Shartli belgilar

Monopoliya
 (yunoncha, mono—tanho, poleo—sotaman)—iqtisodi-
yotning bir sohasidagi tanho hukmronlik.
Moliya
—maqsadli pul jamg‘armalarini vujudga keltiruvchi, jam-
lash, taqsimlash va ishlatish bilan bog‘liq munosabatlar.
Oligarxiya
(yunoncha — ozchilik hokimiyati) — iqtisodiy va siyosiy
hukmronlikning bir hovuch ulkan sarmoya egalari qo‘lida to‘planishi.
Kartel 
(italyancha — qog‘oz, hujjat) — bir tarmoqdagi mustaqil
kompaniyalar, firmalarning ishlab chiqarish va sotishning umumiy
hajmlari, narxlari, sotish bozorlari, har bir ishtirokchining ulushi
va boshqalar to‘g‘risidagi bitim asosida tashkil etilgan tuzilma.
Konsern
(ishtirok, manfaat) — manfaatlar umumiyligi asosida
uyushgan korxonalarning yirik birlashmasi.
Sindikat
(yunoncha — birgalikda ishlash) — bir turdagi mahsulot-
lar ishlab chiqaradigan korxonalar birlashmasi.
Monopolistik
kapitalizmning o‘rni






---

11
Trest
 — ishlab chiqarish va savdoni o‘zlaricha emas, markaziy boshqaruv
qarori asosida olib boradigan korxonalar birlashmasi.
Savol va topshiriqlar
1. Monopolistik kapitalizm nima?
2. Monopolistik kapitalizmning asosiy belgilari nimalardan iborat?
3. Moliya oligarxiyasiga misollar keltiring.
4. Chetga kapital chiqarish qanday yuz berdi?
5. Dunyoni bo‘lib olish zarurati nima?
6. „Imperializm“ atamasiga izoh bering.
Industrial sivilizatsiya
Siz 8-sinf „Jahon tarixi“ darsligidan XIX
asrning 50—60-yillarida G‘arbiy Yevropa
va AQSHda sanoat to‘ntarishi nihoyasiga
yetganligini bilib olgan edingiz. Shu tariqa industrial sivilizatsiya
uzil-kesil qaror topdi. Bu sivilizatsiya — asosiy qadriyati texnika
taraqqiyoti bo‘lgan sivilizatsiya edi.
„Industrial sivilizatsiya“ atamasi o‘rnida „industrial jamiyat“
atamasi ham ishlatiladi va ular bir xil ma’noni anglatadi.
Industrial sivilizatsiyaning belgilaridan biri — shaharlarning
juda tez o‘sishi bo‘ldi. Bu, birinchidan, qishloq xo‘jaligida texnikani
qo‘llash natijasida bir qism qishloq aholisining ortiqcha kuch bo‘lib,
ishsiz qolishi, ularning ish izlab shaharlarga kelishi hisobiga yuz
berdi.
Ikkinchidan, kichik shaharlarda mayda savdogarlar va hunar-
mandchilik ishlab chiqarishining pasayib ketishi, shuningdek, trans-
portdagi o‘zgarishlar, temiryo‘llar qurilishi, sanoat markazlarining
yirik shaharlarga ko‘chishi hisobiga yuz berdi. Odamlar ish axtarib
va kun ko‘rish uchun turar joylarini o‘zgartirishga majbur bo‘ldi.
Yuz yillar davomida o‘z yerlarida yashab kelgan aholi harakatga
keldi. Endi ular o‘z yerlarini tashlab shaharlarga keta boshladi.
Qishloqdan ketish immigratsiyani ham vujudga keltirdi. Endi odamlar
boshqa mamlakatlarga ham keta boshladilar. Lekin ko‘chishning kat-
ta qismini o‘z mamlakatlari ichidagi migratsiya tashkil etdi.
Industrial rivojlanish jarayonida shaharlar
alohida ahamiyat kasb eta boshladi. Sanoat