Shahidlar xotirasi
Yüklə 1,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1938-YIL
- 1938-yil 7-yanvar. NKVD Davlat xavfsizligi Bosh boshqarmasining harbiy xizmachilarningxalq dushmanlariga qarshi qo'llanilayotgan qatagon haqidagi yozishmalarini nazorat qilish tog'risidagiko'rsatmabergan. Shunday mazmundagibarcha harbiy 26 www.ziyouz.com kutubxonasi hujjatlarni ushlab, Davlat xavfsizligi boshqarmasining 5-bo‘limiga yuhorish haqida buyruq berilgan. - 1938-yil 9-yanvar. NKVD transportdagi barcha quloqlar va sovetlarga qarshi unsurlarning mol-mulkini musodara qilish to grisid a farmoyish yuborgan. - 1938-yil 11-20-yanvar. V K P(b) M K Plenumi bo'lib o'tgan. Plenumga Siyosiy byuroning Kuybishev oblastida P.P.Postishev tomonidan xalq dushmanlari deb e'lon qilinib, 30 ta rayon partiya komitetlari rahbarlarini tarqatib yuborganligi “siyosiy zarar” va “provokatsiya” deb baholandi va P.P.Postishev Siyosiy byuro azoligiga nomzodlikdan chiqarildi, ko‘p o'tmay otib tashlandi. Uning o'rniga esa N.S.Xrushchev “saylandi”. - 1938-yil 15-yanvar. SSSR NKVDsi “yashirin faoliyat olib borayotgan sotsial revolyutsionerlarni batamom yo‘q qilish” (ayniqsa kommunistik partiya safiga kirganlami) va armiyadagi sotsial revolyutsionerlami tozalash tog'risida Direktivalar chiqargan. Ushbu topshiriqlar ijrosi jarayonida bir hafta ichida Ittifoq bo'yicha jami 12 ming odam qamoqqa olingan. - 1938-yil 19-yanvar. Siyosiy byuro Ozarboyjonning chegara hududlaridagi eroniylarni kocbirish hamda ularni Qozog'iston va boshqa joylarga majburan joylashtirish tog'risida Farmoyish chiqargan. - 1938-yil 21-yanvar. NKVDning Davlat xavfsizligi Bosh boshqarmasi qamoqxonalari mamuriyatining mahbuslar bUan uchrashuvlar, ovqat va boshqa narsalar berishga, maxbusning shu qamoqxonada ekanligi to g ‘risida ma'lumotnoma berish, ularning qarindoshlari bilan yozishma olib borish yoki muzokaralar o'tkazishini ta qiqlovchi farmoyishi chiqarilgan. - 1938-yil 29-yanvar. SSSR NKVDsi Sovet Ittifoqining barcha hududlarida “eroniylar operatsiyasi”ni o'tkazish tog'risida Direktiva chiqargan. Erondan qochib o'tganlar, siyosiy muhojirlar, SSSRga Erondan o'tgan qabilalar boshliqlari, diniy sektalar rahbarlari, Eron koloniyalari oqsoqollari, ingliz-eron kapitali asnosida tashkil qilingan firmalar xodimlari va boshqalar qamoqqa olingan. “Eroniylar liniyasi” bo'yicha 1938-yilda 13297 odam jazolangan, shulardan 2046 nafari otib tashlangan. - 1938-yil 31-yanvar. Siyosiy byuroning “quloqlar operatsiyasi”- ni davom ettirish to'g'risidagi Farmoyishi chiqqan. 22 region uchun 27 www.ziyouz.com kutubxonasi qoshimcha 57200 kishiga limit berilgan. Shulardan 48000 nafari 1-kategoriya - otuvga hukm qilinadiganlar bo'lgan. - 1938-yiI 31-yanvar. Siyosiy byuroning 1938-yil 15-apreligacha “polyak, latish, nemis, eston, fin, grek, eroniy, xarbinli, xitoy va ruminlar- dan iborat josus-qoporuvchi guruhlami yoq qilish” operatsiyasini 1938-yil 15-apreligacha uzaytirish, jinoiy ishlami amaldagi suddan tashqarida ko'rib chiqish tartibini saqlab qolish to‘g‘risidagi Farmoyishi chiqarilgan. Xuddi shunday operatsiyani bolgarlar va makedoniyaliklar- ga nisbatan o'tkazish haqida ham korsatma berilgan. - 1938-yil 31-yanvar. Siyosiy byuroning “Chegaradan qochib o'tganlar to‘g‘risida”gi Farmoyishi chiqarilgan. Ularga nisbatan jazo usullarni kuchaytirish ko'rsatilgan. Jinoiy maqsadlarni ko'zlab SSSRga qochib o'tganlar aybi tasdiqlangan taqdirda otuvga, qolganlarini 10 yil qamoq jazosiga hukm qilish topshirilgan. - 1938-yil 1-fevral. Siyosiy byuroning Uzoq Sharqdagi lager- larga qo'shimcha 12 ming kishihk limit belgilash tog'risida farmoyishi chiqarilgan. 1938-yil 4-fevral. SSSR NKVDsining 1937-yildagi 00447-sonli qarori asosida O'zSSR NKVDsi “uchligi”ning yig'ilishi bo'lib o'tgan. 66-sonli bayonnomaga ko'ra 68 mahbus otuvga, 38 mahbus lOyilmuddatbilanmehnat-tuzatuvlageriga, 1 nafarmahbus ozod etishga hukm qilingan. Shu kundagi 2 yig'ilishning 67-sonli bayonnomasiga ko‘ra, 72 malibus otuvga, 49 mahbus 10 yil, 2 mahbus 8 yil muddat bilan mehnat-tuzatuvlageriga hukm qilingan. - 1938-yil 5-fevraI. SSSR NKVDsi G ULAG tizimida o'rmon lagerlarining ikkinchi navbati ochilgan. Vyatsk, Krasnoyarsk, Onejsk, Severo-Uralsk, Unjenskva Usolskmehnat-tuzatuvlagerlari ochilgan. - 1938-yil 7-fevral. SSSR NKVDsining 1937-yildagi 00447-sonli qarori asosida O'zSSR NKVDsi “uchligi”ning yig'ilishi bo'lib o'tgan. 68-sonli bayonnomada qayd qilinishicha, 81 mahbus otuvga, 45 mahbus 10 yil qamoq jazosiga hukm qilingan. Shu kungi ikkinchi yig'ilishning 69-sonli bayonnomasi asosida jinoiy ishi ko'rilgan 165 kishidan 134 nafari otuvga, 30 maxbus 10 yil qamoq jazosiga hukm etilgan. 1 kishining tergov ishlari to'xtatilib, jazodan ozod qilingan. - 1938-yil9-fevral. SSSRNKVDsining 1937-yildagi 00447-sonli qarori asosida 0 ‘zSSR N K V D si “uchligi”ningyig‘ilishibo‘lib o'tgan. Yig'ihshning 70-sonli bayonnomasida 114 ayblanuvchi otuvga, 43 28 www.ziyouz.com kutubxonasi mahbus 10 yil qamoq jazosiga hukm etilgan. 71 -sonli bayonnomaga ko'ra esa, 137 mahbus otuvga, 26 nafari 10 yil qamoq jazosiga hukm etilgan. - 1938-yil 10-fevral. SSSRNKVDsining 1937-yildagi00447-sonli qarori asosida O'zSSR NKVDsi “uchligi”ning yig'ilishi bo'lib o'tgan. Kunning birinchi yig'ilishi qarorlari 72-sonli bayonnoma bilan tasdiqlangan. Unga kora 145 nafar ayblanuvchi otuvga, 3 nafari 10 yil qamoq jazosiga hukm qilingan. Shu kuni o'tkazilgan ikkinchi yig'ilishning 74-bayonnomasidan ma'lum bo'lishicha 137 mahbus otuvga, 22 nafari 10 yil mehnat-tuzatuv lageriga hukm qilingan, 1 kishi qamoqda vafot etgan va 1 kishining ishi qayta ko‘rishga topshirilgan. - 1938-yil 11-fevral. SSSR NKVDsi lagerlardan “Polsha josusligi alomadari” bo'yicha qamalgan mahbuslami ozod qilishni taqiqlovchi takroriy 0051-sonli buyruqni chiqargan. Ozod qilishdan ikki oy muqaddam materiallarni NKVD huzuridagi Maxsus kengashga muddatini uzaytirish uchun taqdim qilish shart bo'lgan. - 1938-yil 13-fevral. SSSR NKVDsining 1937-yildagi 00447-sonli qarori asosida O z S S R NKVDsi “uchligi”ning yig'ili- shi bo'lib o'tgan. Yig'ilishning 75-sonli bayonnomasida 58 nafar maxbus otuvga, 1 nafari 10 yil M TLga hukm qilinib, 1 nafari vafot etganligi uchun tergov ishlari to'xtatilganligi korsatilgan. Shu kungi yana bir yig'ilish 76-sonli bayonnomasida 82 mahbus ustidan hukm chiqarilib, ularning hammasi otuvga hukm qilingan. 3-yig‘ilishda 88 kishi otuvga, 39 nafari 10 yil M TLga hukm qilingan. - 1938-yil 14-fevral. SSSR NKVDsi menshevik va anarxisdar bo'yicha ishni kuchaytirish to'g'risda Direktiva qabul qilgan. Bunday ishlar bo'yicha tergovni menshevik va anarxistlarning o‘nglar va trotskiychilar, shuningdek xorijiy razvedka bilan aloqasi borlarni aniqlash lozim deb korsatilgan. VKP(b) safiga qo'shilgan mensheviklarga alohida e'tibor qaratish buyurilgan. - 1938-yil 14-fevral. SSSR NKVDsining 1937-yildagi 00447-sonli qarori asosida O 'zSSR N KVDsi “uchligi” yig'ilishi 70 mahbusni otuvga, 14 nafarini 10 yil M TLga hukm qilgan. - 1938-yil 16-fevral. SSSR NKVDsi “A fgon liniyasi” bo'yicha operatsiya o‘tkazish to'g'risida Direktiva chiqargan. Siyosiy muxojirlar, afg'on koloniyalari oqsoqollari, chegaradan qochib o'tganlar, diniy sektalar rahbarlari, Afg'onistonning diplomatik tashkilodari bilan aloqada bo'lgan barcha shaxslar qamoqqa 29 www.ziyouz.com kutubxonasi olingan. Asosiy qamoqqa olishlar O rta Osiyoda bo'lgan - 557 kishi sudlangan, shulardan 366 nafari otuvga hukm qilingan. - 1938-yil 16-fevral. SSSR NKVDsining 1937-yildagi 00447- sonli qarori asosida O'zSSR NKVDsi “uchligi”ning yig'ilishi bo lib o'tgan. Yig'ilishning 82-sonIi bayonnomasiga ko'ra 98 kishi otuvga, 9 mahbus 10 yil M TLga hukm qilingan. Yig'ilishning 83-sonli bayonnomasiga ko'ra 112 nafar mahbus ustidan hukm chiqarilgan, ulardan 106 nafari otuvga, 6 tasi 10 yil qamoq jazosiga hukm etilgan. 84-sonli bayonnomada esa 83 mahbus otuvga, 18 tasi 10 yil qamoq jazosiga hukm qilingani, 1 nafari qamoqxonada vafot etgani qayd etilgan. 85-bayonnomada 108 maxbus otuvga, 6 maxbus 10 yil M TLga hukm qilinganligi ko'rsatilgan. 86-sonli bayonnomasiga ko'ra 109 ayblanuvchi otuvga, 9 mahbus 10 yilga M TLga hukm qilingan. - 1938-yil 17-fevral. Siyosiy byuro Ukraina uchun “quloqlar operatsiyasi” bo'yicha qo'shimcha 30 ming kishini qamoqqa olish to'g'risida Farmoyish chiqargan. - 1938-yil 17-fevral. SSSR NKVDsining 1937-yildagi 00447-sonli qarori asosida O 'zSSR NKVDsi “uchligi”ning 3 ta yig'ilishi bo'lib o'tgan. Birinchi yig'ilishning 87-sonli bayonnomasiga ko'ra 69 mahbus otuvga, 7 mahbus 10 yil M TLga hukm qilingan. Ikkinchiyig'ilishning 88-sonli bayonnomasiga ko'ra 96 mahbus otuvga, 3 kishi 10 yil M TLga hukm qilingan. Uchinchi yig'ilish 89-sonli bayonnomasida esa 85 kishi otuvga, 8 mahbus 10 yil qamoq jazosiga hukm qilinganligi qayd etilgan. - 1938-yil 23-fevral. SSSR NKVDsi qatagon qilinishi lozim bo'lgan shaxslami aniqlash uchun pasportlarda foto nakleykadan foydalanish to'g'risida Direktiva chiqargan. Pasportlardagi fotokartochkalar 1937-yil 23-oktabrdan joriy qilingan edi. - 1938-yil 2-13-mart. “Sovetlarga qarshi o'ng trotskiychilar bloki” ishi bo'yicha Moskvada uchinchi ochiq siyosiy sud jarayoni bo'Iib o'tgan. Buxarin, Rikov, Krestinskiy, Rakovskiy, Ikromov, Xo'jaev, Yagoda va boshqalar S.M.Kirovning o'ldirilishida, Kuybishev va Gorkiyning zaharlanishida, Lenin va Stalinga qarshi fitna uyushtirilishida, SSSRni parchalash maqsadida qo'poruvchilik va fitnalar uyushtirganliklarida ayblanganlar. - 1938-yil 15-mart. VKP(b)ning ko'zga ko'ringan azolari Nikolay Buxarin, Aleksey Rikov, Nikolay Krestinskiy, Ikromov, Xo'jaev jami 17 nafar ayblanganlar otib tashlangan. 30 www.ziyouz.com kutubxonasi - 1938-yil 23-mart. Siyosiy byuro mudofaa ishlab chiqarish tarmog'ini polyaklar, latishlar, greklar va boshqa “milliy guruhlar”dan tozalash tog'risida farmoyish chiqargan. - 1938-yil 23-aprel. NKVD Davlat xavfsizligi Bosh boshqarma- si Leningrad, Moskva va boshqa shaharlardan surgun qilingan, jazo muddati tugayotgan mahbuslami lagerlardan ozod qilishni ta qiqlash to'g'risida Direktiva chiqargan. - 1938-yil 24-aprel. SSSR NKVDsi buzgunchilik va qoporuv- chilikniyati borligida shubha ostiga olingan shaxslami qamash, qatagon qilinganlaming qarindoshlari ortidan agentura kuzatuvini kuchayti- rish (birinchi galda 15 yoshdan katta bolalami) hamda partiya va sovet rahbarlarini ximoya qilish tog‘risidagi Direktiva chiqargan. - 1938-yil 21-may. SSSR NKVDsi “NKVD uchliklariga jinoiy va sinfsizlashtirilgan unsurlar hamda pasport tizimini qo'pol buzganlar jinoiy ishlarini olib borish yo‘riqnomasi e’lon qilingan- dan keyingi “uchliklar” faoliyati tog'risida” buyruq chiqargan. Mazkur buyruq 1935-yildan boshlab “ijtimoiy zararli” yoki “ijtimoiy xavfli” shaxslarni badarga qilish yoki 3-5 yillik lager qamog'iga hukm qilish huquqiga ega bo'lgan "militsiya uchliklari” faoliyatini tartibga solgan. 1937-1938-yillarda mazkur “uchlik”lar 400 mingga yaqin kishilarni turli jazolarga hukm qilgan. - 1938-yil 4-iyun. NKVD Davlat xavfsizligi Bosh boshqarmasi Maxsus bo'limlarga harbiy aviatsiyadagi avariyalar tog'risda Direktiv chiqargan. Avariyalarga “fosh qilinmagan dushmanlar faoliyatining natijasi” sifatida qaralgan. - 1938-yil 13-iyun. U NKVDningU zoqSharqdagiboshqarm asi boshlig'i G.S.Lyushkov Yaponiyaga qochib ketgan. Natijada Uzoq Sharq o'lkasida qatagonning yangi to'lqini boshlangan. - 1938-yil 16-iyun. SSSR NKVDsi Davlat xavfsizligi Bosh boshqarmasi kom ir ishlab-chiqarish sanoatida o‘ng-trotskiychi tashkilotlarning fosh qilinishi munosabati bilan tarmoqqa oid obektlarda tezkor agentura ishlarini kuchaytirish to'g'risida Sirkulyar chiqargan. - 1938-yil 24-iyun. Mudofaa xalq komissarligi armiya safldan nemis, latish, polyak, eston, litvalik, fin, rumin, koreys va SSSR xalqlariga mansub bo'lmagan boshqa millat vakillarni boshatish to'g'risida Direktiva chiqargan. Bo'shatilganlar NKVD tomonidan “tekshirilgan” va qatagbn qilingan. 31 www.ziyouz.com kutubxonasi - 1938-yil 28-iyun. NKVD Ishchi-dehqonlar Qizil armiyasi- dagi “tolmachyov-belomss” muxolifati ishtirokchilarini liisobga olish va qamash to'grisida Direktiva chiqargan. Armiya ichidagi ushbu ochiq muxolifat 1927-1928-yillarda Ishchi-dehqonlar Qizil armiyasida yagona boshqaruv joriy qilinishi munosabati bilan vujudga kelgan. 1938-yildan boshlab mazkur muxolifatga mansublik ham “sovetlarga qarshi trotskiychi tashkilot” azosi sifatida talqin qilingan. - 1938-yil 6-12-iyul. NKVD Davlat xavfsizligi Bosh boshqarmasining Uzoq Sharq o'lkasida qatagonni kuchaytirish togrisida bir qator direktivalar chiqargan. “7 kun ichida oq gvardiyachi isyonchi muxolifat ishtirokchilarini, sobiq oq ofitserlami, oqlar armiyasi va turli sovetlarga qarshi to'dalaming sobiq faol ishtirokchilarini, sobiq partizanlardan bo'lgan sovetlarga qarshi unsurlami, sovetlarga qarshi faollarni, ruhoniylar va sektalar azolari- ni, barcha josuslar va josuslikda shubha ostiga olingan nemis, polyak, koreys, latish, fin, eston, grek, eroniy, xarbinlami muomaladan chiqarish boyicha ommaviy operatsiyani tayyorlash” buyurilgan. - 1938-yil 21-iyul. NKVDning mahbuslarni lagerlarga tez jo'natish maqsadida ular ishini ko'rib chiqishni tezlashtirish to'g'risidagi direktiva chiqargan. - 1938-yil 29-iyul. Hasan ko'li atrofida sovet-yapon qurolli to‘qnashuvi boshlangan. - 1938-yil 31-iyul. Siyosiy byuro Uzoq Sharq uchun “quloqlar operatsiyasi” bo'yicha qo'shimcha “limit” berib, 1-kategoriya uchim 15 ming odam va 2-kategoriya uchun 5 ming odamni ajratishni buyurgan. - 1938-yil 10-avgust. SSSR NKVDsi lagerlardan qochishlarga qarshi kurashishni va mahbuslaming mahalliy aholi bilan muloqot qilish imkoniyatini to'xtatish to'g‘risida direktiva chiqargan. - 1938-yil 22-avgust. SSSR ichki ishlar xalq komissari birinchi o'rinbosari lavozimiga M.P.Frinovskiy o'miga L.P.Beriya tayinlangan. - 1938-yil 29-avgust. Siyosiy byuro Chita oblasti uchun “quloqlar operatsiyasi” bo'yicha 3 ming kishilik “Iimit” ajratgan. Ijro muddati 1-noyabr deb belgilangan. - 1938-yil 1-sentabr. “Pravda” gazetasi birinchi bora “Za Rodinu! Za Stalina” (Vatan uchun! Stalin uchun!) shiori bilan chiqqan. 32 www.ziyouz.com kutubxonasi - 1938-yil 15-sentabr. Siyosiybyuro “aksilinqilobiy milliy tarkib bo'yicha qamoqqa olinganlarning xali ko'rib chiqilmagan tergov ishlari”ni joylardagi “maxsus uchliklar”ga ko'rib chiqish uchun topshirish, “maxsus uchliklar”ga 1- va 2-toifalar bo'yicha hukm chiqarish huquqini berish, shuningdek, “uchliklar” tomonidan 1-toifa bo'yicha chiqarilgan hukmlarni zudlik bilan ijro etish togrisidagi Farmoyish chiqargan. Maxsus “uchlik”lar tarkibi UNKVD boshlig'i, oblast yoki o'lka komiteti 1-kotibi va prokurordan iborat bo'lgan. - 1938-yil 17-sentabr. SSSR NKVDsi “SSSR NKVDsining 00485-sonli buyrug'iga ko'ra (“milliy kontingent”) qamoqqa olinganlar ishini ko'rib chiqish uchun “maxsus uchlik”lar tashkil qilish togrisda” buyruq chiqargan. - 1938-yil 17-sentabr. SSSR NKVDsining 00606-sonli opera- tiv buyrug'i chiqarilgan. - 1938-yil 21-sentabr: SSSRNKVDsining 1938-yil 17-sentabrda- gi 00606-sonli operativ buyrug'i asosida O'zSSR NKVDsi huzurida “uchlik” yig'ilishlari o'tkazilgan. “Uchlik” 30 nafar mahbus ustidan hukm chiqargan. Ulardan 8 nafari otuvga, 14 tasi 10 yil va 2 kishi 8 yil, 4 nafari 5 yil muddatga M T L qamog'iga, 2 nafar mahbus ishi qayta ko'rib chiqish uchun harbiy tribunalga yuborilgan. 21 sentabrdagi 2-bayonnomaga ko'ra “uchlik” 22 nafar mahbus ustidan hukm chiqargan. Ulardan 7 nafari otuvga, 11 nafari 10 yil, 3 nafari 5 yil muddatga M T L qamog'iga hukm qilingan. 1 nafar mahbusning ishini qayta ko'rib chiqish uchun Harbiy tribunalga berishga qaror qilingan. 3-bayonnomaga ko'ra “uchlik” 57 ayblanuvchining 6 nafarini otuvga, 32 tasini 10 yil, 9 tasini 8 yil, 8 tasini 5 yil muddatlarga M TL qamog'iga hukm qilgan. 1 kishining ishi ko‘rib chiqish uchun NKVDga yuborilgan. 1 nafar mahbus ozod qilingan. 4-bayonnomaga kora 1 mahbus otuvga hukm qilingan. 5-bayonnomaga ko‘ra “uchlik” 8 mahbus ustidan hukm chiqargan. 9-sonli bayonnomaga ko‘ra 1 kishi otuvga, 4 mahbus 10 yil muddat bilan mehnat-tuzatuv lageriga hukm qilingan. 10-bayonnomaga ko'ra, 46 nafar mahbus ustidan hukm chiqarilgan, ulardan 12 nafari otuvga hukm qilingan. 11-bayonnomaga ko'ra 103 kishi jazolangan. Ulardan 10 nafari otuvga, 75 nafari 10 yil muddatga M T L qamog'iga hukm qilingan. 12-bayonnomaga ko'ra, 56 mahbus ustidan hukm qayd etilgan, shulardan 22 nafari otib tashlangan. “Uchlik”ning 13-bayonnomasida 1 mahbus otuvga, 4 tasi 33 www.ziyouz.com kutubxonasi 10 yil M TLga hukm qilingani, 1 ta ish qayta ko'rishga yuborilgani aytilgan. 1938-yil 22-sentabr. SSSR NKVDsining 1938-yiI 17-sentabrdagi 00606-sonli operativ buyrug'i asosida O 'zSSR NKVDsi huzuridagi “uchlik” 3 ta yig'ilish o'tkazgan. Birinchi yig'ilishda 1 mahbus otuvga, 4 mahbus 10 yil M TLga hukm qilingan. 1 ish qayta ko'rib chiqish uchun Harbiy tribunalga yuborilgan. Ikkinchi yig'ilishda S kishi otuvga, 6 nafar ayblanuvchi 10 yil, 2 mahbus 8 yil va 35 kishi 5 yil muddatlar bilan M TLga hukm qilingan. Uchinchi yig'ilishda 17 kishi otuvga, 35 mahbus 10 yil, 4 mahbus 5 yil muddatlar bilan M TLga hukm qilingan. 5 ta ish qayta korish uchun NKVD va Harbiy tribunalga yuborilgan. - 1938-yil 29-sentabr. SSSR N K V D si “aksiunqilob ochoqlariga aylanib qolgan” mehnat posyolkalaridagi tartibni kuchaytirish to grisid a direktiva chiqargan. “Mehnat posyolkalaridagi aksilinqilobiy muxolifatni tag-tubi bilan yo q qilish” buyurilgan. - 1938-yil 4-oktabr. Toshkentda SSSR OUy sudi Harbiy kollegiyasining sayyor yig'ilishi bo'lib o'tgan. Yig'ilishda 51 mahbus oliy jazo - otuvgahukm qilingan. Oshayillari SSSR O liy sudi Harbiy kollegiyasi Moskva shahri, Oktabrning 25 yilligi ko‘chasi, 23-uyda joylashgan. Harbiy kollegiya SSSRning oliy sud organi bo'lib, 1936- yii 1-oktabridan 1938-yil 30-sentabrigacha 3051 kishini otuvga, 5643 kishini mamlakatning 60 ta shaharlaridagi qamoqxonalariga 8-15 yil muddatlar bilan hukm etgan. Kollegiyaning 1938-yil 4-16-oktabr kunlari Toshkentda bo'lgan sayyor yig'ilishiarida jami 507 nafar o'zbekistordiklar taqdiri hal etilgan. - 1938-yiI 4-oktabr. SSSR Oliy sudi Harbiy kollegiyasi sayyor sessiyasi raisi harbiy yurist Alekseev O'zbekiston SSR Ichki ishlar xalq komissari, davlat xavfsizligi mayori Derenik Zaxarovich Apresyanga rasmiy talabnoma yo'Ilagan. Bu talabnomaga kora 1938-yil 4-oktabrda SSSR Oliy sudi Harbiy kollegiyasi sayyor yig'iUshi 52 mahbusni oliy jazoga - otuvga hukm qilgan va hukm zudlikbilan ijro etilgan. - 1938-yil 4-oktabr. Davlat xavfsizligi katta leytenanti Shishkin Ishchi-dehqonlar qizil armiyasi Bosh harbiy prokurori yordamchisi, 1-rangdagi harbiy yurist Shulsan ishtirokida otuvga hukm qilingan 52 mahbus ustidan hukmni ijro etganliklari to‘grisida dalolatnoma tuzgan. 34 www.ziyouz.com kutubxonasi - 1938-yil 5-oktabr. Toshkentda SSSR Oliy sudi Harbiy kollegiyasining sayyor yig'ilishi bo'lib o'tgan. Yig'ilishda 36 mahbus oliy jazo - otuvga hukm qilingan. Ular orasida yangi o'zbek adabiyotining ulkan namoyandalari Abdulla Qodiriy, Fitrat, Cho'lpon va boshqalar bo'lgan. - 1938-yil 5-oktabr. SSSR Oliy Sudi sayyor harbiy kollegiyasi raisi O'zbekiston SSR ichki ishlar xalq komissari, davlat xavfsizligi mayori D.Z.Apressyanga 00601-sonli o‘ta maxfiy farmoyish yo'llagan. Unda 1938-yil 5-oktabrda harbiy kollegiyaning sayyor sessiyasida oliy jazo - otuvga hukm etilganlar haqidagi hukmni zudlik bilan ijrosini ta'minlash to'g'risida farmoyish berilgan. - 1938-yil 5-oktabr. Davlat xavfsizligi katta leytenanti Shishkin Ishchi-dehqonlar Qizil armiyasi Bosh harbiy prokurori yordamchisi, 1-rangdagi harbiy yurist Shulsan ishtirokida otuvga hukm qilingan 36 mahbus ustidan hukmni ijro etganliklari tog'risida dalolatnoma tuzgan. - 1938-yil 7-oktabr. Toshkentda SSSR Oliy sudi Harbiy kollegiyasiningsayyoryig‘ilishibo‘lib o'tgan. Yig'ilishda 39 mahbus oliy jazo - otuvga hukm qilingan. - 1938-yil 7-oktabr. SSSR Ohy Sudi sayyor harbiy kollegiyasi raisi 0 ‘zbeldston SSR ichki ishlar xalq komissari, davlat xavfsizligi mayori D.Z.Apressyanga 00603-sonli o‘ta maxfiy farmoyish yo'llagan. Unda 1938-yil 7-oktabrda harbiy kollegiyaning sayyor sessiyasida oliy jazo - otuvga hukm etilganlar haqidagi hukmni zudlik bilan ijrosini ta'minlash to'g'risida farmoyish berilgan. - 1938-yil 7-oktabr. Davlat xavfsizligi katta leytenanti Shishkin Ishchi-dehqonlar qizil armiyasi Bosh harbiy prokurori yordamchisi, 1-rangdagi harbiy yurist Shulsan ishtirokida otuvga hukm qilingan 39 mahbus ustidan hukmni ijro etganliklari tog'risida dalolatnoma tuzgan. - 1938-yil 8-oktabr. Toshkentda SSSR Oliy sudi Harbiy kollegiyasining sayyor yig'ilishi bo'lib o'tgan. Yig'ilishda 39 mahbus oliy jazo - otuvga hukm qilingan va hukm o'sha kuniyoq ijro etilgan. - 1938-yil 8-oktabr. SSSR Oliy Sudi sayyor harbiy kollegiyasi raisi 0 ‘zbekiston SSR ichki ishlar xalq komissari, davlat xavfsizligi mayori D.Z.Apressyanga 00604-sonli o‘ta maxfiy farmoyish yo'llagan. Unda 1938-yil 8-oktabrda harbiy kollegiyaning sayyor sessiyasida oliy jazo - otuvga hukm etilganlar haqidagi hukmni zudlik bilan ijrosini ta'minlash to‘g‘risida farmoyish berilgan. - 1938-yil 8-oktabr. Davlat xavfsizligi katta leytenanti Shishkin 35 www.ziyouz.com kutubxonasi Ishchi-dehqonlar qizil armiyasi Bosh harbiy prokurori yordamchisi, 1-rangdagi harbiy yurist Shulsan ishtirokida otuvga hukrn qilingan 40 mahbus ustidan hukmni ijro etganliklari tog'risidagi dalolatnomani imzolagan. - 1938-yil 9-oktabr. Toshkentda SSSR Ohy sudi Harbiy kollegiyasining sayyor yig'ilishi bo'lib o'tgan. Yig'ilishda 42 mahbus oliy jazo - otuvga hukm qihngan va hukm o sha kuniyoq ijro etilgan. - 1938-yiI 9-oktabr. Davlat xavfsizhgi katta leytenanti Shishkin Ishchi-dehqonlar qizil armiyasi Bosh harbiy prokurori yordamchisi, 1-rangdagi harbiy yurist Shulsan ishtirokida otuvga hukm qihngan 42 mahbus ustidan hukmni ijro etganliklari to‘g‘risida dalolatnomani imzolagan. - 1938-yil 9-oktabr. SSSR Ohy Sudi sayyor harbiy kollegiyasi raisi O'zbekiston SSR ichki ishlar xalq komissari, davlat xavfsizhgi mayori D.Z.Apressyanga 00605-sonli o‘ta maxfiy farmoyish yo'hagan. Unda 1938-yS 9-oktabrda harbiy kollegiyaning sayyor sessiyasida oliy jazo - otuvga hukm etilganlar haqidagi hukmni zudlik bilan ijrosini taminlasn to‘g‘risida farmoyish berilgan. - 1938-yil 10-oktabr. Toshkentda SSSR Oliy sudi Harbiy kollegiyasining sayyor yig'ilishi bo'Iib o'tgan. Yig'ilishda 33 mahbus oliy jazo - otuvga hukm qilingan va hukm o‘sha kuniyoq ijro etilgan. - 1938-yil 10-oktabr. SSSR Ohy Sudi sayyor harbiy kollegiyasi raisi O'zbekiston SSR ichki ishlar xalq komissari, davlat xavfsizligi mayori D.Z.Apressyanga 00606-sonli o‘ta maxfiy farmoyish yo'Uagan. Unda 1938-yu 10-oktabrda harbiy kollegiyaning sayyor sessiyasida oliy jazo - otuvga hukm etilganlar haqidagi hukmni zudlik bilan ijrosini taminlash to'g'risida farmoyish berilgan. - 1938-yil 11-oktabr. Toshkentda SSSR Oliy sudi Harbiy kollegiyasining sayyor yig'ilishi bo'lib o'tgan. Yig'ihshda 26 mahbus oliy jazo - otuvga hukm qilingan va hukm o'sha kuniyoq ijro etilgan. - 1938-yil 11-oktabr. SSSR Ohy Sudi sayyor harbiy kollegiyasi raisi O'zbeldston SSR ichki ishlar xalq komissari, davlat xavfsizligi mayori D.Z.Apressyanga 00607-sonh o‘ta maxfiy farmoyish yo'llagan. Unda 1938-yil 11-oktabrda harbiy kollegiyaning sayyor sessiyasida ohy jazo - otuvga hukm etilganlar haqidagi hukmni zudlik bilan ijrosini ta'minlash to g n sid a farmoyish berilgan. - 1938-yil 13-oktabr. Toshkentda SSSR Oliy sudi Harbiy 36 www.ziyouz.com kutubxonasi kollegiyasining sayyor yig'ilishi bo'lib o'tgan. Yig'ilishda 42 mahbus ohy jazo - otuvga hukm qilingan va hukm o sha kuniyoq ijro etilgan. - 1938-yil 13-oktabr. SSSR Oliy Sudi sayyor harbiy kollegiyasi raisi 0 ‘zbekiston SSR ichki ishlar xalq komissari, davlat xavfsizligi mayori D.Z.Apressyanga 00608-sonli o‘ta maxfiy farmoyish yo'llagan. Unda 1938-yil 13-oktabrda harbiy kollegiyaning sayyor sessiyasida oliy jazo - otuvga hukm etilganlar haqidagi hukrrmi zudlik bilan ijrosini taminlash to'g'risida farmoyish berilgan. - 1938 yil 14 oktabr. Toshkentda SSSR Oliy sudi Harbiy kollegiyasining sayyor yig‘ilishibo‘lib o'tgan. Yig'ilishda 36 mahbus oliy jazo - otuvga hukm qilingan va hukm osh a kuniyoq ijro etilgan. - 1938-yil 14-oktabr. SSSR Oliy Sudi sayyor harbiy kollegiyasi raisi O'zbekiston SSR ichki ishlar xalq komissari, davlat xavfsizligi mayori D.Z.Apressyanga 00609-sonli o‘ta maxfiy farmoyish yo‘llagan. Unda 1938-yiI 14- oktabrda harbiy kollegiyaning sayyor sessiyasida oliy jazo - otuvga hukm etilganlar haqidagi hukmni zudlik bilan ijrosini taminlash to‘g‘risida farmoyish berilgan. - 1938-yil 15-oktabr. Toshkentda SSSR Oliy sudi Harbiy kollegiyasining sayyor yig'ilishi bo'lib o'tgan. Yig'ilishda 25 mahbus oliy jazo - otuvga hukm qilingan va hukm o'sha kuniyoq ijro etilgan. - 1938-yil 15-oktabr. SSSR Oliy Sudi sayyor harbiy kollegiyasi raisi O'zbekiston SSR ichki ishlar xalq komissari, davlat xavfsizligi mayori D.Z.Apressyanga 00610-sonli o‘ta maxfiy farmoyish yo'llagan. Unda 1938-yil 15- oktabrda harbiy kollegiyaning sayyor sessiyasida oliy jazo - otuvga hukm etilganlar haqidagi hukmni zudlik bilan ijrosini taminlash to grisid a farmoyish berilgan. - 1938-yil 14-noyabr. V K P(b) M K partiya organlaridagi SSSR NKVD mas’ul xodimlarini hisobga olish va tekshirish to‘g‘risida direktiva chiqargan. NKVD organlaridagi mazkur tekshiruv natijasida NKVDni soxta yo‘l bilan tizimga kirib olgan dushmanlardan tozalash ko‘zda tutilgan. - 1938-yil 25-noyabr. SSSR ichki ishlar xalq qomissari lavozimiga N.I.Ejov orniga L.P.Beriya tayinlangan. - 1938-yil 22-dekabr. SSSR NKVDsi suddan tashqari organlarning (uchlik, ikkilik, maxsus kengash) 17-noyabrgacha chiqarilgan va ijro etilmagan yoki ayblanuvchiga e'lon qilinmagan hukmlari o‘z kuchini yo'qotgan deb hisoblash to'g'risidagi direktiva chiqargan. 37 www.ziyouz.com kutubxonasi - 1938-yil 28-dekabr. S S S R X K S , V K P(b) M K va VSSPSning “Mehnat intizomini tartibga solish, davlat sug'urtasi amaliyotini yaxshilash vabu ishdagi suistemolchilikka qarshi kurashish chora- tadbirlari togrisid a” farmoyish chiqargan. X U LO SA Korinib turibdiki, Stalin va Siyosiy byuro 1938-yilda qatagonni bir oz susaytiradi. Biroq, bu holat ularning qonxor jallodlardan farishtalarga aylanib qolganini anglatmaydi. Zero, 1939-yildagi ayrim hujjatlar ulaming ko'zlari hali ham qonga to'ymaganidan dalolat beradi. M alum bo'lishicha, Stalin 1939-yil 10- yanvarda hududlar bo'yicha VKP(b) va NKVD rahbarlariga quyidagi telegrammani yuborgan ekan: “VKP(b) MKga m alum bo'lishicha, oblast va o'lkalardagi partiya komitetlari kotiblari UNKVD xodimlarini tekshirib ulami mahbuslarga nisbatan jismoniy kuch ishlatayotganlikda ayblab, bu holatni jinoyat deb hisoblashayotgan ekan. VKP(b) M K shuni uqdiradiki, NKVD amaliyotida jismoniy kuch ishlatish usulini qo'llash 1937-yildan VKP M K ruxsati bilan joriy qilingan. VKP M K bundan keyin ham istisno tarzida ochiqdan- ochiq va taslim bo'Imayotgan xalq dushmanlariga nisbatan jismoniy kuch ishlatishni mutlaqo to g ‘ri va maqsadga muvofiq usul sifatida qo'lanishini zarur, deb hisoblaydi” Mutaxassislar 1938-yil oxiri - 1939-yiI boshlarini “Katta qirg‘in”ning tugashi va “beriyacha iliqlik” davrining boshlanishi, deb hisoblaydilar. Har holda bu davrda yiliga yuz minglab emas 10 minglab odamlar otilgan. Lagerlarda esa millionlab odamlar og'ir mehnat, ochlik, qahraton sovuq va turli kasalliklardan nobud bo'lganlar. Har yili siyosiy ayb bilan asrga olinganlar shafqatsiz qiynoqlarga solingan... Xullas, dunyoda eng insonparvar davlatman deb ko'krak kergan Sovet davlati hattoki iblisni ham lol qoldiradigan turli usullar bilan, o‘z xalqi yostig'ini quritish va jabr-zulm qilishda davom etdi. 38 www.ziyouz.com kutubxonasi M U N D A R IJA S O Z B O S H I ....................................................................................3 1936- Y I L ..................................................................................... 5 1937- Y I L ......................................................................................8 1938- Y I L ................................................................................... 26 X U L O S A ....................................................................................... 38 www.ziyouz.com kutubxonasi B71 1937-1937-yillardagi “katta qirg'in” tarixining muhim sanalari (m alum otnom a) / to'plab nashrgatayyorlovchi M .F.ZikrulIayev; mas'ul muharrir; N.F.Karimov; O'zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi “Qatag'on qurbonlari xotirasi” muzeyi, “Shahidlarxotirasi” jam oatfondi. -Toshkent: Fan, 2013. -4 0 bet. y ^ K : 323(575.1) KBK : 63.3(SO ‘)622-4 ISBN 978-9943-19-279-9 Yüklə 1,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|