Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир
Yüklə 30,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
67
ELM DÜNYASI / Elmi‐kütləvi jurnal / 1 (05) 2014 ri‐xə idir, ona görə də çətin modelləş dirilir (daha doğrusu, heç modelləşdirilmir). Antropogen amil, həqiqətən, iqlimdə həll ‐ edicidirsə, onda istənilən halda, onu Kioto protokolunda göstərilmiş iyirmi faiz miqda ‐ rında azaltmaq fayda verməz. Nəzəriyyə gös ‐ tə rir ki, onu ancaq bir neçə dəfə azaltmaq nəticə verər. Aydındır ki, belə kəskin azaltma insanın təsərrüfat fəaliyyətini iflic edər. Әn maraqlısı odur ki, insanın bütün təsərrüfat fəaliyyəti dayan dırılsa da, başlanmış istiləşmə (əgər, həqiqətən, o başlayıbsa) okeanın istilik iner ‐ siyası sayəsində hələ yüz və hə a iki yüz il davam edə bilər. Bəzən deyirlər ki, antropogen istiləşmə ide
yasını irəli sürənlərin özləri də karbon qazının atmosferə atılmasının azaldılmasının absurd olduğunu bilirlər. Ancaq bunu dillə ‐ rinə gətirmirlər, ona görə ki, iqlimin isti ləşməsi ilə mübarizənin faydasız və pers pek tivsiz ol ‐ masını etiraf etmək, ümumiyyətlə, iqlim şü ‐ naslıq tədqiqatlarının maliyyələşdirilməsini xeyli azaltmış olardı. Abstrakt akademiya elmi bir, insanın yaşaması isə başqa problemdir. Heç bir elmi mərkəzin rəhbəri tutduğu vəzi ‐ fəyə görə bu etirafı etməz və heç öz əmək ‐ daşlarına da rəva bilməz. Bəs nə etməli? Sadəcə olaraq vəziyyətə uyğun işlər görür, Yerin iqliminə təsir göstərmək üçün istifadə olunan hədsiz və faydasız xərclər əvə ‐ zinə onun təbii dəyişmələrinə hazır olmaq la ‐ zım dır. Subasmaya məruz qala bilən ərazi lərdən çəkilmək (məsələn, Xəzər dənizi nin sahil zona ‐ sının mənimsənilməsində xüsusi strategiya işləmək), intensiv şəklidə Azər baycanın arid zona larında meşə salmaq və gözlənilən qlobal ekoloji problemlərə qarşı beynəlxalq əməkdaş ‐ lığı inkişaf etdirmək gərəkdir. Bu işdə tələs ‐ məyə ehtiyac yoxdur, onları tədricən, ehtiyac və imkan olduqca həyata keçirmək lazımdır. Və nəhayət, axırıncı. Belə bir qorxu var ki, gözlənilən istiləşmə Yerin iqlim balansını pozacaq, dəhşətli vəziyyət yaranacaqdır. Bu zaman elə hesab edirlər ki, Yerin hazırkı iqlimi onun mümkün olanlarından ən yaxşısıdır. Ancaq paleoiqlim tədqiqatları göstərir ki, Yerdə ən fəal həyat, yəni biokütlənin ən yüksək olduğu vaxt, əlli‐yüz milyon il əvvəl (yuxarıda qeyd olunan eotsen optimumu) baş vermiş maksimum temperatur perioduna düşür. Onda temperatur indikindən xeyli yüksək idi. Onda təbiət dinozavrlara böyük şans ver ‐ mişdi, onlar bundan tam istifadə edə bilmə ‐ dilər. Bəlkə, təbiət yeni temperatur optimumu hazırlamaqla insana, Homo Sapiensə ikinci belə şans verir, Yerdə daha komfort şərait yaradır. Deməli, qlobal istiləşmə baş versə, biz ondan qorxmalı deyilik, onu məmnunluqla qəbul etməliyik. Belə yanaşmada baxılan prob ‐ lem başqa müstəviyə keçir. Və ən nəhayət, beynəlxalq ekoloji təşkilat ‐ ların mövqeyi diqqəti çəkir. Bu təşkilatların mövqeyinə görə, «İstixana qazlarının azaldıl ‐ ması üçün aparılan mübarizə istənilən halda az xeyir gətirməyəcəkdir. O, enerji‐effektiv texnologiyaları tətbiq, bərpa olunan energeti ‐ kanı inkişaf etdirməklə, iqtisadiyyatın inno‐ vasiya yoluna keçməsinə zəmin yaradır. Hə a iqlimin dəyişməsi problemi olmasa da, bu tələblər aktualdır». Dünya iqtisadiyyatının əsaslandığı üzvi yanacaq əbədi deyil. Gec‐tez o tükənəcəkdir. Kimi buna hazır olacaqdır, kimi də ekoloqların ümumdünya qəsdində olduğunu müzakirə etməklə, heç nəsiz qala ‐ caqdır. Sual budur. Yüklə 30,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|