Sirtqi va maxsus sirtqi talabalari uchun O`slubiv qo`llanma Samarqand – 2019 kirish

Oy bizga disksimon bulib kurinadi. Oyning diametri esa 3600 km ga tengdir. Bu natija oyni er obektlaridan bir deb hisoblashga imkon beradi. Kopernik planetalarni harakati hakida ta’limot yaratadi. Bu ta’limot buyicha quyosh atrofida boshka 9 ta planetalar elips buyicha aylanib yuradi. Quyoshga eng yakin turgan planeta bu merkuriydir. 2-si venera bulib, 3-si erdir.
Merkuriyning quyoshga nisbatan eng katta ogish burchagi 23 radius bulib uning aylanish orbitasi er radiusining 0.38 kismiga tengdir. Veneraning eng katta ogish burchagi 44 gr ga teng bulib orbitasi er radiusining 7 qismiga teng. Yoruglik kuyoshdan bizga etib kelguncha 8.5 min ga ketadi. Buni bilgan holda er bilan quyosh urtasidagi masofa 150 000 000 km ga teng ekanligi anik bulib qoladi.
Kuyosh oyga nisbatan 374 marotaba katta yani diametri 1.4 mln km ga tengdir.Kuyosh erga nisbatan 100 barobar kattadir. Kuyosh sistemasi – bu biz yashab turgan dunyodir.
YUlduzlar – kuzgalmas deb kabul kilingan aslida bunday emas. Unga asosiy sabab ularni bizdan juda uzokda ekanligidir. Hakikatda ular harakat qiladi. Osmonning aniq tasviri kup yilik davr ichida ularni siljiganligini kursatadi.
Sarius yulduzini quyoshga nisbatan ravshanligi ancha farq qiladi. Bu farq Sarius yulduzidan quyoshga nisbatan ham 1 000 000 marta uzoqdir.
Katta ayiq yulduzi Sariusga nisbatan ham 3 marta uzoqda joylashgandir.
Ravshan yulduzlar yaqinroq hiralari uzoqroq bizning quyosh sistemasi bilan shunga uxshash sistemasi orasidagi bushliqdagi fazo taxminan 100 000 000 000 000 km tengdir.
Bunday masofani bosib utish uchun yoruglikka 10 ketadi. Sarius bizdan 10 yoruglik yiliga uzoqlikda joylashgandir. 50 yoruglik yili atrofida tahminan 300 yulduz bor. Yuzaki qarashda yulduzlar taqsimoti haqiqatdan mumkin emasdek. Xira yulduzlar fazoda bir xilda taqsimlangan. Bular taqsimoti yassi diskka uxshab ketadi. Bizning quyosh sistemamiz ham shu diskda joylashgandir bu yassi diisk Sariusga nisbatan 10 000 yorulik yili katta masofada joylashgandir. Osmondagi hira va yorug yulduzlarni tahsimoti shuni kursatadiki ular kaliligi 10 000 yorugligi yili va radiusi
100 000 yoruglik yil bulgan aylanma disk hosil kiladi. Kuyosh va er shu radisi urtasida joylashgandir. Bu yassi «polloniya» bizning galiktimizni tashkil etadi. Bu galatika azolari orasidagi masofa 10 yoruglik yiliga teng. Galatikada 50 mld dona yulduz bor. Galaktikada yulduzlardan tashkari gaz va changlar mavjuddir.Yulduzli osmonga binokl orkali karaganda mld lab yulduzlarni kuzatish mumkin. Birorta yulduzlardan farq qiluvchi chuziq nurlanuvchi dogni kuramiz.