Sh. R. Xolmoʻminov mehnat bozori iqtisodiyoti

asosiy tamoyillarga
asoslaniladi: maqsadga 
yoʻnaltirilganlik; komplekslik; bog‘langanlik; aniqlik; koʻp variantlik; 
haqiqiylik; ratsionallik; ustuvorlik; cheklanganlik; muddatlilik; egasiga 
moʻljallanganlik; boshqaruvchanlik. 
8.2. Maqsadli kompleks dasturning tuzilishi va uni ishlab 
chiqish bosqichlari 
 
Mazkur dastur tahlillar va muammolar, maqsadlar, ilmiy uslublar, 
axborotlar, modellar va hisoblash texnikasi, dasturlar, resurslar, yig‘ma, 
tashkiliy-iqtisodiy va huquqiy mexanizmlar kabi oʻzaro bog‘liq 
boʻlimlardan iborat. 
Birinchi boʻlim
«Tahlillar» va «Muammolar» deb nom olgan 
ikkita boʻlimchadan tashkil topadi. Tahlillar qismida mehnat bozorining 

---

90 
hozirgi vaziyatdagi faoliyatiga hamda ishchi kuchiga talab va taklif 
hamda ishsizlik koʻrsatkichlari dinamikasiga ta’sir etuvchi omillar va 
ularning hududni iqtisodiy, ijtimoiy va demografik rivojlanishining turli 
jihatlari bilan aloqalariga miqdoriy baho beriladi. Mehnat bozoridagi 
vaziyat, avvalo, ishchi kuchiga talab va taklifning isboti va qishloq 
xoʻjaligi, sanoat, xizmat koʻrsatish va shaxsiy mehnat tarmoqlaridagi 
oʻzgarishlar bilan ifodalanadi. Dasturni ishlab chiqishda mehnatga 
qobilyatli ish bilan band boʻlgan va band boʻlmagan (ishsiz) aholining 
miqdori va sifati tasniflari hamda bandlikka koʻmaklashish jamg‘armasi 
shakllanishida ishtirok etuvchi moliyaviy resurslar, korxona va 
tashkilotlarning daromadlari, xodimlar ish haqining darajasi muhim 
ahamiyatga ega. 
Ikkinchi boʻlinmada
mehnat bozori faoliyati boʻyicha tadbirlar 
ishlab chiqishda vujudga keladigan asosiy muhim muammolar 
aniqlanadi. Ularga quyidagilar kiradi: sanoat, xizmat koʻrsatish va 
shaxsiy mehnat tarmoqlarida ishchi kuchiga talab va taklifning oshishi; 
xodimlar qishloq xoʻjaligidan ozod boʻlishlarining ta’minlanishi; ishchi 
kuchiga talab va taklif oʻrtasidagi oʻsib boruvchi nomutanosiblikning 
qisqarishi; milliy kadrlar malakasi va raqobatbardoshligining oshishi; 
ishsizlikning yoʻl qoʻyiladigan (tabiiy) darajagacha kamaytirilishi; 
ishchi kuchini yollash boʻyicha bozor munosabatlarini tartibga solishda 
iqtisodiy va huquqiy asoslarning yaratilishi va boshqalar. 
Dastur tarkibida mehnat bozori faoliyatining «Maqsadlar daraxti» 
asosida shakllangan maqsadlar boʻlimi yetakchi oʻrin egallaydi. 
Dasturdagi maqsadlar ularni amalga oshirishning ustuvorligi va ularga 
erishish uchun zarur boʻlgan resurslar va vositalarning mavzusiga qarab, 
ketma-ketlik tartibida joylashgan boʻladi (6-rasm).