Şimali Abşeron sahilləri başdan-başa qaranlığa qərq olub

 

 

511

BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Kompyuterdən. Gömrük rüsumunun məbləğinin 17 min manat 

olduğunu kompyuter hesablayıb. 

 

SEYMUR. Siz bir özünüz fikirləşin – kompyutersiz. Mənə hədiyyə göndəriblər, dəyəri də aydın 

göstərilib – beş min. Mən isə bunun müqabilində on yeddi min ödəməliyəm. Siz bunu düzgün 

hesab edirsiniz? 

 

BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Biz burada özfəaliyyətlə məşğul olmuruq, bu məqsədlə də kompyuter 

almışıq. Hər şey tamamilə düzgün və qanunidir. 

 

SEYMUR. Yaxşı. Elə isə, icazənizlə, mən gedim. (Kağızları və orderi həmsöhbətinə qaytarır). 

Narahat etdiyimə görə üzr istəyirəm. (Ayağa qalxır).  

 

BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Maşını götürmürsünüz? Niyə? 

 

SEYMUR. Son dərəcə üzrlü bir səbəbə görə: mənim on yeddi minim yoxdur. Nə cibimdə , nə də 

evində. 

 

BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ (təəccüblə). Necə yəni yoxdur? (Elə bil nəyi isə yadına salmağa çalışır). 

Mən sizi televizorda görmüşəm. Səhv etmirəmsə, xalq artistisiniz, ya da... Deyəsən, 

müğənnisiniz, hə? 

 

SEYMUR. Vaxt olub ki, mahnı da oxumuşam, ancaq indiki halda mən yükalanam. 

 

BÖYÜK GÖMRÜKÇÜ. Heç yaxşı olmadı. Bəlkə bizim rəisə zəng vurasınız? 

 

SEYMUR. Mən onunla tanış deyiləm. Lap tanış olsaydım belə, nə deyəcəkdim? Xahiş 

edəcəkdim ki, mənim xatirimə rüsumun məbləğini azaltsın? 

 

GÖMRÜKÇÜ. Adam var ki, xahiş edir. Burada bir qəbahət yoxdur. Kimisinə kömək edirlər, 

kimisini də əliboş qaytarırlar. 

 

SEYMUR (istehzalı təbəssümlə). Mən hələ belə şeylər üçün yetişməmişəm. Salamat qalın! 

 

  

 

Seymur gedir. Gömrükçü onun arxasınca təəccüblə baxıb çiynini çəkir.   

 

  

 

Seymurun mənzili. Qonaq otağında Məryəm güzgü qarşısında anasının əyninə təzə paltarı 

geyindirib yoxlayır. Seymur gəlir. 

 

SEYMUR (qonaq otağına boylanır). Üzr istəyirəm. 

 

MƏRYƏM. Gəldin? Nə yaxşı. Keç içəri. Sənin məsləhətinə ehtiyacımız var. Xoşuna gəlir? 

 

SEYMUR. Gözəl libasdır. Siz bu donu Gültəkinlə görüşə geyinəcəksiniz? Buna zərif bir 

parçadan, məsələn, deyək ki, ipəkdən, ya da şifondan göy zolaqlı al-qırmızı şərf yaxşı yaraşar. 

Ya da eyni rəngli, amma mavi zolaqlı şərf. 

 

MƏRYƏM.  Haradan sənin ağlına gəldi ki, anama məhz belə qeyri-adi rəngli şərf yaraşar? 

 

512

 

SEYMUR (əlindəki qutunu açır). Çünki mən sizin hər ikiniz üçün məhz təsvir etdiyim kimi şərf 

almışam. 

 

MƏNZƏR (şərfi alıb baxır). Əcəb qəşəngdir. Payın artıq olsun. Ancaq bilirsənmi, belə zərif şərfi 

yalnız incə zövqü olan ürəyitəmiz adamlar dəyərləndirə bilər. Gültəkin kimi paxıl isə bunu 

mənim boynumda görsə, mütləq fikirləşəcək ki, yaşımdan cavan görünməkdən ötrü taxmışam. O 

saat da başlayacaq təzə rəfiqələri ilə baş-başa verib xısın-xısın qeybət qırmağa. Siz bilmirsiniz 

onun canında nələr var. 

 

SEYMUR. Doğrudan bilmirəm. Bəs onun nə düşündüyünü siz necə başa düşürsünüz? 

 

MƏNZƏR. Təcrübə öz sözünü deyir, əzizim Seymur. Uzun illərin acı təcrübəsi. Mən onun bütün 

varlığına bələdəm. 

 

MƏRYƏM (sınayıcı nəzərlərlə ərinə baxır). Sənin niyə qanın qaradır? Ağrıyan yerin yoxdur ki? 

 

SEYMUR. Yox, heç yerim ağrımır. 

 

MƏNZƏR. Gedim paltarımı dəyişim. (Gedir). 

 

MƏRYƏM. Etiraz etmirsənsə, payızacan anam bizdə qalsın. Belədə mənim də ürəyim rahat olar. 

Özünə hələ bir söz deməmişəm. 

 

SEYMUR. Əcəb suallar verirsən. Xəstəxanada bu barədə artıq danışmışdıq ki səninlə. Mən nə 

vaxtsa ananın bizdə qalmasına etiraz etmişəm? Beş il bundan qabaq o, ilk dəfə xəstələnəndə 

xahiş etdim ki, köçüb gəlsin bizə, amma özü istəmədi, dedi ki, öz evimə alışmışam, elə oğlumun 

ailəsi ilə birlikdə yaşamaq istəyirəm. İndi sən dilə tut, qoy bizdə qalsın. Yadına sal ki, şərti adı 

“Gültəkin” olan "hərbi yürüşə" bərabər getməliyik. 

 

MƏRYƏM. Bəlkə o “rolls-roys"dan imtina edək? Onsuz yaşamırdıq məgər? Bundan sonra da 

yaşayarıq. Axı görürəm ki, düz bir aydır bu maşın söhbətinə görə kefin pozulub, əsəbiləşirsən. 

 

  

 

SEYMUR. Əsəbiləşmək deyəndə ki, həqiqətən çox pisimə gəlir – deməli, mən boyda adam 

göndərilmiş hədiyyəni almaq üçün tələb olunan rüsumu ödəyə biləcəyim qədər pulu hələ 

qazanmamışam. Amma güman var ki, işlər tezliklə düzələcək. Yadındadır, sənə demişdim, 

əvvəllər kiril əlifbasında çapdan  çıxmış bədii əsərlərin hamısı bu il respublikamızda latın 

əlifbası ilə yenidən nəşr olunacaq. Ümidvaram ki, lap yaxın günlərdə mənim əsərlərimə də növbə 

çatacaq. Bircə vaxtını bilsəydim... 

 

MƏRYƏM. Bundan da ciddi problemlərlə üzləşmişik. Hər dəfə də öhdəsindən gəlmişik. Çünki 

Allah özü sənin işlərini düzəldir. 

 

            SEYMUR. Etibarlı qaynaqlardan mənə bəlli olduğuna görə, Allah "rolls-roys"larla 

məşğul olmur. Gərək özümüz vəziyyətdən birtəhər çıxaq. 

 

            MƏRYƏM. Gəl bu üzüyü sataq. Maraqlanmışam, zərgər dedi ki, beş minə alaram. 

 

 

513

            SEYMUR. Çox nahaq yerə maraqlanmısan. Biz hələ o həddə gəlib çatmamışıq (arvadının 

üzüyü göstərdiyi əlini öz əlinə alaraq üzünə sürtür, öpür). Əşyalarımızı satıb borca düşmədən də 

keçinərik. Hələ bilmirəm necə, ancaq çıxış yolu tapacağıq. Ümidim nəşriyyatadır. 

 

  

 

            Mənzər otağa daxil olur. 

 

MƏNZƏR (Seymura). Sizin yanınıza bir nəfər gəlib. Dediyinə görə, sizinlə tanış deyil, 

görüşmək barədə razılığınızı almayıb, qabaqcadan zəng də vurmayıb. İstədim elə qapıdanca 

qaytarım, ancaq dedi ki, sizinlə "rolls-roys" barəsində danışmağa gəlib. Görəsən, nə deyəcək? 

 

SEYMUR (çiynini çəkir). Qəribədir. Qoyun gəlsin. 

 

Alçaqboy, cılız bir cavan oğlan içəri girir. Özünü həddən artıq sərbəst aparır. Əda ilə Məryəmə 

təzim edib, Seymura əl verir, sonra üzbəüz əyləşir. 

 

CAVAN OĞLAN. Salam. 

 

SEYMUR. Məgər biz tanışıq? 

 

CAVAN OĞLAN. Minimum əlli faiz. 

 

SEYMUR. Bu nə deməkdir? 

 

CAVAN OĞLAN. Sizi hamı tanıyır, o cümlədən mən də. Sizsə məni tanımırsınız. Deməli, düz 

əlli faiz tanışıq. Özümü təqdim edim: adım Taygerdir. "Bakinskiy dnevnik" qəzetinin 

əməkdaşıyam. Qəzetimizin adı  sizə tanışdır? 

 

SEYMUR (ikrahla). Bir az. Tayger!  Qeyri-adi təxəllüs götürmüsünüz. Yəqin ki, ingiliscə yaxşı 

bilirsiniz? 

 

TAYGER. Təəssüflər olsun ki, mən ingilis dilini bilmirəm. Sadəcə olaraq, "tayger" – "tiqr" 

sözlərinin səslənməsindən xoşum gəlir, ona görə də bu sözü özümə təxəllüs seçmişəm. Bir də 

bilirəm ki, tiqr, yəni pələng həmişə ovunun üstünə  sakitcə, qəfildən hücum edir. 

 

            SEYMUR. Mən fikir vermişəm, Bakıda jurnalistlərin özlərinə heyvan adlarını təxəllüs 

götürməsi dəbə çevrilib. Məsələn, məqaləni oxuyuram, imza qoyulub: "Ceyran". Nə biləsən, 

dişisidir, yoxsa erkəyi. Əsşi, bunu sözgəlişi dedim, ceyrandır da – gövşəyən çöl heyvanıdır, heç 

olmasa, yırtıcı deyil. Bəs siz bilən, "Zebrus" nə deməkdir? 

 

TAYGER. Məlum məsələdir: latın dilində "zebr" deməkdir. 

 

SEYMUR. Sizə bunu kim deyib? 

 

TAYGER. Özüm bilirəm də... zebr-zebrus. Qanmaz da başa düşər ki, axırında "us" varsa, 

latıncadır. 

 

SEYMUR. Çox sağ olun! Əmməli-başlı məlumatlandım. İndi qayıdaq Taygerə.  Deməli, siz,  

cənab Tayger, mənə qəfil hücuma keçməyi  qərara almısınız? 

 

 

514

TAYGER. Qətiyyən! Mən öz jurnalistlik borcumu yerinə yetirərək gəlmişəm sizinlə  gömrük 

idarəsində baş vermiş insident barədə danışam. Bir az da irəli gedərək deyə bilərəm ki,  sizə qarşı 

o cür sayğısız münasibət hiddət doğurur və bizim qəzetimiz buna biganə qala bilməz. 

 

SEYMUR. Cənab Tayger! Sizin qəzetinizi və elə deyəsən özünüzü də belə hiddətləndirən 

konkret olaraq nədir? 

 

TAYGER. Konkret olaraq, biz yolverilməz hesab edirik ki, sizin  kimi hörmətli bir şəxsə 

hədiyyə göndərilmiş maşını verməkdən gömrükxana imtina edir. 

 

SEYMUR. Sizdə bu ilginc məlumat hardandır? 

 

TAYGER. Elə hər yerdən. Neçə vaxtdır ki, hamı bundan danışır. 

 

SEYMUR. Qəribədir. Mən gömrükxanada tək bircə nəfərlə söhbət etmişəm, o da təklikdə. 

Maşını hələlik almamışam, o da sırf şəxsi xarakterli  səbəb üzündən. Özüm də qətiyyən 

istəməzdim ki, sizin qəzetin səhifələrində adım hallansın. Başa düşdünüzmü, cənab Tayger? 

 

TAYGER.  Başa düşdüm. Bəs siz bilirsinizmi Volter bu barədə nə deyib? 

 

 SEYMUR. Heç bir təsəvvürüm yoxdur ki, mənim rayon gömrük şöbəsinə getməyimlə əlaqədar 

Volter nə deyə bilərdi. 

 

            TAYGER. Volter deyib ki, insan –  ictimai heyvandır. Zənnimcə, bu o deməkdir ki, 

insanın başına gələnlərin heç də hamısı onun şəxsi işi hesab edilə bilməz. Doğrudanmı siz elə 

düşünürsünüz ki, Seymur Xanlarov kimi tanınmış bir yazardan tamamilə qanuni işə görə günün 

günorta çağı böyük məbləğdə rüşvət tələb edilməsinə demokratik mətbuat biganə qalacaq? 

 

SEYMUR (Taygerin düz burnunun önündə həkimsayağı çırtma vurmaqla onun diqqətini öz əlinə 

yönəldir, sonra şəhadət barmağını onun gözləri səviyyəsində o tərəf–bu tərəfə hərəkət etdirir). 

Bura baxın, bura baxın, zəhmət olmasa, cavan oğlan, bir də baxın, indi sola... Afərin! 

(Heyrətlənmiş Tayger itaətkarcasına Seymurun barmağının hərəkətini izləyir. Seymur əlini aşağı 

salır). Çox sağ olun. Siz, Tayger, gəldiyim qənaətə görə, psixopat deyilsiniz! Lap yaxşı... İndi isə 

təkrar edin görüm bayaq hansı rüşvətdən danışırdınız? 

 

TAYGER. Özünüz hər şeyi bilirsiniz. Sizdən rüşvət istəyiblər, siz də hirslənib rüşvət verməkdən 

imtina etmisiniz. Özü də deyilənə görə, ayaqlarınızı yerə çırpıb gömrükxana işçilərini təhqir 

etmisiniz. Sizi oradan zorla çıxarıblar, "rolls-roys"unuz isə gömrükxananın maşın dayanacağında 

açıq havada qalıb. Bu faktdır, yoxsa yox? Mən də bu faktı qələmə alacağam. Sizə hörmətim öz 

yerində, amma xoşunuza gəlsə də, gəlməsə də yazmalıyam. Görürsünüzmü, mən sizinlə açıq 

danışıram. 

 

SEYMUR. Fakt ondan ibarətdir ki, mən, adıma yük göndərilməsi barədə bildiriş almışam, amma 

yükün özünü almaqdan imtina etmişəm. Vəssalam!  

 

TAYGER. Mən bilirəm ki, gömrükxanada rüşvətsiz iş düzəlmir. İndi sizinlə bərabər onları 

rüsvay etməliyik. Axı siz dana bilməzsiniz ki, gömrükxanada rüşvət alırlar. 

 

SEYMUR. İmtina etmək üçün gərək nəyi isə biləsən. Bu, ilk növbədə, sizə də aiddir. Jurnalist 

araşdırması aparın, yalnız bundan sonra əldə etdiyiniz faktlar əsasında ya sübuta yetirin ki, 

gömrükxanada rüşvət alırlar, ya da bu şayiələri təkzib edin. Güman edirəm ki, maraqlı bir 

məqalə alına bilər.  

 

515

 

TAYGER. Əgər mən hər növbəti məqalə üçün təhqiqat aparmağa başlasam, onda acından 

ölərəm ki. Qəzet acgöz məxluq kimi, ağzını açıb hər gün "qida" gözləyir. Sonrası da, kim mənə 

imkan verər ki, gömrükxananın fəaliyyətini araşdırım? O yer dövlət içində dövlətdir və kənardan 

heç kəsin onun işinə müdaxilə etməsinə yol verməzlər. 

 

SEYMUR. Üzr istəyirəm, ancaq sizin gömrükxana ilə münasibətləriniz, nədənsə, məni o qədər 

də maraqlandırmır. Gömrükxanada mən cəmi bircə dəfə olmuşam, rüşvət-filan söhbəti olmayıb. 

(Fikrə gedir). Deməli, belə çıxır ki, siz hələ mənim yanıma gəlməmişdən əvvəl nə yazacağınızı 

artıq bilirdiniz?  

 

TAYGER. Bəli, bilirdim. Peşəkar jurnalistin ən qiymətli keyfiyyəti şəxsi fikrinin olmasıdır. Siz 

narahat olmayın, mən yazmaram ki, rüşvət istədiklərini siz söyləmisiniz. Mənim üçün əsas 

məsələ sizinlə görüşmək idi. Və biz görüşdük. Bu, faktdır. Öz məqaləmdə bu görüş barədə 

yazacağam və oxuculara sətiraltı çatdırmağa çalışacağam ki, söhbət əsnasında bir şeyə əmin 

oldum: namuslu bir vətəndaş olaraq siz rüşvət istəməklərinə qəzəblənib heç nə verməmisiniz. 

Demokratiya şəraitində yaşayırıq və mənim söz azadlığı hüququm var. Mən istəyirəm ki, gec də 

olsa, xalq həqiqəti öyrənsin.  

 

SEYMUR. Mən sizdən təkidlə rica edirəm, belə şey etməyin. Əks təqdirdə mən əlimdən gələni 

edəcəyəm ki, siz cəzasız qalmayasınız. 

 

TAYGER. Möhtərəm cənab Xanlarov, axı siz nə edə bilərsiniz? Uzaqbaşı təkzib yazacaqsınız, 

onu da mənim qəzetimin nüfuzuna hörmət edərək çap etməyəcəklər. Ola bilər ki, "Dostluq və 

həmrəylik" tipli dövlət qəzetlərindən hansısa biri təkzibi çap edər. Qoy eləsin, onu oxuyan 

kimdir? Daha sonra siz qəzeti məhkəməyə verə bilərsiniz. Belə təkzibləri məhkəmələr çox alır. 

Ancaq, bir qayda olaraq, onları dərc etmirlər, çünki heç kəs demokratiya şəraitində mətbuatın 

düşməni kimi tanınmaq istəmir.  

 

SEYMUR. Gəlin bu söhbəti bitirək. Mən heç vaxt heç kəsi məhkəməyə verməmişəm və təkzib 

yazmamışam. Bundan sonra da belə şeylər etməyə hazırlaşmıram. Həm də siz, Tayger, məni 

demək olar, inandıra bildiniz ki, öz məqalənizlə məni pis vəziyyətdə qoya bilərsiniz, bütün 

şəhərdə bədnam edə bilərsiniz və bunun üçün heç bir cəza almazsınız. 

 

TAYGER. Nahaq yerə məsələni belə şişirdirsiniz. Mən sizi pis vəziyyətdə qoymaq istəmirəm, 

ancaq bu, işin mahiyyətini dəyişmir. Çox şadam ki, haqlı olmağıma sizi inandıra bildim. 

 

SEYMUR. Mən söylədim axı, demək olar ki, inandırdınız. Bu "demək olar ki"nin nə olduğunu 

indi anlayacaqsınız... Üzr istəyirəm, yarım dəqiqə sizi tək buraxacağam. (O biri otağa keçir). 

 

  

 

 Seymur qayıdır, əlində zorba bir əsa var. Tayger diqqətlə onu müşahidə edir. Seymur onunla 

üzbəüz əyləşir. 

 

SEYMUR. Bu əl ağacı, çəlik, əsa – necə istəyirsiniz, deyin – düz otuz ildir ki, məndədir, ona 

yaman alışmışam. Qoz ağacından düzəldilib. Görürsünüz də, üzərində yazı da var: Kislovodsk. 

Burasında da dağ şəkilləri həkk edilib... Nə isə, harada qalmışdıq? Bilirsiniz də, Bakı böyük 

şəhərdir, amma onun bir xüsusiyyəti var: hamı bir-birini tanıyır, adamlar, labüd olaraq, vaxtaşırı 

təsadüfən görüşürlər. Bu baxımdan, mən sizə söz verirəm ki, Coker, əgər dediyiniz məqaləni 

yazıb çap etdirsəniz, harada rastıma çıxmağınızdan asılı olmayaraq, bu ağacı təpənizə 

çırpacağam. Harada görüşəcəyimizin heç bir fərqi yoxdur – istər teatr olsun, istər filarmoniya, 

 

516

istərsə də restoran. Bunu özünüz istədiniz – mənim üçün başqa çıxış yolu qoymadınız. Özü də 

məqaləni hansı təxəllüslə çap etdirməyinizə fikir verən deyiləm çəliyi hazır vəziyyətdə 

saxlamışam. Sabahdan etibarən onu əlimdən yerə qoyan deyiləm. 

 

TAYGER (öskürür). Siz belə şey etməzsiniz. Ziyalı adam belə kobudluq etməz. Sizin böyük 

nüfuzunuz var, ancaq belə etsəniz, nüfuzunuzu birdəfəlik itirərsiniz.  

 

SEYMUR. Məgər siz də elə bunu istəmirsiniz?! Şübhəniz olmasın, dedimsə, eləyəcəyəm. 

 

TAYGER. Jurnalisti camaatın gözü qabağında vurmaq cinayətdir və siz buna görə qanun 

qarşısında cavab verməli olarsınız. 

 

SEYMUR. Bilirəm, bilirəm. Birinci dəfə olduğuna görə otuz manatdan əlli manatadək cərimə 

ödəmək lazım gələcək. Düzdür, xərcə düşəcəyəm, ancaq eybi yox, ödəyərəm.  

 

TAYGER. Axı bu hərəkətinizlə, ifadəmə görə üzr istəyirəm, xuliqanlıq etməklə nəyi sübuta 

yerirəcəksiz? Bu sizə nə verəcək? 

 

SEYMUR. Çox şey. Əvvəla, mənə ləzzət verəcək, bu özü də az deyil. İkincisi, qalmaqal 

yaranacaq. Qalmaqal haqqında bütün qəzetlər yazacaq və onda mən təfsilatı ilə söhbət aça 

biləcəyəm ki, hansı hərəkətinizə görə sizi camaatın gözü qarşısında ağacla vurmuşam. Mənim 

hərəkətimə görə heyfsilənəcəklər, sizi isə lağa qoyacaqlar. Söz verirəm ki, bunu edəcəyəm. Mən 

isə öz sözümün ağasıyam. Əgər inanmırsınızsa, çəkinməyin, sözünüzü deyin. 

 

Tayger narazı halda başını bulayır , sonra qalxıb qapıya sarı gedir. 

 

TAYGER. Sağ olun. 

 

SEYMUR (iltifatla). Yaxşı yol. Şərəfli əmək fəaliyyətinizdə yeni yaradıcılıq uğurları arzu 

edirəm. 

 

TAYGER (qapının önündə ayaq saxlayır). Sizin gömrükxanadakı söhbətiniz barədə mənə 

danışanlar, başqalarına da danışıblar. Yəni, digər qəzetlərdə məqalələr peyda olanda özünüz başa 

düşməlisiniz ki, mənim o yazılara aidiyyətim yoxdur. Mən, sadəcə, istədim ki, o biri jurnalistləri 

qabaqlayım, ancaq alınmadı. Bax indi onlar gömrükxanadakı insident barədə yazacaqlar, özü də 

bayaq sizə təsvir etdiyim sxem üzrə. Əl ağacınızı isə qoruyun, o sizə hələ lazım olacaq – 

üstünüzə qısqırdılan köpəklərdən qorunmaq üçün.   

 

 

  

 

Tayger gedir. Ani fikrə dalmış Seymur çəliyi əlindən yerə qoymadan oturub. Məcməyidə çay 

dəstgahı gətirən Məryəm daxil olur. 

 

MƏRYƏM. Bəs jurnalist hanı? 

 

SEYMUR. Söhbətimiz alınmadı. Demokratiya barədə mübahisəmiz düşdü, məlum oldu ki, 

fikirlərimiz qətiyyən üst-üstə düşmür. O da inciyib getdi. 

 

MƏRYƏM (əl ağacını görüb dəhşət içində). Vay, yoxsa onu vurdun?! Seymur! Axı biz ahıl 

adamlarıq, sənə yaraşmaz özünü belə aparmaq. 

 

 

517

SEYMUR (gülümsünür). Bir də mənim yanımda mənim xanımımı "ahıl" adlandırma. Məgər sən 

elə bilmirsən ki, mən insana, ya da lap heyvana əl qaldırmaram? 

 

MƏRYƏM (çaşqın halda). Nə bilim? Məgər qabaqcadan bilmək olurmu ki, sən növbəti gedişdə 

hansı addımı atacaqsan? 

 

SEYMUR. Qulaq as, bu çəliyi buraya əyani vəsait kimi gətirdim. Onun gözünü qorxutmaq üçün. 

Mən heç vaxt silahsız adama əl qaldırmaram. 

 

MƏRYƏM. Əcəbdir! Bəs birdən həmin o silahsız adam mənə hücum etsə?  

 

SEYMUR (dişlərini qıcayır). R-r-r. Parçalayaram onu! Gördün, sən də başa düşürsən ki, 

fövqəladə hallarda çomağa əl atmaq olar. 

 

  

 

Mənzər gəlir. Əlində bir neçə fotoşəkil var. 

 

MƏRYƏM (alıb şəkillərə baxır). Mən bu şəkilləri birinci dəfədir görürəm. Burada necə də 

gözəlsiniz – sən də, Gültəkin xala da. 

 

MƏNZƏR. Gültəkin göndərib, üstündə də kiçik bir məktub var: "Bu şəkillərə baxıb, ömrümüzün 

gözəl illərini xatırladım və ağladım".   

 

SEYMUR. Həqiqətən, adam lap kövrəlir! 

 

MƏNZƏR. Siz belə deyirsiniz, çünki Gültəkini tanımırsınız. Sizcə, bu şəkilləri mənə niyə 

göndərib? Otuz ildir saxlayıb, bu gün yadına düşüb? Deyim, siz də bilin: ürəyinə damıb ki, on 

beş gündən sonra mən kraliçanın "rolls-roys"unda, təzə libasda ona qonaq gedəcəyəm, indi bəri 

başdan könlümü almaq istəyir.  

 

MƏRYƏM. Anacan, sən nə danışırsan!  

 

SEYMUR. Yaxşı, tutaq ki, onun yubileyini təbrik etməyə gedəcəyinizdən xəbərdardır. Ancaq 

başa düşə bilmirəm, məgər ovcunun içini iyləyib ki, avtomobilin markasını, sizin libasınızın 

fasonunu da qabaqcadan təyin edə bilsin? 

 

MƏNZƏR. Seymur, siz təsəvvür edə bilərsinizmi, o hər şeydən xəbərdardır. Elə bütün ailəsi də 

özü kimidir. Onun iki oğlu var, böyüyü hələ iyirmi yaşında ikən artıq ciddi adam kimi tanınırdı, 

kiçiyi isə hüquq fakültəsində oxuyurdu, amma on doqquz yaşı olanda əsl narkomana  

çevrilmişdi. Deyirdilər, çəkir, iyləyir, iynə vurur. Gültəkin apardı onu Leninqrada, qoydu 

professor Nablusovun narkoloji klinikasına. Həmin klinikada müalicə müddəti altı ay idi, ancaq 

xəstələrin çoxu onlar üçün əzablı olan müalicəyə dözməyib, vaxtından əvvəl oradan qaçırdılar. 

Bu zalım Gültəkin isə nə yolla – bilmirəm – ancaq doğmaca oğlunu düz üç il orada saxlatdırdı. 

Oğlan Bakıya qayıdandan sonra güc-bəla ilə ali məktəbi bitirdisə də, ondan yaxşı hüquqşünas 

alınmadı. Həmişə xırda oğruları, narkotik alverçilərini müdafiə edirdi. Ancaq heç udduğu 

məhkəmə işi olmamışdı. Əvəzində isə tamamilə təsadüfən məlum oldu ki, onun başqa qeyri-adi 

qabiliyyətləri var. Bu oğlan narkotik maddəni lap uzaqdan təyin edə bilirdi. Nə qədər etibarlı 

qablaşdırsalar da, yenə tapırdı. Əvvəl elə bilirdilər fokus-mokus göstərir, sonra başa düşdülər ki, 

məsələ ciddidir. Onu narkotiklərlə mübarizə idarəsinə işə götürdülər, sonra vəzifəsini də 

böyütdülər, orada inspektor oldu. Təsəvvürünüzə gətirin: girir zala, ətrafda min dənə əşya var. 

Baxır, (Mənzər narkotik axtaran adamı təqlid edərək otaqda gəzişir, burnunu çəkərək qoxunu 

 

518

təyin etməyə  çalışırmış kimi hərəkət edir), sonra da – ta-rap-p! –alıcı quş kimi cumur 

çamadanın, ya da yeşiyin üstünə! Budur, deyir,  burdadır narkotiklər! Açıb baxırlar – dübbədüz 

deyib. 

 

SEYMUR. Yəqin iy bilir də? 

 

MƏNZƏR. Nə deyim? Bəzi narkotiklər elə ustalıqla qablaşdırılmış olurdu ki, onları iyinə görə 

tapmaq qeyri-mümkündür, ancaq o tapırdı. Gültəkin deyir ki, bu, onlarda irsi bir qabiliyyətdir. 

Gültəkinin atası neftçi olub. O da bunun kimi imiş: deyirmiş ki, buranı qazın, burada neft var!  

Qazırmışlar, görürmüşlər doğrudur, neft var. Şurabaddakı yatağı elə onun sayəsində tapıblar. 

 

SEYMUR. Bəs bu dediyiniz, narkotikləri tapan oğlan, özü daha belə şeylərin daşını atıb? 

 

MƏNZƏR. Klinikadan on üç il əvvəl buraxıblar onu. O vaxtdan bəri Gültəkinin əmri ilə ildə üç 

dəfə narkotikləri yoxlatdırmağa görə qanından, bir də tüpürcəyindən analiz verir. Həmişə də 

analizlərin cavabını Gültəkin özü alır. Hər şey təmizdir Oğlu narkotiklərdən birdəfəlik əl çəkib, 

amma indi də içkiyə qurşanıb. 

 

SEYMUR. Deyəsən, sizin rəfiqəniz Gültəkin maraqlı insandır. 

 

MƏNZƏR. Özü kimisi yoxdur. Zəng vurdum ki, şəkillərə görə təşəkkürümü bildirim, o da 

yalandan özünü elə göstərdi ki, guya çox sevindi. Şikayətləndi ki, evdən çölə çıxmıram, 

ayaqlarım ağrıyır, yoxsa mütləq köhnə məktəbimizə baş çəkərdik, ya da əvvəllərdə olduğu kimi, 

bulvarda gəzərdik. Mənim də ki, qəlbim kövrək, az qalmışdı şirin dilinə aldanam, ancaq vaxtında 

özümü ələ aldım. Öz-özümə dfikirləşdim: danış-danış, əzizim, mən sənin bu yağlı dilinə yaxşı 

bələdəm, dünya dağılsa da kraliçanın maşınında sənin görüşünə gələcəyəm. Görüm onda