Shaxsni shakllantirish va rivojlantirish metodlari

TA’LIM NAZARIYASI (Didaktika)
Reja:

1. Didaktika - ta'lim va o'qitish nazariyasi ekanligi.

2. Didaktikaning asosiy kategoriyalari
3. Didaktikaning maqsad-vazifalari va asosiy tushunchalari.
4. Hozirgi davrdagi didaktika rivojining'asosiy yo'nalishlari.
5. Ta'lim paradigmalari.
Mavzuning maqsadi: Ta'lim jarayonining ilmiy-nazariy, uslubiy va amaliy asoslar haqida bilim berish.

Mavzuning vazifalari:
Ta'labalarga didaktika haqida tushuncha berish.
Didaktika ta'lim nazariyasi ekanligi.
Didaktikaning maqsad-vazifalari.
Didaktikaning asosiy tushunchalari.
Uzluksiz ta'lim tizimi va o'rta maxsus, kasb-hunar ta'limi konsepsiyasi.
Hozirgi davr didaktikasi tizimlari.
Hozirgi davr pedagogikasida ta'lim paradigmalari: an'anaviy, konservativ, ilmiy, insonparvarlashtirilgan, ratsionalistik, texnologik, izoterik.


Tayanch ibora va atamalar: didaktika; o'qitish nazariyasi; umumiy didaktika; falsafa va sotsiologiya, siyosatshunoslik; pedagogik-psixologiya; odam fiziologiyasi; xususiy metodika; ta'lim; ta'lim jarayoni; ta'lim tamoyillari; didaktik tamoyillar; bilim, ko'nikma va malakalar; didaktik materiallar; tarqatma materiallar; didaktik qobiliyat; didakosentrik texnologiyalar; paradigma; ta'limni axborotlashti-rish; innovatsion ta'lim; modellashtirish.

Didaktikaning predmeti-ta’lim jarayoni va uning qоnuniyatlaridir. Didaktika o’ziga xоs tadqiqоt sоhasiga va tadqiqоt predmetiga ega bo’lganidek, uning o’ziga оid tushunchalar tizimi ham mavjud. Har bir tushuncha ma’lum didaktik hоdisaga taalluqli bo’lib, ular vоsitasida didaktik hоdisalarning asоsiy belgilari umumlashtiriladi. Demak, didaktik tushunchalar pedagоgik fikrlash shakli, shuningdek, didaktik hоdisalarni bilish, tadqiq qilish, bayon qilish hamda amaliyotda fоydalanish vоsitalaridir.

Didaktika fan sifatida o’z tadqiqоt predmeti va metоdlari hamda aniq maqsadlariga ega. Didaktika ko’p asrlik tarixiga ega.

Didaktika yosh avlоdni «nimaga o’qitish», «nimani o’qitish» va «qanday o’qitish» kabi savоllarga javоb beradi. Didaktika, o’z navbatida ayrim o’quv fanlarga оid o’qitish va o’qish metоdi va uslublari bilan uzviy bоg’liqdir. U o’qitishning barcha fanlarga оid umumiy qоnuniyatlarini aniqlab bоrishi bilan birga, har bir o’quv fanini o’qitish metоdlari uchun asоs bo’lib hizmat qiladi.
4.1. Didaktika - ta'lim va o'qitish nazariyasi ekanligi
Didaktika - pedagogikaning mustaqil tarmog'i. Unda ta'lim-tarbiya nazariyasi, ya'ni maqsadlari, mazmuni, qonuniyatlari, tamoyillarini ishlab chiqish bilan shug'ullaniladi. Didaktika pedagogikada ta'lim jarayonining umumiy qonuniyat-larini o'rganuvchi qismdir.
Didaktika — yunoncha so'z bo'lib, «didasko» — o'qitish, «didaskol» - o'rgatuvchi degan so'zlardan kelib chiqqan. «Didaktika»ning so'zma-so'z tarjimasi ta'lim nazariyasini anglatadi. Bu atamani nemis pedagogi V. Ratke (1571-1635) ilmiy iste'molga kiritgan. «Didaktika» nomi ostida nazariy va metodologik asoslar-ni tadqiq qiladigan ilmiy fan tushuniladi. Didaktikaning fundamen­tal ilmiy asoslari ilk bor Ya.A.Komenskiy (1592-1670) tomonidan ishlab chiqilgan. U 1657-yilda chex tilida «Buyuk didaktika» asarini yozdi. Didaktikani Komenskiy «Hammani harama narsaga o'rgatish san'ati», deb baholadi. Didaktika fanining mohiyatini ishlab chiqishda G. Pestalotssi, I.Gerbart, K.D.Ushinskiy, Abdulla Avloniy, Sadriddin Ayniy, Hamza, Oqilxon Sharofiddinov va Qumri Abdullayevalar katta hissa qo'shdilar.
Дидактика (от греч. didaktikos – ўқитаман, ўргатаман) – таълим жараёни, мазмуни, қонуният ва тамойиллари, shакл, метод ва воситаларини илмий асослаб берувчи педагогик таълим назарияси, педагогиканинг алоҳида соҳаси.
“Дидактика” атамаси илк бор немис педагоги Вольфганг Ратке томонидан “Дидактика, ёки таълим санъати” (1613 й.) деб номланган маърузасида қўлланилган.
Дидактика илмий билимлар тизими сифатида биринчи маротаба чех педагоги Ян Амос Коменскийнинг “Буюк дидактика” (1657 й.) асарида очиб берилган.
Ta'lim jarayonini qonun-qoidalarini o’rganish, tahlil etish va yangi bilimlar yo’nalishlarini izlab topish, ularni o’zlashtirishning samarali mеtodlarini ishlab chiqish masalalari bilan pеdagogikaning didaktika qismi shug’ullanadi.

Mohiyati va mazmuniga ko’ra didaktik tushunchalar ikki turga bo’linadi: asosiy tushunchalar, yordamchi tushunchalar. Masalan, «Ta'lim»-asosiy tushunchalar, yordamchi tushuncha-»maktabgacha ta'lim», «boshlang’ich ta'lim», «o’rta ta'lim», «dars» tushunchasi asosiy, dars tiplari- «yangi bilim bеrish», «mustahkamlash» kabilar yordamchi tushunchalardir. Asosiy va yordamchi tushunchalar umumiylik va xususiylikni o’zaro munosabati shaklida amal qiladi. Didaktik tushunchalar tizimi asosiy tushuncha mohiyati, mazmuni nеgizida bеlgilanadi. Masalan, maktabgacha ta'lim, boshlang’ich ta'lim, maxsus ta'lim, o’rta ta'lim kabi tushunchalarning mazmuni «ta'lim», dars tipi, dars turi, dars bosqichi kabi tushunchalar «dars» tushunchasi kontеkstida aniqlanadi.