naqların
 zövqü də nəzərə alınmalıdır. Məsələn, 
alman­
ların toy menyusuna
 aşağıdakılar daxildir: qəlyanaltı 
ilə 
şirin
 çaxır; şorba, balıq ilə ağ çaxır; qovurma ilə 
qırmızı
 və ya ağ çaxır, yaxud 
şampan. Daha sonra to­
yuq, 
pendir, 
şirniyyat, meyvə, nəhayət, türk qəhvəsi 
və likör təqdim
 olunur.
İsveçlərin
 menyusuna isə 
müxtəlif növ soyuq şor­
balar
 
-
 avakado
 şorbası, 
ət suyundan 
hazırlanmış jele 
daxildir.
İ
 eti
 şorbalar: qıtığotu və xama ilə əzilmiş 
noxud, 
pendir 
şorbası, gicitkan və digər göyərti ilə bişirilmiş 
xərçəng
 
şorbası.
İsti
 
qəlyanaltılar: 
içi 
doldurulmuş
 pirojki.
Soyuq 
qəlyanaltılar: bişmiş 
yumurta ilə hisə ve­
rilmiş qızıl
 balıq, 
azacıq şor 
qızıl balıq və 
alabalıq, xər­
çəng 
salatı, müxtəlif 
avakado, ət və ya balıq pirojkisi.
İsti
 xörəklər və qovurma: hind quşu, qırğ’ovul 
və 
kəklik
 
qovurması,
 mal ətindən 
hazırlanmış file (can 
əti),
 qızardılmış qızıl balıq.
Desertə
 
bir qayda 
olaraq, pirojna, kompot, don­
durma, kremlər və qaymaq 
təklif oluna bilər.
Məqsəd nümunə götürmək deyil,
 oxucuları yuxa­
rıda
 adı
 çəkilən yeməklərlə tanış etməkdir. Yer kürə­
sində
 yaşayan hər 
bir xalqın, tayfanın özünəməxsus 
86
87

mətbəxi vardır. Lakin bir çox ölkələrin menyularının 
ümumi 
cəhətləri var.
Çörak. 
Süfrəyə
 mütləq çörək qoyulur. Çörək də 
bulka
 
kimi əllə götürülür. 
Bunun üçün çəngəl lazım 
deyil.
 Hər
 qonağa çörək üçün
 xüsusi 
nimçə qoyulur. 
Nimçəyə
 bir fal 
çörək 
qoyub, sonra tikələyirlər. Çörəyi 
dişləyib
 
yemək yaxşı deyil.
Yağı çörəyə
 öz
 
nimçənizdə çəkməlisiniz. Bunun 
üçün
 yağ bıçaq 
ilə 
götürülür, 
nimçəyə qoyulur, sonra 
çörəyi qaldırmadan
 
ona yağ yaxılır. Bu 
qayda cemə, 
marmelada, 
mürəbbəyə
 
də 
aiddir.
Əgər kolbasadan buterbrod düzəldirsinizsə, kol­
basanı çəngəllə
 ümumi boşqabdan
 götürüb, 
yağ çəkil­
miş 
çörəyin 
üstünə qoyub doğramaq lazımdır.
Paştet (qiymə) də adətən, çörəyə 
çəkilir. Paşteti 
(qiymə)
 
çəngəllə də yemək olar.
Şorba 
və ət suyu dərin boşqablarda və ya fincan­
da
 verilir.
 Şorba boşqabın 
haşiyəsinə qədər doldurulur. 
Əgər
 
şorba qaynardırsa, soyumasını gözləmək lazım­
dır. Paltara 
və süfrəyə tökülməsin deyə, onu üfürmək, 
qarışdırmaq olmaz.
Əlavə
 
şorba yemək 
istəyirsinizsə, qaşıq boşqabda 
qalmalıdır.
Qaşıq
 
ağıza
 uc tərəfindən
 deyil, paralel yaxınlaş­
dırılmalıdır.
Şorbadakı
 ət, kolbasa, 
makaron, tərəvəz bişiril­
məmişdən əvvəl elə doğranmalıdır ki, onları xörəyin 
suyu
 ilə 
götürüb,
 yemək
 
mümkün olsun. 
Əgər iri 
tikələrə rast 
gələrsinizsə, onu qaşıqla bölmək lazım­
dır.
Boşqabda şorba
 az qalıbsa, onu özünüzün
 əks is­
tiqamətinə
 əyib,
 yeməlisiniz. Çünki şorba süfrəyə 
tökülsə,
 onu yumaq 
asan olar. Kostyumunuz batarsa, 
həm 
Siz,
 
həm 
də ev sahibi narahat olar.
Şorba-püre 
və 
bulyon 
(ət suyu) da 
qaşıqla yeyilir. 
Bunun üçün sol əldə fincan, sağ əldə isə qaşıq tutulur. 
Fincanın dibində
 qalan yeməyi isə qaşığı 
nimçəyə qo­
yub,
 
fincanı sağ əldlə tutub
 içirlər. 
Barmağı fincanın 
qulpuna
 
keçirmək məsləhət görülmür.
Yemək 
yeyildikdən 
sonra
 qaşıq 
nimçəyə qoyulur.
Ətdən
 
bişirilmiş xörəklər 
(döyülmüş ətdən 
başqa) 
çəngəl 
və bıçağın köməyi ilə yeyilir. Döyülmüş ətdən 
bişirilmiş
 xörəklər
 isə
 yalnız çəngəllə yeyilir. Əgər ət 
xırda tikələrə bölünməyibsə, onun hamısını doğra­
mırlar,
 lazım 
olan qədər kəsib yeyirlər.
Sümüklü əti çəngəllə tutur və bıçaqla sümükdən 
ayırıb,
 boşqabın kənarına qoyurlar. Xörəyi çəngəllə ye­
yirsinizsə,
 bıçağı süfrəyə 
və boşqaba qoymayın. Onlar­
dan bir
 
yerdə istifadə edilməlidir.
Əti
 kəsərkən, bıçağı və çəngəli əldə möhkəm 
tut­
maq 
lazımdır. Çünki ət sürüşüb, düşə bilər.
Ət
 
yeyərkən, ağzınıza sümük qırıntısı düşmüşsə, 
onu
 çəngəllə
 götürüb,
 
boşqabın kənarına 
qoymalısınız.
Boşqabdakı əti xırdalayarkən, düz 
oturmaq la­
zımdır.
 Yemək 
yeyərkən isə başınızı azacıq aşağı əymə­
lisiniz. Əti 
kəsərkən, şəhadət barmağınız bıçağın 
qul­
punda olmalıdır.
Qısa
 
fasilə 
zamanı yeməyi qurtarmadığınızı bil­
dirmək
 üçün bıçaq və çəngəlin ucu boşqabın kənarına, 
tutacağı
 isə süfrəyə qoyulur. Yaxud
 bıçağın ucu sola, 
çəngəlin 
qabarıq hissəsi isə yuxarı çalın-çarpaz şəklin­
də
 
boşqaba qoyulur.
Süfrəyə
 
bir neçə çəngəl və bıçaq düzülübsə, əvvəl 
kənardakından,
 başqa xörəklər
 veriləndə
 isə yenə kə­
narda
 qoyulanlardan istifadə edilir.
Bıçaq 
qulpundan
 təqdim edilir.
Çəngəl və bıçağı paralel şəkildə tutacağı sağda 
boşqaba qoyubsunuzsa,
 deməli, yeməyi sona çatdıran­
sınız. 
Belə
 halda çəngəlin ucu yuxarı olmalıdır.
Balıq.
 Əsas isti 
xörəklərə çox vaxt balıqdan bişi­
rilmiş xörəklər də daxil 
edilir. Balıq 
xörəklərini yeyər­
kən,
 
xüsusi 
qaydaları gözləmək tələb olunur. 
Sümüyünə görə balıq çətin 
yeyilən xörəklər sırasına 
daxil
 edilib.
88
89

Balıq
 
çəngəl
 və xüsusi bıçaqla, bəzən isə 
iki çən­
gəlin köməyi ilə yeyilir.
 Bu
 zaman sağ əldə bıçaq, sol 
əldə isə
 çəngəl tutulur. Balıq bıçaqla təmizlənir, çən­
gəllə yeyilir.
Balığı iki
 çəngəllə
 yeyəndə, sağ əldəki çəngəl bı­
çaq
 
rolunu
 
oynayır.
Balıq
 adətən, aşağıdakı qaydada yeyilir: 
əvvəlcə 
dərisini
 
çıxarır, əti sümükdən ayırır, sonra isə balığı 
çevirib,
 o biri
 tərəfini 
təmizləyirlər. Ağızdakı sümük 
çəngəllə boşqabın kənarına 
qoyulur.
Konservləşdirilmiş balığı dəmir bankadan çıxa­
rıb, nimçəyə tökmək lazımdır. Onu süfrəyə dəmir ban­
kada
 
qoymaq yaxşı deyil.
Sosiska 
yeyərkən,
 çəngəl və
 
bıçaq tələb olunur. 
Sosiskanı hətta 
uşaqlar da əl ilə yeməməlidirlər. Sosis­
ka
 üçün süfrəyə xardal və duz qoyulur. Onlar 
üçün 
xüsusi qaşıqlardan istifadə edilir.
Kartof 
оз
 
tgrsvazdgn bişirilmiş xörəkləri 
çəngəl 
vasitəsilə xırdalayırlar. Bıçaq isə 
vasitəçi 
rolunu oy­
nayır
 (söhbət
 bişmiş tərəvəzdən 
gedir).
Salatlar adətən, isti
 xörəklərə xuruş 
(qarnir) və 
ya
 
əlavə kimi verilir. Siyənək və tərəvəz salatı (pomi­
dor,
 xiyar, kartof və 
s.) çörəyin üstünə deyil, boşqaba 
qoyulub,
 
çəngəllə
 yeyilir. Bıçağa ehtiyac olmadığından, 
çəngəl
 
sağ əldə
 
tutulur. Sol əldə tutulan çörək 
yardım­
çı 
rolunu oynayır.
Əgər
 salat 
ümumi boşqabda və ya buludda verilib­
sə,
 onda ümumi qaşıq 
və çəngəldən istifadə edərək, 
salatı,
 hər kəs 
öz boşqabına çəkir.
Souslar
 
(xörək şirəsi) ətlə 
yeyildiyindən, 
onu 
kartof və qarnirə tökmək olmaz. Sous ət yeməyini ətir­
li etmək üçün işlədilir.
Şousu 
boşqabda 
qoymaq yaxşı deyil. Sous olan 
boşqabı
 
çörəklə sivirib 
yemək olmaz.
Salatın
 suyunu qaşıqla yemək 
düzgün deyil.
Kolbasa, 
vetçina (qaxac edilmiş donuz əti) soyu­
lur və fal-fal doğranıb, ümumi boşqabda süfrəyə qoyu­
lur. Buluddan isə hər kəs ümumi çəngəllə, yaxud öz 
çəngəl-bıçağı
 ilə 
götürür.
Əgər ev sahibi 
kolbasa 
və vetçinanı soymayıbsa, 
onda
 onu
 
hər 
kəs öz bıçağı ilə soyur. İstiliyini saxla­
maq
 üçün 
kolbasa fal-fal soyulub,
 
yeyilir.
Qayğanaq 
tez bişən və geniş yayılmış xörəkdir. 
Nimru
 (qayğanaq) qaşıqla yeyilir. Vetçinalı, kolbasalı 
qayğanaq 
isə
 ya 
çəngəl-bıçaqla, ya 
da çəngəl və 
çörəyin 
köməkliyi ilə yeyilir.
Yumurta bərk 
bişirildikdə 
qabığı 
əllə soyulur, bı­
çaqla
 
yarıya bölünür 
və çəngəllə yeyilir.
İlıq bişirilmiş yumurta isə adətən, xüsusi yumur­
ta
 qədəhində 
verilir. Bişmiş 
yumurta çay qaşığı ilə bir 
tərəfdən
 
sındırılıb təmizlənir, sonra 
yumurtanın qabığı 
qədəhin boşqabına qoyulur və qaşıqla yeyilir.
Pendir
 süfrəyə doğranmış 
şəkildə verilir. 
Pendir 
xüsusi çəngəllə götürülür və 
boşqaba qoyulur. Pendir 
tikəsini
 çörəyin 
üstünə də qoymaq olar.
Əgər 
pendir
 süfrəyə doğranmamış şəkildə qoyu- 
lubsa (bu nadir hallarda
 olur),
 xüsusi bıçaq vasitəsi 
ilə 
lazım olan
 qədər kəsilib, götürülür.
 Pendir 
çəngəl-bı­
çaqla
 
boşqabda təmizlənir.
Kürü
 Qırmızı
 (keta balığı)
 və 
qara kürü bütün 
məclislərdə
 süfrənin
 yaraşığıdır. 
Konservləşdirilmiş 
balıq, ət, tərəvəz süfrəyə
 öz qabında 
qoyulmasa da, 
kürü 
öz şüşə qabında, yaxud xüsusi qablarda qoyulur. 
Kürünü buzla 
vermək 
məsləhətdir.
 Kürü qabdan 
xüsu­
si
 qaşıq,
 bıçaq və ya çəngəllə götürülür.
Çörəyə
 
əvvəl
 yağ, sonra isə 
kürü çəkilir. Kürü da­
ha
 çox
 ağ çörəklə yeyilir.
Kürü 
buterbroduna
 limon 
suyu (şirəsi) tökülür. 
Bundan 
araq və şampana qəlyanaltı kimi istifadə edilir.
Pelmeni
 (düşbsrsys oxşar yemsk). 
Bu
 xörək 
çəngəllə
 
yeyilir. Düşbərə 
iri bişirilibsə, o çəngəllə 
bölünür.
 Əgər ağıza sığışırsa,
 çəngəllə ağıza 
qoyulur.
Düyü
 
sıyığı, eləcə də ət suyunda bişirilmiş düyü 
qaşıqla,
 bişmiş 
düyü isə 
çəngəllə yeyilir.
90
91

Makaronu xırdalanmış şəkildə 
yemək asan olur. 
Makaron xırdalanmamışsa, çəngəl 
vasitəsilə xırdala­
nır.
 
Bıçaqdan 
makaronu xırdalamaq üçün yox, çəngələ 
qoymaq
 üçün istifadə olunur. Bəzi 
xalqlar 
makaronu 
xırdalanmamış 
şəkildə
 
bişirirlər. 
Xırdalanmamış ma­
karon qaşığın köməyi ilə çəngələ dolanıb, yeyilir.
Ənginar
 (bitki) başqa
 
tərəvəzlərdən fərqli olaraq 
əllə
 yeyilir. Uzunsov bükülmüş
 yarpaqları isti xörək şi­
rəsi, sous və ya bitki yağı ilə birlikdə süfrəyə verilir. 
Sağ əlin şəhadət və baş 
barmağı ilə yarpağını ayırıb, 
sousa və ya bitki 
yağına batırıb, ətli yerini yeyirlər. 
Yeyilməyən
 
hissəsi boşqabda qalır. Ənginarın 
özəyini 
də
 yemək olar. Ancaq onu əvvəldən 
çəngəl ilə doğra­
maq lazımdır. Ənginarı süfrəyə verəndə barmağı yu­
maq
 
üçün
 camda 
su da qoymaq lazımdır.
Xərçəng on
 beş
 dəqiqə qaynayandan sonra ümumi 
qabda
 isti suda süfrəyə 
verilir. O
 ümumi qabdan qaşıq 
və 
ya
 
əllə götürülür, boşqaba qoyulur və əllə yeyilir. Bıçaqla 
qabığını
 ayırıb,
 boğazını və 
ayaqlarını sorurlar. Yeyil­
məyən
 
hissələri isə sümük boşqabına 
qoyulur. Yeyib qur­
tardıqdan
 sonra
 barmaqlar camdakı
 suda yuyulur.
Əgər xüsusi çəngəl 
və bıçaq verilibsə, xərçəng on­
ların vasitəsilə kəsilib, yeyilir.
Xərçəng 
bulyonu ilə birlikdə verilərsə, 
bulyon ya 
fincanda
 içilir,
 ya da çörək batırılaraq yeyilir.
Xərçəngi kəsəndə
 
paltarı və süfrəni 
ləkələməmək 
üçün 
ehtiyatlı olmaq lazımdır.
Meyvə,
 giləmeyvə süfrəyə 
verilməmişdən əvvəl 
yuyulmalıdır.
 
Meyvə ilə bərabər süfrəyə kağız salfetka 
verilməlidir.
 Ev sahibinin 
meyvə
 üçün xüsusi çəngəl- 
bıçağı yoxdursa,
 onda adi çəngəl-bıçaqdan istifadə et­
mək olar 
(yaxşı
 olar 
bıçaq 
poladdan olsun ki, tez oksid - 
ləşməsiıı).
Meyvə 
süfrəyə iri 
buludda 
və ya vazada verilir.
Meyvəni əllə götürüb seçmək yaxşı deyil. Xoşu­
nuza gələni boşqabınıza qoya bilərsiniz.
Alma
 və armudu sol əllə götürüb, 
qabığını bıçaq­
la 
boşqabda 
soyurlar. Sonra
 isə çəngəl
 
və
 bıçağın kö­
məyi
 ilə desert 
boşqabında səkkiz yerə bölürlər. 
Dörd­
də birini çəngələ keçirərək, özəyini bıçaqla kəsib, qabıq 
yığılmış qaba qoyurlar. Alma 
çəngəl və bıçaqla yeyilir. 
Armud
 
da alma 
kimi yeyilir.
Gavalı əllə 
bölünür, çəyirdəyi çıxarılır
 və 
yeyilir. 
Üzüm
 salxımından 
əllə qoparılıb, yeyilir. Çəyir­
dəyi
 və
 qabığı isə 
görünmədən ağızdan qaşıqla çıxarı­
lır.
Ərik 
yarıya bölünüb, yeyilir.
Şaftalının
 çəyirdəyi bıçaqla çıxarılır və 
iri oldu­
ğundan kiçik dilimlərə 
bölünür. Qabığı bıçaqla soyulur.
Portağal sol
 əllə
 tutulur, boşqabda qabığı bıçaq­
la 
dilim-dilim kəsilib, təmizlənir və ələ alınıb, yeyilir. 
Çəyirdəyi
 
bıçaqla 
çıxarılır.
Naringinin
 
qabığı 
asan soyulduğu üçün bıçaqdan 
istifadə
 edilmir.
 
Naringinin qabığını əllə təmizləyib, 
dilimlərə ayırır, çəyirdəyi isə çay qaşığı ilə ağızdan çı­
xarılır.
Banan 
sol
 əllə 
saplağından
 tutulur, sağ 
əllə ya­
rıya qədər soyulur və boşqabda dilimlərə bölünüb, ye­
yilir.
Qarpız
 
süfrəyə kəsilib verilir (qabığı ilə birlikdə). 
Buluddan 
əllə götürülür.
 Sonra hərə öz boşqabında çə­
yirdəyini təmizləyir, 
çəngəl-bıçaqla kiçik 
hissələrə 
bölüb, 
yeyir.
Yemiş
 süfrəyə 
qabıqlı, çəyirdəkdən təmizlənmiş 
və 
dilimlənmiş verilir.
 Buluddan
 əllə 
götürülüb, 
qabıq 
hissəsi
 aşağı qoyulur və yumşaq 
hissəsi bıçaqla 
bir ne­
çə yerə bölünüb, 
çəngəllə
 yeyilir.
Ananas 
süfrəyə 
təmizlənmiş
 və dilimlərə bölün­
müş şəkildə verilir. Ananas çəngəl və bıçaqla yeyilir.
Qreypfrut
 
(subtropik meyvə)
 bıçaqla eninə kəsilir 
və
 yumşaq
 
hissəsi çay qaşığı ilə yeyilir.
Albalı
 saplağı 
və
 yarpağı 
ilə süfrəyə verilir. Sol 
əllə
 tutulur və meyvəsi sağ
 əllə qoparılır. Çəyirdəklər 
ağızdan
 çay qaşığı ilə 
götürülür və boşqaba qoyulur.
92
93

Giləmeyvə (çiyələk, bağ 
çiyələyi, moruq) süfrəyə 
nimçələrdə qoyulur. Onları ümumi buluddan da 
götürmək
 olar.
 
Şəkər səpilmiş giləmeyvə 
çay qaşığı ilə 
yeyilir.
 Onu qaymaqla da vermək olar.
Belə 
meyvələri saplağından tutub 
yemək də olar.
Qoz
 va fındıq 
xüsusi maşa 
ilə sındırılır, sonra qa­
bıqdan
 çıxarılır. Qozu 
və 
fındığı diş ilə sındırmaq 
ədəb­
sizlikdir.
 Bu həm də 
dişləri 
korlayır.
Qarğıdalı duzlu suda bişiriləndən sonra isti hal­
da yeyilir.
 O iki 
əllə tutulur, qıçası dişlə qoparılır.
Çay
 üçün qənd
 xüsusi maşa ilə, çox vaxt isə əllə 
götürülür.
 
Konfet əllə götürülür və boşqabda kağızın­
dan
 
çıxarılır.
Limon
 dilimlərə
 bölünür. Xüsusi
 çəngəllə və ya 
çay qaşığı
 
ilə stəkana atılır. Şirəsini qaşıqla sıxıb, ya 
nəlbəkiyə 
qoyur,
 ya 
da stəkanda 
saxlayırlar.
Peçeniya, 
vafli kiçik parçalara bölünüb yeyilir.
Pirojna
 
buludlarda verilir. Boşqablara qənnadı 
kürəkcik
 
və ya maşa ilə qoyulur. Biskvitli pirojna, 
kremli tort 
desert 
qaşığı ilə, qatqat isə çəngəl-bıçaqla 
yeyilir.
 
Bərk pirojnanı isə ələ götürüb yeyirlər.
Tort doğranılır
 
və süfrəyə
 buludlarda verilir. 
Boşqablara
 isə
 qənnadı kürəkcik 
və ya maşa ilə qoyu­
lur.
 Tort pirojna yeyilən kimi
 yeyilir.
Bal
 va 
mürəbbələr ümumi 
qabdan xüsusi qaşıqla 
mürəbbə 
nəlbəkisinə 
qoyulur. Bal və mürəbbəni çörəyə 
də 
yaxıb yeyirlər. Onlar stəkana çay qaşığı ilə tökülür.
İÇKİLƏR
Hər bir 
süfrədə mütləq içki olmalıdır. Şirə, araq, 
şampan,
 
şərab, qəhvə, çay, kokteyl, punş içki növləri­
nə
 aiddir.
Kitabın bu fəsli “yeməklər
” fəslinə əlavə kimi ve­
rilir. Burada içkilərin süfrəyə hansı ardıcıllıqla, 
hansı 
hərarətdə
 verilməsi,
 
hansı badələrdə 
içilməsi 
və müha­
fizəsi
 məsləhət görülür.
Şərabın əsas dəyəri ondan ibarətdir ki, o 
çox nə­
cib
 
və dadlı içki növüdür. Şərabın tərkibi insan orqa­
nizminə
 
vacib
 və xeyirli müxtəlif maddələrlə zəngin­
dir.
 
Bayramlar, toylar, yubileylər, 
görüş
 gecələri, vida­
laşma mərasimi (bəzi millətlərin adət-ənənələrindən 
başqa) 
şərabsız
 keçmir.
Şərab insan
 üçün üç
 yüzə qədər faydalı element­
lərdən,
 
o cümlədən təbii mayalardan (fermentlərdən), 
şəkərdən,
 
vitaminlərdən, 
turşulardan, azot 
və maddə­
lər 
mübadiləsinə 
kömək edən 
maddələrdən ibarətdir. 
Böyük
 
tibb ensiklopediyasında sağlamlığı və qüvvəni 
bərpa etmək 
üçün kaqor, madera, malaqa, tokoy, m°r- 
sala
 çaxır 
növləri məsləhət görülür.
Şərab 
ağ,
 
qırmızı və desert növlərinə ayrılır.
Ağ
 şərab 
və 
desert 10-12 dərəcə hərarətdə veri­
lir.
Qırmızı 
şərab adətən, soyudulmur 
və otaq hərarə­
tində 
verilir.
Araq və 
tünd içkilər isə 8-10 dərəcə soyudulur. 
Likörlər 18 dərəcə hərarətdə verilir.
Şampan 
5-7
 dərəcəyə qədər 
soyudulur və süfrəyə 
verilir.
Nahar
 və
 şam yeməyindən 
qabaq bir qayda ola­
raq,
 aperitiv
 verilir. Ona nə 
təklif etmək 
olar? (bax: 
əlavələr).
Balıq
 və krevetlə (xırda 
dəniz xərçəngi)
 çox 
vaxt 
kəmşirin
 ağ şərab verilir.
Omarla
 (onayaqlı iri dəniz xərçəngi) ağ şərab ver­
95
94

mək
 
yaxşı
 olar. Omar
 sousla verilərsə, onda burqund 
şərabından 
istifadə edilir.
İstridyə
 (yeyilən dəniz ilbizi) turş muskatlar və 
ya
 turş şampan daha çox
 uyğun gəlir.
Hisə
 
verilmiş qızıl
 balıqla ağ 
şərab içilir.
Balıq
 bişmiş halda verilərsə, ona kəmşirin və ya 
turş
 
ağ şərab məsləhət görülür.
Qəlyanaltı
 kimi qonaqlara 
salatla
 birgə ağ şərab 
verilsə,
 
yaxşı olar.
Menyuya
 delikates (məzə,
 zərif yeməklər), şorba­
lar
 daxil edilibsə (şampinyon 
göbələk və ya gül kələm 
şorbası),
 
onlarla şerri yaxşı tutar.
Əsas xörəklər
Belə
 
bir 
qayda var ki, qırmızı şərab ət yeməyinə, 
ağ şərab isə balığa 
verilir.
Qızıl, nərə ağ balıqlarına, qızardılmış balığa turş 
və kəmşirin ağ şərab verilir.
Toyuğa
 
çəhrayı, yüngül İtaliya şərabı verilir. Do­
nuz
 
ətinə qırmızı bordo,
 
yüngül burqund və reyn şəra­
bı
 verilir.
Qızardılmış qoyun ətinə pemont İtaliya və 
bordo 
şərabları
 verilir.
Pendir
 və 
desertlər
Son 
vaxtlar ət yeməyindən sonra pendir verilmə­
si
 dəbdədir.
 Hətta 
pendir şamına qonaq çağırmaq da 
müşahidə
 
olunur.
Bərk 
pendirlərə “Port-Salyut”
, “Çedder”, “Nor- 
sol”
, “Qorqonsol” aiddir. Bu pendirlərlə fransız və pe­
mont İtaliya şərabları verilir.
Bir qədər
 yumşaq pendirlər - “yarberqu”
, “eda- 
maskamu”
, “qaude
 və 
eləcə də yumşaq pendir “bri” qır­
mızı
 incə şərabla - 
məsələn, maqreblə verilir.
Portveyn və mader
 
çox vaxt desertlə 
verilir.
Adətən, qazlı və köpüklü şərablar meyvələrlə, 
dondurma 
və şirniyyatlarla verilir.
Şampan
 
çox universal içkidir. Kəmşirin və şirin 
şampanı bütün
 xörəklərlə 
və qəlyanaltılarla vermək 
olar.
Araq
 
duzlu (turşu), ədvalı, yağlı 
xörəklərə uyğun 
gəlir.
Konyak 
və
 
likör,
 qəhvə və çay süfrənin bəzəyidir. 
Romu
 
çay 
və qəhvə ilə içmək olar. Bayram gecə­
lərində
 və qəbullarda çay və qəhvəni spirtli içkilərsiz 
də
 
içmək olar.
İxtisaslı ofisiantlar hansı içkinin 
hansı 
yeməklər- 
lə verilməsini məsləhət görürlər. Belə məsləhətlərdən 
birini təqdim edirik:
Yüngül, 
soyuq qəlyanaltıya yüngül bordo,
 mozel- 
veyn və
 yüngül
 şərablar;
Keta
 
və sıxılmış
 qara 
kürüyə araq;
Balıqdan
 hazırlanmış soyuq qəlyanaltıya konyak;
Kəskin
 (acı) salatlara, 
ətli qəlyanaltılara, bişiril­
miş dilə, 
ət assortisinə, vetçinaya qırmızı və ya ağ ber- 
mut, 
təbii 
şərab;
İstridyə, omara, dəniz xərçənginə turş şampan, 
qazlı
 ağ 
fransız şərabı, 
vuvre, anju;
Xərçəngə,
 kraba 
pivə;
İsti qəlyanaltıya
 - 
paştetə, ilbizə turş, qazlı 
və ya 
qırmızı şərab verilir.
Birinci
 
yemək şərabla verilmir. İstisna hallarda 
ekzotik 
şorbalar bişirilir 
və ona xeres, madera verilir.
Bəzi fransız
 kulinarları hesab edirlər
 ki, birinci 
yeməyə
 
də
 içki
 vermək 
lazımdır. Əgər yemək balıqdan 
hazırlanıbsa, 
onda
 balıqla verilən şərabı bura da ver­
mək olar. 
Ətdən
 hazırlanan 
yeməklərə ətə verilən içki­
ni
 vermək lazımdır.
Sözsüz ki,
 
bir çox ölkələrdə bu barədə müxtəlif 
fikirlər var. Bəzi
 kitablarda 
bu haqda məlumatlar ol­
duğundan təkrara ehtiyac yoxdur.
Süfrədə badələrə adətən, 3/4
 hissəsi qədər
 
içki 
süzülür.
 Badə
 
yuxarı qaldırılmamalıdır. İstisna hal 
şampan təşkil edir.
Badəyə
 
yalnız boş 
vəziyyətdə əlavə içki süzmək olar.
İçkini
 
süzərkən,
 butulkanın ağzı badəyə 
dəymə­
məlidir.
96
97

Butılkam
 
ehtiyatla əymək lazımdır ki, dibindəki 
çöküntü
 qarışmasın.
Adətən, ev
 
sahibi əvvəl öz badəsinə (azacıq), son­
ra
 qadınlara,
 daha 
sonra
 isə kişilərə içki süzməlidir. 
Yalnız
 bundan
 sonra əlavə olaraq özü 
üçün içki süzə bi­
lər.
Yalnız 
şampan süfrədə açılır. Digər 
içkilər süfrə­
də açıq
 olur,
 yaxud mətbəxdən 
açıq şəkildə gətirilir.
Əgər qonağı
 içməyə məcbur etsəniz və yaxud ba- 
dədəkini axıra qədər içməsini xahiş etsəniz, onda eti­
ket qaydasını pozmuş 
olarsınız. Çünki içki 
qonağın 
səhhətinə 
təsir 
edə bilər.
Qadınlara
 süfrə
 ətrafında yanında əyləşən kişi 
xidmət etməlidir. Qadın heç vaxt özü üçün şərab və di­
gər
 
içki süzməməlidir.
Şərab
 almağı və onu nə ilə verməyi yadda 
saxla­
maqla 
bərabər, hansı badələrdə içilməsini də bilməlisi­
niz.
Bu 
barədə çoxlu rəvayətlər var. Prinsipcə tələb 
eynidir.
 
İçki nə qədər tünd 
olarsa, badə kiçik götürülür 
və
 
rahatlıq nəzərə alınır. Aşağıda bir variantı təqdim 
edirik:
1
 
2 
3
 
4 
5 
6
 
7
 8-9  10
1.
 
Su üçün badə və 
stəkan.
2.  Pivə;
3.  Şampan;
4.
  Ağ şərab;
5.  Qırmızı şərab;
6.  Kokteyl;
7.
  Araq;
8.
 
Konyak;
9.
  Likör üçün 
badələr;
10.
  Çay
 
və 
qəhvə üçün fincan.
İçki
 üçün badə seçiləndən sonra qarşıda onu han­
sı
 şəklə salmaq məsələsi durur.
Qonaqlara
 estetik təsir göstərmək məqsədi ilə ba­
dələrin
 kənarı qar kimi düzəldilir. Badələrin kənarına 
limon sürtülür və 
şəkər tozuna 
salınır, yaxud limon di­
limləri
 
ilə bəzədilir.
Dondurulmuş
 siroplardan düzəldilmiş
 müxtəlif 
rəngli
 
buz kubiklər də çox gözəl görünür.