Siyasi. İDeolojiler

Liberalizm İçindeki Gerilimler (1) [E vren sele-Ç o ğ u lcu ]
w
Evrenselci Liberalizm
Çoğulcu Liberalizm
Evrensel akıl
Şüphecilik
Hakikat arayışı
Düzen arayışı
Temel değerler
Değer çoğulculuğu
insan hakları
Kültürel haklar
Liberal-demokratik kültür
Çok-kültürlülük
Liberal zafercilik
Çoğulcu siyasal tarzlar
şinden gitmelerine rağmen liberaller, çatışan çıkarlar arasında derin bir uyum veya denge oldu­
ğunu kabul ederler. Örneğin, işçilerle işverenlerin çıkarları farklıdır: İşçiler daha iyi ücret, daha 
kısa çalışma saatleri ve iyileştirilmiş çalışma koşulları isterler; işverenlerin arzusu ise ücretler de 
dâhil olmak üzere tüm üretim maliyetlerini mümkün olan en düşük düzeyde tutarak kârlarını artır­
maktır. Ancak bu çatışan çıkarlar aynı zamanda birbirlerini tamamlayıcı niteliktedir: İşçilerin işe, 
işverenlerin de işgücüne ihtiyaçları vardır. Bir başka ifadeyle, her bir grup, bir diğerinin amaçlarının 
gerçekleştirilmesi için zaruridir. Bireyler ve gruplar kendi çıkarlarının peşinden gidebilir ama doğal 
dengenin kendini kabul ettirme eğilimi vardır. Denge ilkesi, liberalizmi, çatışmacı toplum modeli 
geliştiren geleneksel sosyalizmden ve ahlâkî, sosyal, kültürel farklılığı düzensizlik ve istikrarsızlıkla 
ilişkilendiren muhafazakârlıktan ayırır.
Tüm bunlara rağmen liberal hoşgörü, sınırsız bir çoğulculuk ve farklılığı ima etmez. Örneğin 
Locke (bkz. s. 54), hoşgörü ilkesinin, düşüncesine göre yabancı bir papaya sadakât gösteren ve bu 
yüzden de ulusal egemenlik için bir tehdit oluşturan Roma Katoliklerini kapsayacak kadar genişletil­
mesine hazır değildir. Daha genel bir ifadeyle hoşgörü, bizzat hoşgörüden uzak görüşlerle sınırlandı­
rılabilir. Örneğin liberaller, demokratik olmayan siyasî partileri yasaklayan veya ırkçı görüşlerin ifade­
sini engelleyen yasaları desteklemeye hazırdırlar. Bu desteğin gerekçesi ise böylesi fikirlerin yayılması 
veya bu tür partilerin başarılarının liberal hoşgörünün varlığının sona ermesi anlamına geleceğidir. 
Buna rağmen liberaller, birçok durumda hoşgörüsüzlüğün baskı altına alınmasına gerek olmadığına 
da inanmışlardır. J. S. M ill’in (bkz. s. 4 6 ) iddia ettiği gibi, açık tartışma-münazaranın değeri, “kötü” 
fikirlerin kötülüklerinin ifşa edilmesinden gelir. Bu da “iyi” fikirlerin hüküm sürmesi demektir. Tüm 
bunlardan dolayı hoşgörüye olan inanç, bir yazgı olarak, liberal teori ve değerlerin nihayetinde liberal 
olmayan alternatifler üzerinde zafer kazanacağı şeklindeki evrensel inanç ile ilgilidir.
Ancak 20. Yüzyıl’ın sonlarından itibaren birçok liberal, hoşgörünün ötesine geçmiş ve ahlâkî 
tarafsızlık fikrini benimsemiştir. Bu, liberalizm içinde evrenselcilikten çoğulculuğa doğru bir geçi­
şin yansımasıdır. Yani liberaller, farklı ahlâkî ve maddî önceliklere sahip insanların bir arada barış 
ve kazanç dolu bir hayatı sürdürebilecekleri koşulları yaratma arzusu çerçevesinde sürdürdükle-

---

ri temel bir değer kümesi arayışından vazgeçmişlerdir. Böylesi bir görüş, Isaiah Berlin’in ([1 9 5 8 ] 
1969) yazılarında açıkça ifadesini bulan, değerlerin çatışması insan hayatına içkindir, biçimindeki 
bir inanca dayanır. Kısaca insanların, hayatın nihaî amaçlarıyla ilgili olarak fikir ayrılığına düşmele­
ri zarurîdir. Bu anlayış, liberal değerleri, sahip oldukları imtiyazlı konumlarından mahrum bıraka­
bilir ama hoşgörü barındıran liberal kuramların, ahlâkî çoğulculuk bağlamında düzen ve istikrarı 
muhafaza edecek en iyi, belki de tek kurum olduğunun önemini de vurgular. Ancak liberalizm bir 
kere ahlâkî çoğulculuğu benimsediğinde bunu hâlâ liberal çerçevede barındırması oldukça zordur. 
Örneğin John Gray’e ( 1995b) göre, çoğulculuk; liberal değer, kurum ve rejimlerin artık meşruluk 
tekelinden yararlanamayacakları “post-liberal” bir konumu ima etmektedir.