Sharq mamlakatlari iqtisodiyoti, siyosati va turizm fakulteti

Iqtisodiy kategoriyalar. Iqtisodiyot nazariyasi fani 
iqtisodiy qonunlar bilan bir qatorda iqtisodiy jarayonlarning 
alohida tomonlarini tavsiflaydigan kategoriyalarning mazmunini 
ham ochib beradi.
Iqtisodiy kategoriyalar - doimo takrorlanib turadigan, 
iqtisodiy jarayonlar va real hodisalarning ayrim tomonlarini ifoda etuvchi ilmiy-
nazariy tushunchadir.
Iqtisodiy kategoriyalar real iqtisodiy hodisalarning mohiyatini
ifoda etadigan ilmiy tushuncha bo‘lib, ilmiy tafakkur mahsulidir. Ular nihoyatda 
ko‘p va xilma-xildir. Bozor, pul, tovar, kapital, ishchi kuchi, iqtisodiy muvozanat, 
moliya, kredit, bank va boshqa shu kabi tushunchalar iqtisodiy kategoriyalarga misol 
bo‘la oladi. Iqtisodiy qonunlardan farq qilib, ilmiy kategoriyalar, iqtisodiy 
hodisalarning mazmunini ifoda etadi. 
Iqtisodiy printsiplar va modellar omillardan 
faqatgina Pepsi ichimligin narxigina
iqtisodiy baholashni tahlil qilishda va 
iqtisodiyotni qanday ishlashini tushunishda juda qo’l keladi. Bu tushunchalar 

---

iqtisodiy tizim ichida sodir bo’ladigan sabab va oqibatni anglash vositalaridir. 
Yaxshi nazariyalar o’z navbatida kengroq tushunishga va to’g’ri baholashga yordam 
beradi. Ular haridor va ishlab chiqaruvchi orasidagi munosabatlarga bog’liq 
faktlarga tayanadi.
Ehtiyojlarning cheksizligi. Ehtiyojlarning yuksalib borish qonuni 
Ishlab chiqarishning pirovard maqsadi iste’mol ya’ni ehtiyojni qondirish 
hisoblanadi.
Insonning yashashi va kamol topishi, jamiyatning rivojlanishi uchun kerak
bo‘lgan hayotiy vositalar va iqtisodiy resurslarga bo‘lgan zaruriyat «ehtiyoj» deb 
ataladi.
Jamiyat ehtiyojlari kishilar ya’ni jamiyat a’zolari, korxonalar va davlat 
ehtiyojlarining birligidan iborat. Ehtiyojlarning bu barcha turlari uchun umumiy 
bo‘lgan xususiyat - ular cheksiz va chegarasizdir. Jamiyat ehtiyojlarida kishilarning 
ehtiyojlari asosiy va belgilovchi rol o‘ynaydi. Kishilarning barcha hayotiy 
ehtiyojlari
(iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy, ma’naviy, siyosiy ehtiyojlar) orasida ijtimoiy-
iqtisodiy ehtiyojlar alohida o‘rin tutadi. Bu ehtiyojlar kishilarning yashashi,