SiNDİRİm sistemi hastaliklari

Bulaşma: Virus dış ortamda uzun süre canlı kalabildiği için oldukça fazla bulaşma kaynakları mevcuttur. Hastalık hayvandan hayvana salya ve aftların sızıntısıyla direk bulaşma veya bunların kontamine ettiği canlı veya cansız vektörlerle (hayvansal ürünler, kan, mezbaha artıkları, ahırda kullanılan materyaller, bakıcıların giysileri vb.) indirekt bulaşma söz konusudur. Esas bulaşma kaynakları, salya, süt, idrar, gaita ve aft sıvılarıdır. Klinik semptomların ortaya çıkmadığı kuluçka döneminde dahi salya enfeksiyon oluşturma yeteneğine sahiptir. Özellikle akut dönemde hayvanın tüm ekstret ve sekretleri (kan, gaita, idrar, süt vb.) ile ölen hayvanların kadavralarında bol miktarda virus bulunur. Ayak lezyonlarının iyileşmesi oldukça uzun sürdüğünden hasta hayvanlar gezdiği yerleri kontamine ederler.

Hayvan sahipleri ve bakıcılar, bulaşık meralar, enfekte yem, su altlık, ahır malzemeleri gibi faktörler, muayene ve tedavide kullanılan alet ve malzemeler, ayrıca akar sular, rüzgar, kuşlar (göçmen kuşlar ile deniz aşırı taşınma mümkündür), yabani hayvanlar, evcil karnivorlar, canlı hayvan hareketleri (panayır ve pazarlar), hayvansal ürünler, nakil vasıtaları, ve portör olan hayvanlar bulaşmada önemli rol oynarlar. Hastalık belirtisi göstermeyen koyun ve sığırlar ile aşılı hayvanların hasta hayvanlarla teması sonucu belirtisiz olarak virus taşıyıcı olabilirler. Koyunlar için genellikle hasta sığırlar, latent enfekte evcil hayvanlar ve yabani hayvan sürüleri hastalık kaynağını oluştururlar.

Patogenez: Virus mukoza (sindirim ve solunum mukozası) ve zarar görmüş deriden organizmaya girer. Epiteliotrop özelliğinden dolayı, ilk girdiği yerde mukoza epitel hücrelerinde çoğalarak gözle görülemeyen primer aftlara neden olur. Sığırlarda 2-7 günlük inkubasyon süresinden sonra viremi devresi (hastalığın 1-4. günlerinde) görülür. Etken viremi devresini takiben kan yoluyla ön sindirim yolu (ağız) mukozaları, baş bölgesi derisi, tırnaklar, meme ve rumen mukozasına ulaşarak generalize sekonder aftların gelişmesine neden olur. Daha sonraları yine kan yoluyla çoğalmanın gerçekleştiği lenforetiküler organlara ulaşır. Sekonder veziküllerin şekillenmesiyle klinik belirtiler ortaya çıkar. Sekonder veziküller 12-24 saat içerisinde yırtılır ve yerlerinde erozyonlar şekillenir. Derideki lezyonlar tırnak arası, tırnağın corona bölgesi, meme başları ve nadiren de meme ve burun deliklerinin kenarlarında oluşur. Virusun ayrıca myotrop özelliğinden dolayı duyarlı hayvanlarda, özellikle kültür ırkları ve genç hayvanlarda kalp ve iskelet kaslarına terleşerek dejenerasyonlar yapar ve bu tip hayvanlarda akut konjestif kalp yetmezliği ve asfeksiye bağlı ölümler gözlenebilir.

Hastalığa bağlı gelişen lezyonlar2-3 hafta iyeleşir, ancak ortaya çıkan salgınların sönmesi genellikle 3-6 hafta sürer. Hastalığı atlatan hayvanlarda tipe spesifik oluşan immunite 1-2 yıl veya daha uzun süreyle ve bağışık olan hayvanların kolostrumu (pasif immunite) ise yeni doğan buzağıları yaklaşık olarak 8 hafta süreyle hastalığa karşı korur.