Sh. Sh. Shodmonov

/ Р • AP/At.
Fridman shuningdek, 
w
ko‘rsatkichi — nafaqat 
moddiy, balki m a’naviy boylikni, ya’ni inson kapitalini ham qamrab 
olgan boylikni ham hisobga oladi. Taqsimlash lozim boMgan real 
daromadlar summasi (narx o‘zgarishini hisobga olgan holda) 
у
orqali 
belgilanadi, hisobga olinmagan omillar, subyektlarning ta ’bi va xohish- 
istaklarni ifodalovchi ko‘rsatkich esa 
и
orqali belgilanadi. Natijada 
boylikning individual egalari uchun pulga talab tcnglaniasi quyidagi 
ko‘rinishga ega bo‘ladi:
M /P = f ( y , w, t*"
, /J' , /*, 
l / P
x 
AP/At, u),
bunda:
M /P —
real pul qoldiqlari;
у
—
milliy daromad doimiy narxlarda;
w —
boylik («tabiiy» komponcnt);
Г" —
pul qoldiqlarining kutilayotgan daromadlilik nominal m e’yori;
i* —
obligatsiyalarning kutilayotgan daromadlilik nominal m e’yori;
f
— aksiyalarning kutilayotgan daromadlilik nominal m e’yori;
1 
/ Р
=
AP/At
— tovar narxlari darajasining kutilayotgan o ‘zgarish 
sur’ati;
и 
—
pulga boigan talabga ta’sir etuvchi boshqa omillar.
Pulni jamg‘aruvchi agentlarning ikkinchi toifasi bu — firmalar. 
Fridm an kapitalistik korxonalar aylanmasida pul iste’molchilarga 
qaraganda boshqacha rol o ‘ynaydi deb tan oladi. Biroq bir qator 
soddalashtirishlar yordamida tadbirkorlik sektorining talabi ham yuqorida
71

---

ko‘rsatilgan tenglama holatiga keltiriladi. Bunda faqat hisobga olinmagan 
omillar 
и
kengaytiriladi.
Nominal pul qoldiqlariga talab boylikning barcha shakllaridan eng 
yuqori daromad oljsh tenglamasi yo‘li bilan aniqlanadi (marjinal). Agar 
eng yuqori foydalilikni ta’minlovchi muvozanatga erishilgan paytdan 
boshlab obligatsiyalar, aksiyalar va tovarlarning daromadlilik m e’yori 
oshadigan bo‘lsa, nominal pul qoldiqlariga talab eng yuqori daromadlilik 
bu aktiv turlarining yangi daromadliligi bilan tenglashadigan nuqtagacha 
tushadi. Nominal qoldiqlarning qisqarishi ularning eng yuqori daromad- 
liligini oshiradi, chunki bundan kam summada har bir o‘sish ularning 
boshlang‘ich summasi katta bo‘lgan holatga qaraganda ko‘proq foyda 
keltiradi; pul qoldig‘i har bir birligi ayirboshlashni ta ’minlash bo'yicha 
katta ish bajarishi lozim boMadi. Demak, Fridman ilgari surgan pulga 
individual talab nazariyasi neoklassik tahlil asoslari bilan bog'liq foydani 
maksimallash tamoyillariga asoslanadi.
Aytib o'tish kerakki, Fridman nazariyasida buyumlarning pul, tovar 
yoki xizmat shaklida daromad keltiruvchi kapital talqinidan foydalaniladi. 
Mos ravishda pul ham — to'plangan kapital fondning bir qismi, obli­
gatsiya, aksiya, ko‘chmas mulk, uzoq muddat foydalaniladigan tovarlar 
bilan birgalikda «kapital aktiv» hisoblanadi. Shu bilan bir paytda, pullar 
kapital bo'lmagani holda, xarid va to ‘lov vositasi sifatida xizmat qilishi, 
to‘jalik tizimida buyumlarni ayirboshlashni bilvosita ifodalashi mumkin.
Fridman nazariyasi rivojlanishida keyingi qadam pulga talab barqaror 
funksiyasini pul daromadini aniqlash nazariyasiga aylantirish yo‘li bilan 
amalga oshirildi. Bunda muomaladagi pul massasining o ‘zgarishi joriy 
maqsadlarda YAMM siklik tebramshlarining asosiy sababi hisoblanadi. 
Bunday o'tishni asoslab berishda miqdorchilar uchun an’anaviy bo‘lgan 
pul taklifi (pul emissiyasi) ekzogen (tashqi) xarakterga ega degan fikr 
muhim o ‘ringa ega.
Monetaristlar jamiyatda ishlab chiqarishning murakkab mexanizmini 
«pul-пагх» sabab formulasini qamrab oluvchi «pul-pul daromadi» 
soddalashtirilgan tizimiga keltiradilar.