Siyasi. İDeolojiler

r
Sosyal Demokrasi
Kom ünizm
Etik sosyalizm
Bilimsel sosyalizm
Düzeltimcilik
Köktencilik
Reformculuk
Ütopyacılık
Evrim/Kertecilik (gradualism)
Devrim
Kapitalizmi "insancıl hâle getirme"
Kapitalizmi ortadan kaldırma
Yeniden dağıtım
Ortak mülkiyet
Sınıf çatışmasını iyileştirme
Sınıfsız toplum
Göreli eşitlik
Mutlak eşitlik
Karma ekonomi
Devlet kolektifleştirmesi
İktisadî yönetim
Merkezî planlama
Parlamenter parti
Öncü parti
Siyasal çoğulculuk
Proleterya diktatörlüğü
Liberal-demokratik devlet
Proleterci/halkçı devlet
tarafından savunulduğunda millîleştirme, her zaman seçicidir ve ekonominin “kumanda eden zir­
veleri” veya “doğal tekeller” olduğu düşünülen sanayiler için düşünülür. 1945-1951 arası Attlee’nin 
İşçi Partisi hükümeti, örneğin, temel mal ve hizmetleri -elektrik, gaz, kömür, çelik, demiryolu vb. 
gibi sanayileri- millileştirdi ama İngiliz sanayisinin pek çoğunu özel sektöre bıraktı. İkincisi, sosyal 
demokratlar İktisadî büyümeyi devam ettirmek ve işsizliği aşağıya çekmek için kapitalist ekonom i­
leri düzenlemeye veya yönetmeye çalıştılar. 1945 sonrası pek çok sosyal demokrat parti, ekonom i­
yi denetlemenin ve tam istihdamı sağlamanın bir aracı olarak Keynezyen iktisada yöneldi. Üçün- 
cüsü, sosyalistler, kapitalizmi reforma tâbi tutmanın veya insancıl hâle getirmenin birincil aracı 
olarak refah devletine sarıldılar. Refah devleti, sosyal eşitliği teşvik etmeye ve yoksulluğu ortadan 
kaldırmaya yardım edecek yeniden dağıtımcı bir mekanizma olarak görüldü. Artık kapitalizmin 
kaldırılmasına gerek duyulmuyor, sadece reforma tâbi tutulmuş veya refahçı kapitalizmin tesisiyle 
değiştirilmesi yeterli görülüyordu.
Bu gelişmelere teorik sağlamlık katmaya ve esasında Bernstein’ı güncellemeye yönelik bir çaba, 
The Future o f Socialism
(Sosyalizmin Geleceği,
1956) adlı kitabıyla Britanyalı siyasetçi ve sosyal ku­
ramcı Anthony Crosland tarafından gerçekleştirildi. Crosland (1 9 1 8 -1 9 7 7 ) modern kapitalizmin 
Marx’ın zihnindeki 19. Yüzyıl kapitalizm modelinden daha az usandırdığını iddia etti. Crosland, Ja ­
mes Burnham in fikirlerinden etkilendi; 
The Monaperial Revolution
( Yönetsel Devrim,
[1941] 1960) 
kitabında Burnham, yöneticilerden, uzmanlardan ve teknokratlardan müteşekkil yeni bir sınıfın eski 
kapitalist sınıfın yerini aldığını ve hem kapitalist hem de sosyalist, bütün gelişmiş sanayi toplumla-

---

rında hâkim olmaya başladığım ileri sürdü. Crosland, zenginliğin sahipliğinin onun denetiminden 
ayrılmış olduğuna inanıyordu. Ona göre, günlük iş kararlarını alan maaşlı yöneticiler yönettikleri 
şirketlerin kamusal imajının yanı sıra sınai uyumun sürdürülmesi de dâhil çok geniş bir hedefler yel­
pazesini sahiplerken; bunun aksine işletmelere sahip olan hissedarlar, esas itibariyle kârla ilgilidirler. 
Marksizm, bu yüzden, işe yaramaz hâle gelmiştir; eğer kapitalizm artık bir sınıf sömürme sistemi 
olarak görülemiyorsa temel amaçlar olan millîleştirme ve planlama basitçe geçersizleşmişti.
Bununla birlikte bir sosyalist olarak Crosland, zenginliğin daha eşit dağıtımı olarak anladığı 
sosyal adâlet hedefine bağlı kaldı. Zenginliğin ortaklaşa sahiplenilmesine gerek yoktu; zirâ artık 
zenginlik, artan oranlı vergilendirme yoluyla finanse edilen bir refah devleti sayesinde yeniden da­
ğıtılabilirdi. Artan oranlı vergilendirme zengin ve güçlü olanların genişlemiş refah desteklerinin 
yükünü çekmelerini güvence altına alırken; refah devleti, yoksulların ve toplumdaki en incinebilir 
durumda olanların hayat standartlarını yükseltecekti. Sonuçta, Crosland, İktisadî büyümenin sos­
yalizmin başarılmasında hayatî bir rol oynadığını fark etti. Büyüyen bir ekonomi, daha bonkör sos­
yal harcamaları finanse etm ek için ihtiyaç duyulan vergi gelirlerini yaratmak için gerekliydi. Ayrıca, 
zenginler ancak, eğer kendi hayat standartları İktisadî büyüme sayesinde garanti edilirse, ihtiyaç 
içinde olanları finanse etmeye hazır hâle getirilecektir.