Sharq mumtoz adabiyoti shoirlari ijodida jonlantirish va
Yüklə 98,05 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Хорижий филология.
№2, 2017 йил 73 mohirlik bilan she‘rga soladi va asl mavzu uzum shirasini tortib olish, uni xumga solib tayyorlash jarayonini o‗quvchi ko‗zidan pinhon qilib, ona va bolaning ayanchli taqdiriga diqqatni qaratadi. Shunday qilib, asl mavzu ko‗zdan yiroqda qolib faqat uning obrazi namoyon bo‗ladi. Insonning ayanchli fojiasi shunday mohirlik bilan tasvirlanadiki unda o‗quvchi tasvir ob‘yektini unutib inson taqdirining mahzun lahzalarini yodga oladi va g‗amga cho‗madi. Masalan : Modari mayro bikard boyad qurbon, Bachchai o„ro giriftu kard ba zindon. Bachchai o„ro az-o„ girift nodoni, To-sh nako„bi naxustu z-o„ nakashi jon [ 5:25]. Tarjimasi:May onasini qurbon aylamak lozim, uning bolasini qo„lidan olib hibs qilmoq kerak. Onaning bolasini oldi nodonlik, to uni urib o„ldirmas ekan u jon uzmagaydir. Yuqoridagi baytlarda zolim bog‗bon uzum donalarini mehribon ona bag‗ridan uzib, ularni xumga (zindon) tashlaydi va ularni nobud qilishga harakat qiladi. Keyingi baytlarda shoir uzum bolasining kamol topish jarayoni, uni zindonga tushish va shahid bo‗lish voqealarini yuksak mahorat va badiiyat ila jonlantirish san‘ati asosida tasvirlaydi: Chuz ki naboshad halol bikardan, Bachchai ko„chak zi shiri modari piston. To naxo„rad shir haft moh ba tamomi, Az sari urdibihisht to buni obon. On gah shoyad zi ro„i dinu rahi dod, Bachcha ba zindoni tangu modar – qurbon. Chun bisupori ba habs bachchai o„ro, Haft shaboro„z xira monadu hayron. Boz chu oyad ba xushu hol bubinad, Jo„sh barorad, binolad az dili so„zon [ 5:25]. Tarjimasi:Bolaning ona sutiga to„ymasdan ayirish gunohdir. Bola yetti oy davomida oziqlanib, so„ng uni qamoqqa solish adolatdan bo„ladi May onasini qurbon aylamak lozim, uning bolasini qo„lidan olib hibs qilmoq kerak. Bolani onadan ayirib, zindonga solgandan keyin, u yetti kun davomida lolu xayron, goh o„zidan ketib, goh xushiga kelib taqdirning zarbasidan noliydi. Zindonning yettichi oyida bola mast nortuyaga o„xshab og„zidan kafk chiqarib, shaytoniy xislatlarni vujudga keltiradi. Nazariy poetikada voqea yoki badiiy obrazni biron badiiy obraz yo tasvir bilan qiyosiy tasvirlanayotgan vaqtda qiyosiy tasvirlanayotgan obraz yorqinroq, va yuksak badiiy ahamiyatga molik bo‗lmog‗i lozim. Nazariy poetikaning ushbu talaboti tufayli, ―ona va bola‖ obrazi asl tasvir-sharob tayyorlash jarayonidan ustunlikka erishadi, hatto mazkur jarayonni o‗quvchining yodidan chiqarib ta‘sirchan tasvirlaydi. Keyingi baytlarda uzum bolasini «hibs»-ga olish, undan iste‘mol qilish jarayonlari mohirlik bilan tasvir etilgan. Rudakiyning mazkur qasidasida dehqon yoki bog‗bon atamalari «xasis erkak» ta‘biri tarzida ishlatilgan. Mazkur masnaviyda jonlantirish san‘atining boshqa shu turdagi san‘atlardan farqi ham shunda. Shuningdek, mazmun shoirning tilidan naql qilinib uzum yo uning juvonmarg farzandi o‗z tilidan gapirmaydi. Rudakiy «Modari may» qasidasining nasib qismida tashxis va jonlantirish san‘ati qatorida tashbih san‘atidan ustuvorlik bilan foydalanib, jarayonni badiiy jihatdan yuksakoq ifodalaydi. She‘rda keltirgan tashbihlardan ―mast nortuya‖, ―qizil yoqut‖,―qizil gul‖, ―mushk‖, ―quyosh chashmasi‖ va boshqalarni misol keltirishimiz mumkin. Rudakiy o‗zining 21 baytlik she‘rida uzumning pishishi, uning uzib olinishidan tortib undan may tayyorlash jarayoni sifatlarini badiiy san‘atlar, xususan, tashxis va jonlantirish san‘ati asosida tasvirlab, ajoyib manzaralarga boy badiiy san‘at namunasini ijod etgan. X-XII asrlar shoirlari ijodida may tayyorlash jarayoni va uni tavsiflash ajoyib an‘anaga aylangan.Ustoz Rudakiyning ―Modari may‖ qasidasidan keyin somoniylar davri adabiyotining ko‗zga ko‗ringan vakillaridan Bashshori Marvaz iy may tayyorlash jarayoniga e‘tibor qaratgan holda, tashxis va jonlantirish san‘ati asosida noan‘anaviy badiiy timsollar yaratishga |