“Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир
Yüklə 42,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İkinci gəliş
|
Əvvəlcə Pifaqor:
Ət yeməyindən dərk edilmiş şəkildə imtina edən insanlar haqqında ilk etibarlı məlumat eramızdan əvvəl təqribən IV-V minilliyə aid edilir. Allahlarla uğurlu ünsiyyətdə olmaq və sehrli ayinlər keçirmək üçün qədim Misir kahinləri vegetarian olurmuşlar. Bəlkə, bir çox Misir allahlarının heyvani siması öz rolunu oynamışdır, bəlkə də ola bilsin, ayinin xidmətçiləri ehtiyat edirdilər ki, yeyilmiş canlı məxluqların ruhu fövqəl qüvvələr ilə mükəmməl dialoqa girməyə mane olur. 87 ELM DÜNYASI / Elmikütlәvi jurnal / №03 (03) 2013 Qədim Yunanıstanda vegetarianlıq daha gec, antik - lik dövründə meydana gəlmişdi. Və onun yaranma səbəbi artıq başqa idi. Heç bir mistika. Sadəcə mütərəqqi yunanlar düşündülər: bitkilərlə yaxşı qidalana biləriksə, nəyə görə günahsız heyvanları öldürək? Sokrat, Platon, Dioqen, Plutarx və bir çox başqa filosoflar vegetarian olmuş və öz işlərində bitki tərkibli pəhrizin əlverişliliyi barədə fikirlər irəli sürürdülər. Lakin vegetarianlığın yayılmasında açar rolunu eramızdan əvvəl VI əsrdə Pifaqor oynamışdır. Məşhur filosof və riyaziyyatçı ruhun köçməsinə inanmış və buna görə də heyvan əti yeməkdən qəti imtina etmişdir. Onun çoxsaylı şagirdləri, nüfuzlu ailələrdən olan gənc adamlar da müəllimlərinin örnəyi ilə bitki mənşəli pəhrizə keçmişdir, bu dünya tarixində ilk “vegetarianlar cəmiyyəti” idi. “Vegetarianlıq sağlamlığa zərər yetirməz ki?” – pifaqorçuların yaxınları narahat olurdu. Bu sualı eramızdan əvvəl IV əsrdə dahi həkim Hippokrat cavablandırmışdır. Sağlam qidalanma haqqında danışarkən o, vegetarianlığı da təqdir etmişdir. Avropada qədim yunan sivilizasiyasının tənəzzülü ilə vegetarianlıq da uzun müddət unuduldu. Bitki tərkibli pəhrizə yalnız bəzi dini icmaların nümayəndələri, xristian asketləri və rahib-münzəvilər riayət edirdi. Qalan insanlar isə nə oldu onunla qidalanır vəmənşəyi haqda düşünmürdülər. İkinci gəliş Vegetarianlığa olan maraq İntibah dövründə qayıtdı, lakin Leonardo Da Vinçinin hər cür yeniliklərinin həvəskarlarından başqa ətdən imtina edən az idi. Yalnız XIX əsri ortalarında vegetarianlıq kütləvi xarakter kəsb etməyə başlayır. Rəsmi olaraq hesab olunur ki, ingilislər yenidən vegetarianlığı aşkar etmişlər. Bütün şərq dəbi ilə bərabər onlar Hindistandan (özünün ən böyük koloniyası) qədim hind Veda dininin ideyalarını da gətirmişlər, hansı ki, yemək üçün canlı məxluqları öldürməyi qadağan edir. Vegetarianlar 1842-ci ildən özlərini “vegetarian” adlandırmağa başladılar. Terminin müəllifi “Britaniya vegetarian cəmiyyəti” nin yaradıcısıdır. Latın sözü “vegetus” onlar üçün daha müvafiq olmuşdur, belə ki, o, “sağlam, gümrah, təmiz” mənasını verir. Tam simvolik olmuşdur, çünki səslənməsinə görə o, ingiliscə “vegetable” olan tərəvəz sözünü xatırladırdı. İngiltərədən vegetarianlıq tədricən bütün Avropaya və Amerikaya yayılırdı. Qərb vegetarianlığının əsas məqsədi hindlilərdə olduğu kimi, müdafiəsiz heyvanların ölümündən imtina idi. Qərəzli politoloqlar iddia edir ki, Avropalılar üçün iqtisadi böhran və onun ardınca ət qidasının bahalaşması mühüm rol oynamışdır. O zamandan vegetarianlıq yoxa çıxmamış, lakin heç tələbatı da böyük deyildi. Bitki əsaslı pəhrizi daha çox ekstatik (şövqlü) ziyalılar saxlayırdı:Rusiyada qraf Tolstoy, Amerikada həkim-naturopat Herbert Şelton, Hindistanda şair Rabindranat Taqor, İngiltərədə dramaturq Bernard Şou başda olmaqla. Populyarlığını isə XX əsrin sonlarında qazanmağa başladı, nə zaman ki, həkimlər sübut etdi ki, ətsiz yaşamaq mümkündür. Belə bir tarixçə.
Yüklə 42,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|