Sharq mamlakatlari iqtisodiyoti, siyosati va turizm

II-BOB TADBIRKORLIKNI QO'LLAB-QUVVATLASH ZARURIYATI VA YO'NALISHLARI

Tadbirkorlik jamiyatning tarkibiy qismi bo'lib, mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishida muhim rol o'ynaydi. Uning roli esa rivojlanish darajasiga bog'Iiq. Tadbirkorlik qanchalik rivojlangan bo'lsa, uning jamiyatning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotiga ta'siri shunchalik kuchli va roli shunchalik yuqori bo'ladi. Lekin uning rivojlanishi davlat tomonidan qo'llab-quvvatlanishga muhtoj. Shuning uchun barcha mamlakatlarda tadbirkorlikni qo'llab-quvvatlash u yoki bu ko'rinishda amalga oshiriladi. Tadbirkorlikni qo'llab-quvvatlash zaruriyati bir qator holatlardan kelib chiqadi. Tadbirkorlik subyektlarining asosiy qismi nisbatan kichik bo'lib, ularning resurslari va, demak, o'sish hamda kengayish imkoniyatlari cheklangandir. Shuning uchun ular, asosan, kichik-kichik partiyali mahsulot ishlab chiqarishga moslashadilar. Bunday kichik miqyosda ishlab chiqarishda ommaviy ishlab chiqa­rishga nisbatan xarajatlar ko'proq, mahsulot tannarxi esa yuqoriroq bo'ladi. Bu esa mahsulot raqobatbardoshligi va foydaning nisbatan pasayishiga olib keladi. Ular oladigan joyda kerakli darajada o'sish va kuchli raqobat strategiyasini amalga oshirish imkonini bermaydi. Ular qo'llab-quvvatlanmagan taqdirda, ko'pchiligi sinib ketishi turgan gap. Mamlakatda ayrim resurslar cheklanganligi tufavli tadbirkorlik subyektlari ulardan foydalanishda davlat yordamiga muhtoj. Bundan tashqari, tadbirkorlik subyektlari texnika va texnologiyani olish hamda qo'llashda, yangilarini joriy etish, mutaxassislar bilan ta'minlanish va boshqa masalalarda davlat ko'magiga tayanadilar. Shunday qilib, tad­birkorlik davlat tomonidan qo'llab-quvvatlanmasa, u yetarli darajada rivojlana olmaydi va mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy tizimida o'ziga munosib o'rinni egallay olmaydi.

Shuning uchun O'zbekistonda tadbirkorlikni qo'Ilab-quvvatlash siyosati, tizimi, mexanizmi shakllantirilgan va ular ainalga oshirib kelmoqda. Tadbirkorlikni qo'Ilab-quvvatlash siyosati - bu tadbirkor­likni qo'llab-quvvatlashning nazariy asoslari, konsepsiyasi, dasturlari, amalga oshirish mexanizmi, yo'llari, yo'nalishlari, vositalari, usullari, chora-tadbirlari majmuyidir. Tadbirkorlikni qo'Ilab-quvvatlash tizimi — bu tadbirkorlikni qo'Ilab-quvvatlash siyosati, dasturlari, mexanizmi va ularni amalga oshirishni tashkil etishni ta'minlashga mas'ul davlat organlari va nodavlat tashkilotlari majmuyi hisoblanadi.

Tadbirkorlikni davlat tomonidan qo'Ilab-quvvatlash quyidagi asosiy yo'nalishlarda amalga oshiriladi.

1. 
   Tadbirkorlikka oid me'yoriy-huquqiy bazani yaratish va takomillashtirib borish. O'zbekistonda tadbirkorlikning me'yoriy-huquqiy bazasi, asosan, yaratilgan va takomillashtirib borilmoqda. Tadbirkorlikka oid bir qator qonunlar, Prezident farmonlari, Vazirlar Mahkamasi qarorlari qabul qilindi va ularning qatori kengayib bormoqda. Faqat ularning haqiqiy ijrosini ta'minlash va nazorat qilish lozim.
   
2. 
   Tadbirkorlikning rivojlanishini tashkiliy ta'minlash. Bu yo'nalish qo'llab-quvvatlash davlat organlari va nodavlat tashkilotlarini aniqlash va tuzish, markaziy va mahalliy organlarning shu sohadagi vakolatlari va vazifalarini aniq belgilash, tadbirkorlikni rivojlantirishni qo'Ilab-quvvatlash davlat dasturi va mintaqaviy dasturlarini tuzish va amalga oshirishni tashkil etish hamda boshqa tashkiliy tadbirlarni o'z ichiga oladi.
   
3. 
   Tadbirkorlikni moliyaviy qo'Ilab-quvvatlash. Bunday qo'Ilab-quvvatlash sarmoya to'plash, investitsiyalarni jalb qilish va amalga oshirishga ko'maklashish. imtiyozli kreditlar berishni tashkil etish va uni kafolatlash, soliq imtiyozlari berish, bojxona to'lovlaridan to'liq yoki qisman ozod qilish. to'lovlarni kechiktirish, tezlashtirilgan amortizatsiyani joriy qilish, sug'urta ishlariga ko'maklashish va boshqa yo'llar bilan amalga oshiriladi. Respublikada tadbirkorlikni kredit­lar yordamida qullab-quvvatlash salmoqli o'rinni egallaydi va u tez sur'atlar bilan o'sib bormoqda. Kichik biznes va xususiy tadbirkor­likni qo'Ilab-quvvatlash uchun ajratilgan kreditlar 2001 - 2010- yil- larda 15,7 barobarga oshib, 171,5 mlrd so'mdan 2700,0 mlrd so'mga yetdi
   
4. 
   Tadbirkorlik faoliyatini ishlab chiqarishni tashkil etish va boshqarish sohasida ko'maklashish. Bu yo'nalishda ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik tashkilotlaridan yangi texnika va tugallangan ishlanmalarni tadbirkorlik subyektlariga berishni tashkil etish, patent- litsenziya siyosatini o'tkazish. bozor tadqiqotlariga yordam berish, xomashyo va moddiy-texnika resurslarining kafolatli ajratilishini tashkil qilish. tadbirkorlik subyektlarini rivojlantirish uchun biznes-inkubatorlar tarmog'ini shakllantirish kabi tadbirlar amalga oshiriladi.
   
5. 
   Tadbirkorlik subyektlarini davlat buyurtmalarini bajarishga jalb etish, ularni bajarish uchun turli imtiyozlar berish va qulayliklar yaratish.
   
6. 
   Tashqi iqtisodiy faoliyatni qo'llab-quvvatlash. Bu sohada tashqi iqtisodiy faoliyat ishtirokchilarini ro'yxatdan o'tkazish, mazkur faoli­yatni axborot bilan ta'minlash, moslashuvchan soliqlar va imtiyozlar belgilash. boshqa moliyaviy yordam ko'rsatish, tashqi iqtisodiy faoliyat bilan bog'liq tavakkalni sug'urta qilish. mahsulotni eksport va import qilish tartibini belgilash, tashqi iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish dasturlarini ishlab chiqish, valuta jamg'armalari va boshqa jamg'armalar tashkil qilish va ulardan foydalanish tadbirlari nazarda tutilgan.
   
7. 
   Kichik korxona bilan shartnomalar tuzishga ko'maklashish. Kichik va yirik xo'jalik subyektlarini bir-biriga qarama-qarshi qo'ymasdan. ular bir-birlarini toMdirishlari, ma'lum sohada kichik va yirik korxonalar birgalikda o’zaro uzviy bog'liq yagona majmua tarzida ishlashlari va rivojlanishlari uchun zarur sharoitlar yaratish singari tadbirlar amalga oshirilishi ko'zda tutiladi.
   
8. 
   Tadbirkorlik sohasini mutaxassis va boshqa xodimlar bilan ta'minlash.
   
9. 
   Tadbirkorlikning axborot-maslahat ta'minotini tashkil etish va amalga oshirish.