Seyidov miRİŞ MÜASİr etiket ensiklopediyasi

QONAQSINIZ
Dəvətnaməni
 alıb,
 
təşəkkürünüzü bildirməlisiniz. 
Dəvət qəbul olunubsa,
 görüşün xüsusiyyətlərini nəzərə 
alıb,
 hazırlaşmalısınız. Kiçik
 
qonaqlığa, ailə şənliyinə, 
ad
 
gününə, toya dəvət alıbsınızsa, geyim, gül dəstəsi, 
vaxt 
və s. müəyyənləşdirilməlidir.
Qonaqlığa 
hansı paltarda gedəcəyinizi əvvəldən 
planlaşdırmalısınız. Yadda 
saxlayın ki, geyiminiz səli­
qəli, təmiz, gözəl olmalı, lakin göz 
qamaşdırmamalıdır. 
Geyim hərəkətləri məhdudlaşdırmamalı və əl-qolu bağ­
lamamalıdır.
 Şənlikdə
 fikriniz 
çəkmənin ayağınızı 
sıx­
mağında, paltarınızın qırışmasında qalmamalıdır.
Bu
 məsələ kişilər üçün çox 
asandır. Onları klas­
sik qara rəngli 
kostyum xilas edir.
Mərasim əhval-ruhiyyəsi yaratmaq üçün geyimə 
köynək,
 qalstuk sancağı və s. əlavə etmək 
olar. Hətta 
yaxşı
 
ətir və ya yeni saç düzümü əhval-ruhiyyənin 
yüksəlməsinə
 
kömək 
edə bilər.
Yadda 
saxlayın ki, qonaqlığa paltarlarınızı 
nümayiş
 
etdirmək 
üçün getmirsiniz. Dostlarınız geyi­
minizə tamaşa 
etmək 
üçün Sizi dəvət etməyiblər. Onlar 
Sizi yalnız 
öz evlərində görmək arzusunda olublar.
Əsd§
 
məsələ qonaq çağırıldığınız 
evə
 xoş əhval- 
ruhiyyə gətirmənizdir. Hədiyyədən əlavə gül dəstəsi 
gətiribsinizsə,
 onu
 açıq şəkildə 
evin xanımına təqdim 
edib, 
təbrik 
etməlisiniz.
Evin
 
sahibi
 ilə görüşəndən sonra, Sizdən əvvəl 
gələn qonaqlar
 
azdırlarsa, hər biri ilə ayrı-ayrılıqda, 
əgər 
çoxdurlarsa, hamı ilə baş əyməklə salamlaşmalı­
sınız.
 Qonaqları təqdim etmək ev sahiblərinin vəzifə­
sidir.
Evə daxil
 olarkən, ev sahibəsi digər qonaqlarla 
məşğuldursa,
 onu salamlamalı, 
Sizi dəvət etdiyinə gö­
rə
 
təşəkkürünüzü bildirməlisiniz.
Söhbətə
 başlayarkən,
 digər 
dəvət olunanların əh­
val-ruhiyyəsinə
 
də 
məsuliyyət 
daşıyırsınız. Odur ki, 
diskusiya aparmaq və ötüb-keçən hadisələr barədə söh­
bət açmaq yersizdir.
Evdə
 
papiros çəkməyə icazə 
verilibsə, bundan sui- 
istifadə
 etməyin.
 Papiros damağınızda masa ətrafında 
əyləşməyin.
Yaxşı səsiniz varsa, elə şərait yaratmayın ki, 
oxumaq üçün kimsə Sizə xahiş etsin və yalvarsın.
Dəvət olunmamış şəxsi özünüzlə 
qonaq aparma­
yın.
 Hətta
 qohumunuzun və ya dostunuzun dəvət 
olunan
 
yerdə heç bir narahatlıq yaratmayacağına əmin 
olsanız
 belə, bu düzgün deyil.
 Bu halda
 mütləq zəng 
çalıb, icazə almalısınız. Məclis yalnız məhdud dairə 
üçün nəzərdə tutulubsa, onda nəinki icazə almaq, heç 
bu 
barədə düşünmək belə düzgün deyil. Qonaqlığa get­
məyə hazırlaşırsınızsa 
və gözlənilmədən qonağınız gə­
libsə,
 “bu 
axşam məşğuluq, xahiş edirəm başqa vaxt 
görüşək
”
, - deyə, ondan üzr istəməlisiniz. Qonağınız 
uzaq
 yerdən gəlibsə, onu 
evdə qoyub qonaqlığa getmək 
yaxşı
 olmaz.
 Bu vaxt dostlarla görüşü 
təxirə 
salmalısı­
nız.
Dostunuzla tanış olmayan və az tanış 
olan şəxslə­
ri özünüzlə 
qonaq aparmaq da düzgün deyil.
Süfrə
 ətrafında ev sahibəsinin təklifindən son­
ra 
göstərilən yerdə əyləşmək olar. Kimin harada əy­
ləşəcəyini ev sahibləri 
əvvəlcədən müəyyənləşdirir­
lər.
Məclisdə
 
televizora ev sahibləri 
özləri maraqlı 
verilişə baxmağı təklif edəndən sonra baxmaq olar. 
Televizoru 
qoşmağı inadla tələb etmək düzgün deyil.
Ev
 
sahibəsi
 tərəfindən
 qəhvə təklif edilərsə, de­
məli,
 
qonaqlıq başa çatıb. Odur ki, getməyiniz daha 
məqsədəuyğundur
Qonaqlıqdan
 saat 23-dən 
gec olmayaraq, 
çıxmalı­
sınız. Qonaqlığa
 uşaqla gedibsinizsə, 
onda saat 21-dən 
sonraya
 qalmayın. 
Hiss etsəniz ki, ev sahibləri yorğun­
durlar,
 bir az 
tez
 çıxsanız yaxşı 
olar. Təşəkkür edib, 
onları da cavab viziti ilə evinizə dəvət edin və
63
62

xudahafizləşin. Ev sahibinin 
qapını
 açması yaxşı 
alınmaz.
 
Odur ki, 
qapını
 
özünüz 
açıb, bayıra çıxmalısı­
nız.
Ev
 sahibi qonaqları qapıya qədər 
ötürməli, 
palto 
və
 plaşlarını geyinməkdə onlara kömək etməlidir. Ev 
sahibləri
 qadınların
 kim tərəfindən 
ötürülməsinə də 
nəzarət
 
etməlidirlər.
QONAQLARIN VƏ EV SAHİBLƏRİNİN 
ÖZLƏRİNİ APARMA QAYDALARI
Maraqlı keçən 
gecələrdə məharətlə qonaq qəbul 
etməniz
 uzun müddət
 
dostların, qohumların yadında 
qalacaq. 
Bu da qohumlarınız və tanışlarınız arasında 
hörmətinizi birə 
on qat artıracaq. Qonaq qəbuletmə 
bacarığı xüsusilə işgüzar dairələrdə yüksək 
qiymətlən­
dirilir.
 Beynəlxalq biznes məktəblərində müdavimlərin 
həyat yoldaşlarına qonaqları qəbuletmə 
bacarığı kur­
sları 
təşkil edilir.
Qadından çox şey asılıdır. O, kişinin imicini, şöh­
rətini, işgüzarlığını
 yüksəldə 
də bilər, yaxud əksinə.
Qonaq 
qəbul
 etmək 
ustalıq tələb edir və ictimaiy­
yət arasında yüksək qiymətləndirilir. Fransada qonağı 
qarşılamaq,
 dadlı
 yemək hazırlamaq, 
onları məşğul et­
mək
 üçün qadınlara mükafat olaraq “mavi lent” veri­
lir.
 Belə ev sahibəsi 
ilə bütün ailə üzvləri fəxr edirlər.
Qonaq qəbuletmənin yüksək 
cəhəti bir də ondadır 
ki,
 o, qohumluq əlaqəsini
 möhkəmləndirir.
Qonaqlar
 gələnə qədər ev sahibəsi mətbəxdəki və 
qonaq
 otağındakı 
bütün 
işini qurtarmalı və bayram li­
basında
 olmalıdır.
Evin 
kişisi 
böyük uşaqlarla birlikdə qapıya yaxın 
yerdə
 
olmalı, qonaqları qarşılamalı, palto və plaşlarını 
çıxarmaqda
 onlara kömək 
etməlidirlər. Qonaqların gə­
lişinə qədər hər şey hazırlanmalı, süfrə açılmalı, ev sa­
hibləri
 
qonaqları gülərüz qarşılamağa hazır olmalıdır­
lar.
Qonaqlığa vaxtından əvvəl 
getmək yaxşı deyil. 
Gecikmək
 isə ev sahibinə, eləcə 
də, qonaqlara hörmət­
sizlik əlamətidir.
 On-on
 beş
 
dəqiqə gecikəni üzürlü 
hesab
 
etmək olar.
Qonaqların
 
qəbul edilməsi zəhmət 
tələb edir. 
Odur
 ki, qonaqların gəlməsinə 
təxminən on beş dəqiqə 
qalmış
 geyinmək, bir az istirahət 
etmək üçün vaxt la­
zımdır. 
Vaxtından əvvəl 
gələn qonaqların yanında ev
64
65

sahibləri paltarlarını
 dəyişməyə, əllərini yumağa və s. 
məcbur olurlar. Bu isə yaxşı deyil.
Dəqiqlik
 nəzakətli olmağın ifadəsidir. Dəqiqlik 
insanda
 
gözəl keyfiyyətlərdəndir.
Geyimə
 
xüsusi diqqət yetirilməlidir. Kişilər yal­
nız
 
öz ailəsinin arasında sürtukda və ya jaketdə, qadın­
lar isə 
kapotda (xalata oxşar paltar) gəzə bilərlər. Ev­
də kənar şəxslərin yanında belə paltarlar 
geyinmək ya­
ramaz.
İlk
 gələn
 qonaqları ev sahibləri - 
ər və arvad bir­
likdə qarşılayır. Palto və plaşların çıxarılmasında kişi 
onlara kömək edir və qonaq otağına ötürürlər. Evin qa­
dını qonaqlarla qalır, evin kişisi isə yeni gələn qonaq­
ları qarşılayır.
 
Evin qadını qonaqları maraqlı söhbət­
lərlə,
 
qabaqcadan hazırlanmış təzə jurnallarla, həşrlər­
lə
 
və
 fotoşəkillərlə məşğul edir.
Evin
 qadını
 sonrakı qapı zənglərinə çıxmamalı­
dır. O, daha 
çox evdəki qonaqların qayğısına qalmalı­
dır.
Qonaqları əvvəl 
səliqəyə salınmış otağa dəvət et­
mək lazımdır.
 Qonaqları 
otağa dəvət edərkən, heç vaxt 
öz
 başmaqlarınızı
 
onlara 
təklif 
etməyin. Bu sanitariya- 
gigiyena qaydalarına görə düzgün deyil və qonağın 
geyiminin
 
kompazisiyasını
 
pozur.
Parketin
 
və xalçanın 
çirklənməsindən 
narahat ol­
mağa
 dəyməz.
Bəzi kiçik məsələləri
 də yaddan çıxarmayın. Qo­
naq
 
üçün təmiz əl-üz dəsmalı və daraq ayırın. Nəzərə 
alın ki, qadınların saçlarının düzümü səliqəli olsa, öz­
lərini
 daha yaxşı hiss 
edərlər.
Evə
 birinci
 daxil 
olan qonaq ev sahibəsinin zəh­
mətini qiymətləndirmək
 üçün ilk növbədə
 onu salamla­
malı
 
və 
təşəkkür etməlidir. Evin qadınına kiçik gül 
dəstəsi 
təqdim edilsə, yaxşı olar. Bu da 
onlar arasında 
səmimi və mehriban 
münasibət yaratmış olar. Ev sahi­
bəsi
 gül 
üçün təşəkkür etməli və onları qonaqlar olan 
otaqda 
görünən yerə qoymalıdır.
Evə
 daxil
 olan 
kimi 
süfrə arxasında
 oturmaq 
yax­
şı
 deyil. Yalnız hamı yığışandan və ev sahibəsi
 
onları 
bir-biri ilə 
tanış edəndən sonra süfrəyə
 dəvət 
olunur­
lar.
Bir
 
neçə
 kəlmə isə tanış 
olarkən və xudahafizlə­
şərkən,
 ümumi
 
diqqət barədə. Hazırda 
tanışlıq vaxtı 
əyilərək
 salamvermə, 
ayaqları bir-birinə vurma dəbdən 
düşüb.
 
İndi
 əl verib, görüşmə, 
azacıq baş əyib, salam­
laşma dəbdədir.
Gülümsəyib,
 yüngül baş əyib, görüşmək, insanlar 
arasında mehriban
 münasibətlərin yaranmasına 
səbəb 
olur. 
Baş
 əyib, görüşənə 
cavab verməmək ədəbsizlikdir.
Əllə
 görüşməyin müxiəlif növləri var. Məsələn, 
tanış
 
olarkən 
və xudahafizləşərkən, birinci qadın ki­
şiyə əl uzatmalıdır. Lakin kişinin 
əlini sıxmamalıdır. 
Kişi 
ilə 
qadının 
əllə 
görüşməsi eyhamsız olmalıdır. 
Əl­
lə görüşərkən, qadının
 əlini saxlamaq ədəbsizlikdir. 
Əl­
lə 
görüşmək insanların bir-birinə rəğbət bəsləməsinin 
ilk
 
əlamətidir.
Birinci kişi qadına baş 
əyməlidir. Qadın yalnız 
özündən
 
yaşlı
 və yüksək 
mənsəbli qadınlara təqdim 
olunarkən, yerindən qalxmalıdır. 
Təqdim olunan za­
man “Sizinlə tanış 
olduğumdan çox şadam”, “çox xoş­
dur
” 
və s. bu kimi sözlərdən istifadə edilməlidir.
Digər qonaqlara toxunmasın deyə, 
yeni gəlmiş qo­
naqların evin 
xanımı
 tərəfindən 
ucadan salamlanması 
düzgün deyil.
Qonaqlar
 hələ
 gəlirlər, lakin süfrəyə 
dəvət olun­
mayıblar. 
Bu 
fasiləni necə 
qısaltmaq və maraqlı etmək 
olar?
 Belə
 
bir söz var: “aperitiv”
. Aperitiv qonaqları 
yeməkdən əvvəl məşğul 
edir, iştahı
 açır 
və qonaqlar 
arasında
 ünsiyyətin 
yaranmasına 
kömək 
edir.
Evin qadını bütün qonaqlarla eyni münasibətdə 
olmalı, vəzifəsinə 
və rütbəsinə görə onları bir-birindən 
ayırmamalı, məlum
 
normalara əməl etməlidir. Burada 
iki bölgü olur: qonaqlar və ev sahibləri.
Qonaqlarla
 
söhbət edərkən, telefon 
danışığı 
uzun 
67
66

çəkməməlidir, 
Üzr istəyib, qonağınız olduğunu və baş­
qa vaxt 
zəng edəcəyinizi bildirməlisiniz.
Qonaqlar süfrə
 ətrafında yalnız evin 
xanımının 
dəvətindən
 
və ev sahibi oturandan sonra əyləşməlidir­
lər.
 
Bu
 çoxdan 
dəbdə olan bir adətdir.
Evinizə
 
dəvət 
etdiyiniz qonaq
 
çox 
hörmətlidirsə, 
onda süfrəyə dəvət 
bir qədər mərasim xarakterində ol­
malıdır. Evin 
kişisi süfrəyə birinci 
hörmətli qonağın 
qadınını dəvət etməli və əyləşməlidirlər. Ev sahibəsi 
isə
 
hörmətli
 
qonaq ilə
 
axırda oturmalıdır. Əgər hör­
mətli
 
qonaq evin sahibəsini hörmətlə
 süfrəyə 
dəvət 
edərsə (belə 
halar 
tez-tez olur), onda hörmətli qonağın 
qadını
 
ilə ev sahibi axırıncı əyləşməlidirlər.
Möhtərəm
 
qonağın
 
qadını ev sahibinin sağ tərə­
fində, 
kişi isə ev sahibəsinin sağ 
tərəfində əyləşməli­
dir.
 Bu yerlər süfrənin 
mötəbər yerləri hesab olunur.
Üzü 
giriş qapısına tərəf olan yer mötəbər hesab 
edilir.
 Mötəbər yerin 
üzü 
küçəyə açılan 
pəncərəyə tərəf 
də ola bilər. Bu süfrənin düzülüşündən asılıdır. 
Məclis­
də
 
ər 
və 
arvad bir-birindən ayrı əyləşməlidirlər, üzbəüz 
əyləşməməlidirlər.
 Yalnız bir
 halda,
 özləri xahiş etsə­
lər, onda yanaşı əyləşə bilərlər. Bəy və gəlin yanaşı 
əy­
ləşməlidirlər.
Dördkünc
 masada orta 
və baş tərəf mötəbər yer 
hesab
 
olunur. Belə masada ev sahibi ilə xanımı qarşı- 
qarşıya əyləşirlər.
Əgər
 
masa 
П şəklindədirsə, ev sahibi 
qadını ilə 
ortada
 
yanaşı əyləşirlər. Möhtərəm qonaqların 
yeri isə 
yuxarıda göstərilən kimi qalır.
Dəyirmi
 
masada evin kişisi qadın ilə qarşı-qarşıya 
əyləşir.
Böyük 
və kiçik 
məsələsinə gəldikdə 
isə, ümumi 
qaydalara əməl edilməlidir. Qonaqların arasında vəzifə­
li şəxslərə
 
və rütbəlilərə yer ayrılır.
 Onlardan heç 
biri­
nin 
inciməyə haqqı yoxdur.
Rəsmiyyəti, 
ənənəni, 
ailədəki böyük-kiçikliyi» 
konkret vəziyyəti, yaşı, qonağın ev sahibinə münasibə­
tini
 
nəzərə alaraq,
 
lazım gələrsə, müəyyən 
dəyişiklik­
lər etmək
 olar.
Qonaqlar
 
arasında
 
əcnəbilər varsa, ilk növbədə 
onlara
 növbədənkənar xidmət edilməli və diqqət mər­
kəzində 
olmalıdırlar. Bunlar
 elə incəliklə edilməlidir 
ki,
 digər
 qonaqlar
 diqqətdən kənarda qalmasınlar və bu 
hərəkət yaltaqlıq 
təsiri bağışlamasın.
Məclisə gecikmək
 
və kimisə gözlətmək pis adət­
dir.
 Gecikən qonaq ev 
sahibinə, dostlara və məclisə na­
rahatlıq
 gətirir. Gecikibsinizsə (o üzürlü səbəbdən 
də 
ola
 
bilər),
 etiketə görə evin xanımından 
üzr istəməlisi­
niz və
 yalnız yanınızdakılarla
 salamlaşıb, ev sahibəsi­
nin 
göstərdiyi 
yerdə əyləşməlisiniz. Ev sahibəsi gecik­
mənin səbəbini soruşmamalıdır. Süfrə
 ətrafında 
əylə­
şənlərlə əllə
 görüşmək ədəbsizlikdir.
İlk
 
dəfə dəvət olunduğunuz evə, digər qonaqların 
yanında 
diqqətlə baxmaq, otaqları 
gəzmək, 
mebellərin, 
şəkillərin 
və
 əşyaların qiymətini 
soruşmaq düzgün de­
yil. Ev
 sahibi
 
lazım bilsə, 
onları özü Sizə göstərər.
Pianoda
 çalırsınızsa, yaxşı səsiniz 
varsa, elə şə­
rait
 yaratmayın ki, ifa 
etmək üçün Sizə dönə-dönə xa­
hiş etsinlər.
Təxirəsalınmaz işiniz 
varsa və məclisi yarımçıq 
tərk
 
etməlisinizsə, bunu
 heç kəsə 
hiss etdirməməlisi­
niz.
 Yalnız çıxarkən, ev 
sahibinə bunun səbəbini bildir­
məli
 
və
 təşəkkür edib xudahafizləşməlisiniz. 
Şənliyin 
ahəngini
 pozmamaq üçün 
bu barədə qonaqlara heç bir 
söz deyilməməlidir.
Süfrə
 ətrafında düz 
oturun. Əyləşərkən, stulun 
arxasına
 
bir qədər toxuna bilərsiniz. Stulun kənarında 
əyləşməyin. Stulda
 
yırğalanmayın. Belə hərəkətlərlə 
əyləşənlərə
 
mane ola
 bilərsiniz. Yemək olan boşqabın 
üzərinə
 əyilməyin.
Süfrədə 
əllərinizin 
hərəkətlərinə
 fikir
 verin. 
Çö­
rəyə
 
əl vurmaqla, qab-qacağa lazım 
oldu-olmadı toxun­
maqla, ev
 
sahibini əsəbiləşdirə bilərsiniz.
Süfədə 
dirsəklənmək düzgün deyil. Onsuz da 
68
69

süfrədə
 az 
yer olur. Süfrədə dirsəklənib oturmaq çən­
gəl-bıçaqdan 
istifadəyə
 mane olur.
Süfrə ətrafında saç daramaq, 
qulağa və 
buruna əl 
vurmaq
 düzgün deyil.
Süfrə ətrafında kişinin sağında həyat yoldaşı, 
so­
lunda
 isə başqa qadın əyləşibsə və ona 
heç kim qulluq 
etmirsə,
 
onda kişi hər 
iki qadına diqqətli olmalıdır.
Süfrə 
ətrafında məktub,
 jurnal 
və qəzet oxumaq, 
məktublaşmaq 
düzgün
 deyil.
Yemək haqqında tənqidi fikir söyləmək 
və yemək­
ləri
 həddən artıq tərifləmək də düzgün deyil.
Növbəti
 
badəni
 
içmək 
istəməyən
 şəxsə üz
 vur­
mayın.
 
Kimsə 
içki içməyi inadla tələb edirsə, bu o de­
məkdir ki, o ədəb 
qaydaları və adət-ənənələri yaxşı bil­
mir.
Qonaqlığa
 
gecikənlərə “
cərimə 
badəsi” tələb etmə­
yin. Bunu evin sahibi də 
tələb etməməlidir.
Süfrədə qab-qacaq və çəngəl-bıçaq 
dəstindən təyi­
natına
 görə 
istifadə edilməlidir. Məsələn, qənd 
və buz 
maşasından,
 kürü
 
götürən
 kürəkdən, hisə verilmiş ba­
lıq
 üçün ayrılmış çəngəldən və s. düzgün istifadə et­
məklə özünüzü 
görüb-götürmüş kimi
 göstərə bilərsi­
niz.
Evin sahibəsi “nuş olsun”, - deyərək, hamını ye­
məyə dəvət 
etməlidir.
Yemək 
yeyərkən tələsməyin. Yeməyi yaxşı çeynə­
mədən udan şəxs ətrafdakılar ilə yarışa girmiş təsiri 
bağışlayır.
Qaşıq
 sağ 
əldə orta barmağın 
üstündə, şəhadət 
barmağı 
sağ 
yanda,
 baş barmaq isə üstdə olmalıdır.
Şorba
 
qaşıqla 
elə götürülməlidir ki, boşqaba 
damcılamasın.
 
Qaşıq yan 
tərəfdən ağıza yaxınlaşdırıl­
malıdır.
 
Qaşıqla qurtum-qurtum
 
içmək yaxşı
 deyil. 
Şorba
 qaynardırsa,
 soyuyana qədər gözləmək lazımdır. 
Boşqabda bir-iki qaşıq
 
şorba saxlanmalıdır ki, axırda 
boşqabı
 əyməyəsən. Boşqabı əyərkən, şorbanı üstünə 
tökə bilərsən.
 Boşqab 
özünə 
əks istiqamətə 
əyilməlidir. 
Şorba yeyildikdən 
sonra 
qaşıq boşqaba qoyulur.
 Şorbä- 
dakı xəmir və 
tərəvəz qaşıqla doğranılır.
Bıçaq
 sağ əllə tutulur 
və ovuc bıçağın qulpunda 
olur.
 Çəngəli 
iki cür tutmaq olar. Bıçaq kimi, yəni iti 
tərəfi (dişləri) boşqaba tərəf və ya qaşıq kimi. Bu hal­
da
 yemək
 onun əyri hissəsi 
ilə götürülür. Bu o qədər 
yaxşı alınmasa 
da,
 ancaq
 rahatdır.
Toyuq ətini,
 mal və mal dilini, ciyəri bıçağın ucu 
ilə
 özünə tərəf 
kəsirsən. Onları elə tikələrə bölmək la­
zımdır ki,
 
bir dəfəyə yemək mümkün olsun.
Uşaqlar
 
çəngəl və bıçaqdan 
düzgün istifadə edə 
bilmirlər.
 Uşaqların 
heç kimin köməyi olmadan 
yeməsi 
üçün əti doğrayırıq.
Bıçağa 
ehtiyac olmayan
 xörəklər, məsələn,
 
əriştə 
qaşıqla,
 
qayğanaq və
 
fəsəli isə çəngəllə yeyilir. Çəngəl 
sağ əldə tutulur.
Balıq
 iki çəngəlin köməyi ilə yeyilir. Bir 
çəngəl 
sümükləri
 ayırmaq, digəri isə yemək üçündür. Burada 
bıçaqdan 
istifadə edilmir. Çünki 
bıçaqla sümükləri xır­
dalayanda,
 
təhlükə yarana bilər. Ağıza sümük düş­
müşsə,
 
o çəngəllə boşqaba qoyulur.
Xeyli
 vaxtdır İngiltərədə azacıq 
enli, iti tərəfi gö­
dək
 
balıq bıçaqlarından 
istifadə edilir. Ancaq bu bıçaq­
la 
da 
balıq kəsmir, 
yalnız sümükləri ayırırlar.
Çəngəl ilə balığı tikələrə ayırırlar. Əgər balıq 
yumşaqdırsa, çəngəldən qaşıq kimi istifadə edərək, ba­
lığı 
bıçaq 
ilə çəngələ qoyurlar.
Toyuq 
və çöl quşu yeyərkən, çəngəl-bıçaqdan isti­
fadə 
etməklə
 
əti sümükdən 
ayırırlar. Sümüyün üzərin­
də ət qalıbsa, onu əllə tutmaq düzgün deyil. Əgər əli 
yumaq
 üçün camda
 su verilərsə, yalnız bu halda ətli 
sümüyü
 əllə götürüb 
yemək olar.
Şirin
 
yeməklərə - çərəzə, xamaya, qaymağa, 
şirə ilə 
qarışdırılmış
 
meyvə və 
giləmeyvələrə desert qaşığı verilir. 
Meyvə
 və
 
bostan 
bitkiləri isə bıçaq və çəngəllə yeyilir.
Kremli
 və 
meyvəli qənnadı məmulatlarını yeyər­
kən,
 kiçik 
çəngəldən istifadə edilir.
70
71

Elə
 yeməklər də 
var ki, onları
 əllə götürmək 
olar. 
Çörəyi dişləməzlər, onu əllə bölərlər. Çörək piroj­
ki
 
boşqabında 
və ya salfetkanın üstündə sol tərəfdən 
verilir.
Bəzi pirojnaları, pryäniki, bulkanı, meyvələri əl­
lə
 götürüb 
yemək olar. Ancaq onlar buluddan qənnadı 
maşası 
və kürək ilə, iri meyvələr isə əllə götürülməli­
dir. Naringi
 əllə
 təmizlənib 
dilimlərə ayrılır. Portağal 
isə 
bıçaqla 
dilimlərə bölünür. Qarpız 
dilimlənib, boşqa­
ba qoyulur, tumları bıçaqla
 təmizlənir və çəngəl ilə 
yeyilir.
 Banan əl 
ilə 
təmizlənib, sonra boşqabda kiçik 
dilimlərə
 
bölünür.
Ümumi 
buluddan yeməyin yaxşı tikəsini 
seçmək, 
almanın 
əlasını götürmək və 
s. etiket qaydalarına görə 
yolverilməzdir. Ya 
üstdəki, ya
 
da
 yaxındakı götürül­
məlidir.
 Buluddan meyvə
 götürmək istəyirsinizsə, əli­
nizi
 
qabağa uzatmaq lazım deyil. Yaxında əyləşəndən, 
xahiş edib 
Sizə 
lazım
 olanı ala bilərsiniz.
Süfrə
 
ətrafında
 
çeynəyərək danışmaq,
 
badələrə 
toxunmaq, əyləşənlərə mane olmaq 
ədəbsizlikdir.
Əksər
 ölkələrdə
 bayram süfrəsində 
içkilər olur. 
Ancaq içməyin də
 öz
 qaydaları var 
və bunlar olduqca 
ciddidir.
 Həddən çox 
spirtli içki içmiş (kefli) şəxs məc­
lisi
 
pota bilər. Əlbəttə, belə şəxsləri ikinci dəfə qonaq 
çağırmırlar.
Spirtli içkidən
 istifadə edərkən, 
həddi bilmək la­
zımdır. 
Həddi bilməmək insana əskiklik gətirər. 
Müdrik adamların 
dedikləri kimi, birinci badə atəşi, 
susuzluğu, yanğını söndürmək, ikinci badə şənlik ya­
ratmaq, 
üçüncü badə 
ləzzət almaq, dördüncü badə isə 
ağılsızlıqdır.
Qədim
 yunanların dediyi kimi, yeməyin və içki­
nin
 
həddini aşmaq 
alçaqlıqdır. Bunu isə yalnız 
vəhşi və 
mədəniyyətsiz adamlar edə
 bilərlər.
Etiket
 
qaydalarına 
görə başqasını içməyə
 məcbur 
etmək
 
lazım deyil. Yeməkdən imtina etmək olmaz, 
spirtli 
içkidən 
isə 
olar.
 Kim nə qədər istəyirsə, 
o qədər 
də
 süzüb 
içə 
bilər. Bu barədə mübahisə etmək 
yersizdir.
Etiket
 qaydalarına
 görə süfrə ətrafında
 əyləşər­
kən,
 əvvəl
 içkiləri gözdən keçirib, hansından içməyi, 
hansından 
imtina
 etməyi
 müəyyənəşdirmək lazımdır. 
Bir sözlə, özünüzü ədəb qaydaları çərçivəsində apar­
malısınız.
 Məclisdə özünüzü idarə etməyi bacarırsı­
nızsa, 
bu yüksək mədəniyyətinizi göstərir və müsbət 
insani
 keyfiyyət
 
hesab olunur. Etiket qaydalarına 
görə
 hər sağlıqdan sonra badəni qaldırmalı və azacıq 
içdikdən
 sonra (daddıqdan) süfrəyə qoymalısınız. Bu 
həmrəy olduğunuzu bildirir. Hər 
sağlıqdan sonra 
badədəki içkini sona qədər başa çəkmək məcburi 
deyil.
Ailə
 məclislərində 
adətən, 
ev sahibi 
içkini əvvəl 
özünə, sonra qonaqlara
 
süzür. Ev sahibi yemək və iç­
kiyə
 
hamıdan əvvəl başlamalı, sonra qonaqlara 
təklif 
etməlidir. Birinci sağlığı da ev sahibi deməlidir.
Qədəh bir
 qədər 
aşağı 
hissəsindən tutulur. Belə, 
də qədəhi qədəhə vuranda səs yaxşı 
çıxır.
Kişi
 qədəhini qadının qədəhindən 
bir qədər aşağı 
tutmalıdır.
Tamada 
- ev
 sahibinin köməkçisi, məclisin 
ruh­
landırıcısıdır.
 O, kəskin 
sözlü,
 
bacarıqlı təşkilatçıdır. 
Tamada 
söhbət
 üçün mövzular
 tapır və məclisə şən əh­
val-ruhiyyə gətirir. Məclisdə qadınlar iştirak edirsə, 
tamada
 
özünü daha mədəni və yüngül yumorla apar­
mağa borcludur. İstedadlı tamada “vəzifəsindən” sui- 
istifadə
 etməməli, 
qonaqların ardıcıllıqla sağlıq demə­
sinə
 imkan yaratmalıdır. 
Etiket qaydalarına görə tama­
danın
 axşam şənliyində 
yalnız üç 
sağlıq deməyə ixtiya­
rı
 var.
Rəsmi
 
qəbullarda şampan süzüləndən sonra sağlıq 
deyilir. Rəsmi qəbullarda qədəh-qədəhə vurulmur. Rəs­
mi
 
sağlıqları kişilər ayaq üstə, qadınlar isə oturaq 
vəziyyətdə dinləyirlər.
 Yubilyar üçün deyilən
 sağlıq 
əsas 
hesab edilir.
72
73

Fikrini
 
bütövlükdə yumorla 
ifadə edən və sağlıq 
deyən 
qonaq 
məclis
 tərəfindən sevilir.
Başımızı aşağı 
salıb 
kobud, yersiz, ədəbsiz lətifə­
lərə
 
qulaq asmaq məcburiyyətində qalanda məclis da­
rıxdırıcı
 
keçir.
Maraqlı
 lətifə 
eşitməklə yanaşı, qısa sağlıqlar da 
insanda
 xoş əhval-ruhiyyə
 yaradır.
 Belə sağlıq deyilər­
kən,
 
yemək dayandırılır, çəngəl-bıçaq yerə qoyulur.
Bir
 
qayda olaraq, 
sağlıqlar yeməklərarası deyilir. 
Kiminsə
 beş-on 
söz deməsi üçün yeməyi dayandırmaq 
lazım deyil. Bu sağlıq deyənin ədəbsizliyidir. Məclisdə- 
kilərin diqqətini uzun 
müddət cəlb etmək də olmaz. 
Sağlıq
 
ciddi, 
qısa 
və ağıllı olmalıdır.
Qədəh-qədəhə
 vurmaq
 
getdikcə dəbdən 
düşür. 
Sağlıq
 yubilyara və
 ya
 səbəbkara 
aiddirsə, onda əvvəl 
onların
 özləri
 ilə, sonra valideynlərlə, daha sonra qo­
naqlarla qədəh-qədəhə vururlar.
Buluddan yemək çəkmək,
 çörək və içki götürmək 
istəyirsinizsə, əvvəlcə
 əlinizdəki
 çəngəl-bıçağı boşqaba 
qoymalısınız.
 Yalnız çəngəldən istifadə edirsinizsə, tu­
tacaq sağ tərəfə 
olmaqla 
boşqaba qoyulur. Əlinizdə çən­
gəl
 və bıçaq 
varsa, çəngəlin tutacağı sol, bıçağın tuta- 
cağı
 isə sağ tərəfə qoyulur.
Yeməkdən sonra çəngəl və 
bıçağın 
tutacağı para­
lel şəkildə sağ tərəfə qoyulur. Bununla xidmət edənlə­
rə
 
bildirilir ki,
 
boşqabı götürə bilərlər.
Bir
 qədər 
dişlərin təmizlənməsi
 haqqında. Ümu­
miyyətlə,
 diş
 
təmizləyən çöplərdən 
az istifadə edilməli­
dir. Dişinizdə ət qırığı qalıbsa, 
səbr edib, imkan düşən 
kimi kənar bir
 yerə 
çəkilib, təmizləyə bilərsiniz. Bu nə 
qədər 
ehtiyatla
 
edilsə də, Sizin haqqınızda xoşagəlməz 
təəssürat yarana
 bilər. Ümumiyyətlə,
 ağızı açıb dişləri 
təmizləmək
 
həm ədəbsizlik, 
həm də iyrənc hərəkətdir. 
Yüksək 
qəbullarda
 süfrəyə 
diş təmizləyən qoyulmur.
Zövqlə açılmış süfrəyə kağız və parça salfetkalar 
düzülür. Parça 
salfetka dizin üstünə sərilir, kağız isə 
boşqabın
 sol tərəfindən qoyulur. Yeməkdən sonra kağız 
salfetka 
boşqabın içərisinə, parça salfetka isə boşqabın 
sol 
tərəfinə qoyulur.
Süfrədə ucadan danışmaq, ağızı əllə yelləmək, 
xö­
rəyi üfürə-üfürə və marçıltı ilə yemək ədəbsizlikdir.
Bıçaq
 
və ya çəngəl yerə 
düşmüşsə, masanın altına 
əyilməyin. Hətta onu yerdən götürüb, salfetka ilə tə­
mizləmək
 
də olmaz. Təmiz çəngəl və bıçaq gətirməyi 
xahiş edin.
Möhkəm
 açsınız və yemək
 
də olduqca dadlıdır. Bu 
vaxt
 
ağzınızı 
yeməklə doldurmayın.
Xörək
 xoşunuza gəlməyibsə, onu ağzınızdan boş­
qaba 
qaytarmayın. 
Onu birtəhər udmağa çalışın.
Yeməkləri n nədən hazırlandığını soruşmaq yaxşı 
deyil. Süfrəyə Sizə tanış
 olmayan yeməklər verilibsə, 
yalnız
 onda
 nə isə soruşmaq 
və sual vermək olar. Qo­
naqlar
 
hiss etdirməlidirlər ki, təkcə yemək yemirlər, 
həmçinin
 ev
 sahibəsinin 
mətbəxi və xörək 
bişirmə ba­
carığı ilə 
də 
maraqlanırlar.
Evin əşyalarına ehtiyatla 
və səliqə ilə yanaşmaq 
lazımdır.
 
Məclis
 dağılandan
 sonra süfrənin siqaret ilə 
yandırılması, 
qabların 
sındırlması 
və çəngəllərin əyil­
məsi 
aşkarlanmamalıdır.
Boşqabda
 
yeməyin 
artığını
 
saxlamaq yaxşı deyil. 
Əgər hesab 
edirsinizsə ki, 
boşqabda yemək saxlamaq 
zəriflikdir,
 böyük səhvə 
yol verirsiniz.
Süfrədəki
 çörək qırıntılarını və xörəyin 
qalığını 
döşəməyə
 
tökmək
 olmaz.
 Onları 
səliqə ilə kağız salfet- 
kanın
 
arasına yığın.
Ayaqlarınızı
 masanın altına
 necə gəldi uzatma­
yın.
Çəngəl-bıçaq
 
növbəti xörəklə 
işlədiləcəksə, onları 
süfrəyə qoyun.
Bıçaq sağ, çəngəl
 isə sol əldə tutulmalıdır.
 Onla­
rı 
bir əldən 
digərinə ötürmək olmaz.
Yeməyi 
nə ilə içəcəksinizsə, əvvəl 
ağzınızdakını 
udun, 
sonra isə için. Stəkanda ləkə 
qalmasın deyə, do­
dağınızı
 kağız 
salfetka 
ilə silin.
74
75

Əlavə
 
içkini əvvəl yanınızda əyləşənə təklif edin, 
sonra isə 
özünüzə 
süzün.
Uşaqlar 
məclisdə böyüklərlə eyni süfrə ətrafında 
əyləşməməlidirlər. 
Onlar üçün 
ayrıca süfrə açılmalıdır. 
Yaxşı olar ki,
 süfrə başqa otaqda açılsın.
Məclisə evin sahibəsi yekun vurur. O, 
salfetkanı 
süfrəyə
 qoyub, ayağa durur,
 onun arxasınca isə 
qonaq­
lar ayağa 
qalxırlar. Bu vaxt ev sahibi 
də, qonaqlar da 
mehribanlıq
 
və səmimilik göstərirlər. Ev sahibi iki də­
fə
 -
 qonaqları qarşılayanda və yola salanda sevinir.