SİRLƏr xəZİNƏSİ

ON BEŞİNCİ SÖHBƏT

PAXILLARI MƏZƏMMƏT
Sehrikara döndərib bu fələyi hoqqası,

Qəribədir oyunu, hər kələyi, hoqqası.

Çal-çağırlı səhnədir, oynayan kəs hardadır?

İnci dolu dəryadır, qəvvası bəs hardadır?

Sərvət onda, zər onda, qılınc onda, tac onda,

Öc almağa ucalsan, xərac onda, bac onda.

Nə paxıldır, nə xəsis, qəza sənə darılmaz,

Cəbrayılla göylərə yüksələnə darılmaz.

Bu tükənməz xəzinə barındırsın səni də,

Neçin dünya varına darındırsın səni də?!

Yüksəldər yalnız bu yol, bil ki, səni dünyada,

Aç üzünə bu sirli xəzinəni dünyada.

İksir düzəlt otundan, yaqut çıxart daşından,

Yoxsa, sənət eşqini çıxart, çıxart başından.

Dopdoludur, tükənməz inci saçan xəzinə,

Söz fatehi fəthindən qorxub qaçan xəzinə.

Sənət bağı heç zaman kəsməz, bilin, nübarı,

Bir-birindən gözəldir hər fəsilin nübarı.

Şair - könül sapına söz incisi düzəndir,

Qəlbin qızıl qanıyla göz incisi düzəndir.

Yürüşdədir hər zaman söz-sənətin ordusu,

Hər alayı yenilməz, güclü, mətin ordusu,

Yalnız sözlə yüksəlib ərşə, məncə, düşüncə,

Nə qocaya baxandır, nə də gəncə düşüncə.

Deyirlər ki, ləl olur qartıyanda daş belə,

İnanmıram mən buna, olur-olsun kaş belə.

Paxıllıqdan qocalar gənci bada verəndir,

Hər sözünə dağ kimi əks-səda verəndir.

Bir südəmər uşaqsan ahılların gözündə,

Şirin südün zəhərdir paxılların gözündə.

Cavanların qədrini çətin bilər qocalar,

Sanma qayğı göstərər, uğur dilər qocalar.

Könül oxşar təzə gül, bil, haraya sancılar,

Köhnə tikan neştərtək düz yaraya sancılar.

Üzüm qora vaxtında tutiyaya dönəndir,

İlan qoca vaxtında əjdahaya dönəndir.

Nur çiləyər həmişə beyin başda kamala,

Köhnə beyin nur saçar, deyin, başda kamala?!

Kim ki, dalar gözüylə ulduzların seyrinə.

Ona köhnə təqvimin köməyi nə, xeyri nə?!

Şirtək qoca tazıya hər bir ovlaq yurd kimi,

Yırtar quzu ceyranın göbəyini qurd kimi.

Qoca qurdlar can atır - mən sızlayım, köynəyim,

Bir günahsız Yusifəm, parçalanıb köynəyim.

Qoca vuran yaradan mən olmaram key kimi,

Gənclik eşqi qanımda qaynar odlu mey kimi,

Vura-vura başını daşdan-daşa cavanlıq,

Olar ağıl dəryası başdan-başa cavanlıq.

Yasəmənin söyüdlü bağ olmağı baş tutmaz,

Hindu "ağam" desə də ağ olmağı baş tutmaz.

İnci səpəni gül kimi inci səpmək peşəmdir,

Cavanlıqda qocalıb yeri öpmək peşəmdir.

Ucaltsa da alçaldar hər nadana qulluğun,

Alçaltsa da ucaldar yaradana qulluğun.

Bir hilaldır təzə Ay - gərili bir yaydır o,

Yetkinliyə çatanda - bədirli bir Aydır o,

Elə bəslə ağacı meyvə görə biləsən,

Əllərini uzadıb xurma dərə biləsən.

Dən ki, düşdü torpağa, gözdən salma sən onu,

Dönüb sünbül olacaq, sanma daha dən onu.

Çayın suyu çağlayıb, hər an dolsa bir gölə,

Göl deməyin əbəsdir - dərya olsa bir gölə.

Gecə - yumub gözünü haçan danar Günəşi,

Səhər - gözə gur işıq saçan sanar günəşi.

Demə niyə qoynuna cillik çəkər qamışı?

Şəkəriylə ad alıb çünki şəkər qamışı.

Çəkişməyə uymazsan hünərinə güvənsən,

Sənət olsun şikarın, hünərinə güvən sən!

Sular bol-bol çoxda ki, axıb dolar sədəfə,

Bircə yağış damlası inci olar sədəfə.

Cummalısan dəryaya sən bir inci tapınca,

Taca layiq incini sən birinci tapınca.

Baxtın əli uzatsa sənə tərəf bayrağı.

Möhkəm saxla, düşməsin əldən şərəf bayrağı.

Yıxan hanı dünyanın sarayını dünyada?

Kəsmə sənət mülkündə harayını dünyada.

Darğa olma heç zaman yaradanın mülkündə,

İblis kimi qamçıyla çıxar canın mülkündə.

Yaradanın hökmündən kim ki, qaçan olubdur,

Fələk onun başına oyun açan olubdur.

ŞAHZADƏ HEKAYƏTİ
Deyirlər ki, hakimdi uzaq Mərvə bir cavan.

Boy-buxunda bənzərdi uca sərvə bir cavan.

Dövlət adamlarından inciyirdi, bezirdi,

Onlar onun əksinə külək kimi əsirdi.

Köhnə şahlar bəslədi təzə şaha ədavət,

Lərzə saldı canına, həm dərgaha ədavət.

Bu qovğadan beynini təlaş yedi bir gecə,

Bir ixtiyar yuxuda ona dedi bir gecə:

"Ey təzə Ay, nurunla köhnə bürcü boğ daha,

Ey təzə gül, köhnə şax qoyma versin zoğ daha.

Belə etsən, şahlıqda başın daim sağ olar.

Qaş qabağın açılar, kef-damağın çağ olar."

Qalxan kimi yuxudan öz işini bildi şah.

Kim ki, ona qənimdi yer üzündən sildi şah.

Yıxıb köhnə sarayı yeni saray qurdu o,

Şahlığıyla bəzədi səltənəti, yurdu o.

Məmləkəti dağıdan başsız qalsa yaxşıdır.

Xain ordu basılıb tarmar olsa yaxşıdır.

Buda köhnə budağı, yeni pöhrə görərsən.

Təzə, cavan budaqdan təzə bəhrə görərsən.

Sel qoymasa işləsin kökü yerə çinarın,

Uzanarmı əlləri fələklərə çinarın?

Göz açmasan kor qalar öz yerində bulaqlar,

Coşmaz yerin qəlbində, gözlərində bulaqlar,

Mənliyinin hakimi səninlədir həmişə.

Qulağına dediyi, bil ki, nədir həmişə.

Paslandırma qanında xəncərini kamalın,

Xəncəriylə doğrasın daim kini kamalın.

Ağıl-kamal mücrüsü ülviyyətə bağlıdır.

Kin xəncəri sanma ki, pak niyyətə bağlıdır.

Kamalındır dövlətin, kamalına arxalan,

Amalındır comərdlik, amalına arxalan,

Güvəniblər həyatda səxavətə varlılar,

Qovuşublar əbədi səadətə varlılar.

Qurtuluşun tarlası kərəm dəni bəsləyər,

Vaxt gələr ki, nemətlə kərəm səni bəsləyər.

O comərdlik xəznəni görüb mini, ilahi!

Nemətinlə barındır Nizamini, ilahi!

ON ALTINCI SÖHBƏT

ZİRƏKLİK
Bir nəsimin gücüylə, ərzi bəzər bayrağın,

Basılanda özüntək yerdə gəzər bayrağın.

Kəndin var ki, "Kəndxuda mənəm kəndə" deyirsən?

Mülkün var ki, "Süleyman taxtı məndə" deyirsən?

Sən ki, qılınc deyilsən, qırhaqırın bəs nədir?

Sən ki, təbil deyilsən, gurhagurun bəs nədir?

Qılınc dilin od saçsın odlu ilham-təb ilə,

Bənzə köksü şadlıqdan enib-qalxan təbilə.

Doğru yoldan azaraq şiltək enmə iblisə.

Ölü deyil, canlısan, sürüklənmə iblisə.

Atəşpərəst önündə xaça dönmək yaraşmaz,

Xətib kimi qılıncla öyünməkdən kar aşmaz.

Şaha xütbə oxumaq natiqlərə nəsibdir,

Adəm İsa xətrinə asqırığı kəsibdir.

Eşq oduna hansı kəs pərvanətək yanandır,

Varlığını əridən oda o, tək yanandır.

Hər anını sevinclə kef-damaqla yaşa sən,

At əbanı, vur ömrü halallıqla başa sən.

Aldıqların sələm ki, vardır tamah yolunda,

Qəsəm olsun allaha, deyil allah yolunda.

Şir ol, mətbəx məstanı şiri çətin teyləyər,

Olsan balıq qursağı məhşər odu neyləyər?

Olsan saxta qızıltək külçəni od yandırar,

Olsan yaqut, saf qızıl, heç səni od yandırar?

Saxtalığın bəllidir, təkəbbürü at daha,

Neçə ovuc sümüksən, az təşəxxüs sat daha.

Bizdən əzəl dünyaya gəlib-gedib çoxları,

Çatmaq üçün mənsəbə nələr edib çoxları,

Söylə, hanı, qalırmı bu dünyada şöhrəti?

Ucalsa da alçalıb, gedib bada şöhrəti.

Bir zərrəsən, göylərə ucalası olsan da,

Göydən Günəş, Ay kimi öc alası olsan da,

Sanma enən deyilsən, bir hakimsən göyə sən,

Enməlisən torpağa Yer oğlusan deyə sən.

Öz başını əlinlə saçın kimi kəsmisən,

Məhəccərli dərgahın qapısını kəsmə sən.

Quş deyilsən, qanadsız, bil, uçmağın çətindir,

Can verməsən, vüsala qovuşmağın çətindir,

Heyran qalsın hünərin öz ərinə bu fələk,

Təslim olsun gücünə, hünərinə bu fələk.

Zəhərləyib mey səni, ağı sənə, neyləyib?

Günahkarsan, günahsız yağı sənə neyləyib?

Comərdsənsə, deməzsən: çox xəbisdir bu dünya.

Biz özümüz pisiksə, sanma pisdir bu dünya.

Heyrətdəyik aramsız gərdişinə aləmin,

İnsan istər yarasın hər işinə aləmin.

Günahkarıq hamımız, demə, hanı günahkar?

Eyləməyək nahaqdan bu dünyanı günahkar.

Cilasıyla tanıyar mahir sərraf incini,

Sultan ancaq bəyənər cilalı, saf incini.

Hansı yerində daşı tapılmazdır dünyanın?

Sinəsində ləl olan daşı, azdır dünyanın.

Yasəmən də, tikan da çölə, düzə sancılar,

Biri gözə məlhəmdir, biri gözə sancılar.

Sanma çayın suyuyla açar çətri güllərin?

Könülləri susuz da oxşar ətri güllərin.

Su - bəxş edib səhraya, göy çəmənə tikanı,

Su döndərə bilərmi yasəmənə tikanı?!

Belə qurub əzəldən gərdişini kainat.

Yoxsa, çoxdan pozardı vərdişini kainat.

Taleyin əlindədir hər adəti aləmin,

Kimə nəsib olubdur səadəti aləmin?!

Bədbəxtlikdən zəlildir comərd əri cahanın,

Bəxtiyarlar olublar bəxtəvəri cahanın.

Kim ki, baxtı əzizlər yatmaz baxtı, iqbalı,

Baxtın qulu olanın atmaz baxtı, iqbalı,

Bəxtiyarlıq mülkünü məslək əri alıbdır,

Zirəkliyi, mərdliyi, alın təri alıbdır.

Xoşbəxtlərin başına canla, başla dolan sən,

Dolanmadan dünyanı naz-nemətlə dolan sən.

Bədbaxtlarla xoş keçməz xoşbaxtların xoş vaxtı,

Ad qazanıb, ol eldə xoşbaxtların xoşbaxtı.

Bağlayaraq fələyin Cövzasına baxtını,

Qoz sındırıb, cevizdə, qozda sına baxtını.

Həlimliklə üzünə qapı açar taleyin,

Yeddi göyün qəsrinə olar açar taleyin.

Su saflığıyla canda odu külə döndərər,

Öz düyünü atəşdə udu külə döndərər.

Bağlan könül dünyana, atma elə dünyanı.

Can qoyaraq bu yolda, gətir ələ dünyanı.

Yad mülkünü soymağın, talamağın bəs deyil

Hərislikdən oda can qalamağın bəs deyil?

Tutaq, tutdun gücünlə neçə aya cahanı,

Aparmağın mümkünmü, o dünyaya cahanı?

Yanar məhşər kürəsi, burar tamah boynunu,

Qənaətin qılıncı vurar tamah boynunu.

Göy qübbənin altında - Yerdə yerin var sənin?

Varlığına gensə də, düşüncənə dar sənin.

Ya düşünmə, talayıb soyduqca soy aləmi,

Ya düşünüb heyrətdə qoyduqca qoy aləmi.

İnsan adı daşıyan hanı, varmı dünyada?

Bircə könül həmdəmi tapılarmı dünyada?

Doqquz katib yazıbdır iki hünər dastanı,

Şərlə başlar, şərlə də qurtarar hər dastanı.

Bu fələyin oxundan, söylə, sapmaq olarmı?

Əjdahanın ağzından həyat tapmaq olarmı?

Fələk açsa başına nə pəstaha, yaxşıdır,

Nadan dostdan ağıllı düşmən daha yaxşıdır.

AĞILLI UŞAĞIN HEKAYƏTİ
Qayğı bilməz bir uşaq bir gün başda tay-tuşu,

Çıxdı evdən yanında özü yaşda tay-tuşu.

Düşər-düşməz getdiyi yola izi oğlanın,

Qaçan zaman burxuldu birdən dizi oğlanın.

Ayağından bir yolluq əli sanki üzüldü,

Ödü-bağrı yarıldı, beli sanki üzüldü.

Tay-tuşları bu haldan gör nə hala düşdülər,

Müsibətə, bəlaya, qalmaqala düşdülər.

Yaxın dostu dedi ki: "Necə ataq biz onu?

Ataq dərin quyuya səssiz-səmirsiz onu.

Özümüzü gündüztək oda yaxa bilərik,

Atasının üzünə necə baxa bilərik?"

Ağıllıydı, hər şeyi düşünəndi birisi,

Baxmayaraq onunla bir düşməndi birisi,

Düşündü ki, qalsa da indi naçar uşaqlar

Vaxt gələr ki, bu sirri bir gün açar uşaqlar.

Qənimiyəm, bilirlər, məni qana salarlar,

Günah qalar üstümdə, şər-böhtana salarlar."

Xəbər verdi əlüstü atasına uşağın,

Əncam çəkdi atası xatasına uşağın.

Öz ağlının gözüylə, baxan kimdir aləmə,

Ən qüdrətli, yenilməz bir hakimdir aləmə.

Kim olubdur sirrinə bir aşina fələyin,

Ayağını qoyubdur düz başına fələyin.

Bilir göyün sirrini azdan, çoxdan Nizami,

Ərş evinə yüksəlib odur çoxdan Nizami.