Güncel gastroenteroloji 18/1 93 Çölyak Hastalığı
Yüklə 1,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3. Sessiz Hastalık
- Ekstraintestinal Semptomlar
- Endoskopik Bulgular ve Histoloji
|
güncel gastroenteroloji 18/1
93 Çölyak Hastalığı Oya YÖNAL, Sadakat ÖZDİL Memorial Şişli Hastanesi, Gastroenteroloji Bölümü, İstanbul ölyak hastalığı (ÇH), genetik olarak yatkın bireylerde tahıl ve tahıl ürünlerinde bulunan glutene karşı duyar- lılık sonucu gelişen genellikle malabsorbsiyonla seyre- den ince barsakta karakteristik lezyonlar yapan, glutensiz di- yetle klinik düzelme gösteren otoimmun, familyal özellikli bir hastalıktır. Sessiz semptomlar hayatın ilk 3 yılında, hububatın diyete gir- mesiyle ortaya çıkabilir. Sekizinci dekatta başlayan geç baş- langıç bildirilmesine rağmen, hastalığın semptomatik ikinci piki erişkinlerde üçüncü ve dördüncü dekatta ortaya çıkar. Hastalar asemptomatik olabildiği gibi, karın ağrısı, şişkinlik, kilo kaybı, ishal gibi malabsorbisyon semptomları ile prezen- te olabilir. Demir eksikliği anemisi, karaciğer enzim yüksekli- ği, tip1 diyabet, otoimmun tiroidit, Sjögren sendromu gibi otoimmun hastalıklar, osteopeni, osteoporoz, Down, Turner sendromu gibi genetik hastalıklar eşlik edebilir.
Çölyak hastalığı epidemiyolojisi buzdağına benzer, ciddi ma- labsorbsiyonun klasik semptomları olan hastalardan daha fazla sayıda asemptomatik veya hafif semptomu olan hastalar mevcuttur. Tanı konmamış çölyak hastalarının bilinen çölyak hastalarına oranının 7-10/1 olduğu düşünülmektedir. Çölyak hastalığı, dünya popülasyonunun %0.6 ile %1’ini et- kilemektedir (1). ÇH özellikle Kuzey Avrupalı beyazlarda gö- rülür. Son yıllarda Kuzey Afrika ve Ortadoğu gibi gelişmekte olan ülkelerde sık görüldüğü tespit edilmiştir (2). Türkiyede sağlıklı kan vericilerinde doku transglutaminaza karşı antikor sıklığı %1.3 olarak bulunmuştur. Klinik olarak aşikar hastalık sıklığı hakkında kesin bilgi yoktur (3). Türkiyenin çeşitli bölgelerinden 6-17 yaş arası 20.190 öğren- cinin tarandığı önemli bir çalışmada antikor pozitifliği ile bir- likte biyopsi ile tanı alan ÇH prevelansı %0.47 olarak belirlen- miştir (4). PATOGENEZ Buğday, arpa, çavdar ve daha az oranda yulafta, suda erime- yen yüksek molekül ağrılıklı prolaminler bulunmaktadır. Buğday prolamini olan gliadin immunpatogenezden başlıca sorumludur. Ayrıca arpa, çavdar, yulaf yapısında bulunan pro- laminler de toksiktir. Buğday yapısındaki glutenin alkol ile reaksiyonu sonucu ince barsak mukozası için toksik olan gliadin oluşur. Gliadin epitel hücrelerinde yıkıma yol açarak interlökin-15 ekspresyonunu artırır, artmış interlökin-15 ekspresyonu ise intraepitelyal lenfositleri aktive eder. İnfeksiyonlar sırasında veya değişen geçirgenlik sonucunda, gliadin lamina propria- da doku transglutaminazı tarafından deamine olarak antijen sunan hücrelerin yüzeyindeki HLA-DQ2 (veya HLA-DQ8) ile etkileşime girer. Gliadin T hücre reseptörü aracılığı ile CD4 T hücrelerine sunulur, bu durum sitokin salınımına neden ola- rak doku hasarına neden olur. Böylece villüs atrofisi ve kript hiperplazisi meydana gelir (5) (Şekil 1). Ç
94 MART 2014 KLİNİK SINIFLAMA Çölyak hastalığı beş klinik subkategoriye ayrılabilir (6). 1. Klasik Hastalık: Malabsorbsiyon, diyare (steatore), kilo kaybı, vitamin eksiklikleri ile seyreden olgularda serolojik testler pozitifdir ve biyopside klasik patolojik değişiklik- ler görülür. Glutensiz diyet ile bulgularda gerileme mey- dana gelir.
lar, transaminaz yüksekliği, osteoporoz, infertilite ile pre- zente olan hastalarda serolojik testler pozitifdir ve klasik patolojik değişikler görülür. 3. Sessiz Hastalık: Asemptomatik kişilerde serolojik test- ler ve biyopsi çölyak hastalığı ile uyumludur. 4. Latent Hastalık: Asemptomatik kişilerde seroloji pozi- tifdir ancak biyopside villöz atrofi yoktur. 5. Potansiyel Hastalık: Semptomatik kişilerde seroloji pozitiftir, biyopsi ise negatifdir. KLİNİK BULGULAR Klinik polimorfizimden dolayı çölyak hastalığında çok geniş yelpaze içinde gastrointestinal ve ekstraintestinal semptom- lar görülür. Çocukluk döneminde; ishal, gelişme geriliği, boy kısalığı ön plandadır. Anoreksia, kas erimesi, apati, abdomi- nal distansiyon, irritabilite, kusma ile de hasta başvurabilir (7). Erişkin dönemde ise inatçı ishal, halsizlik, kilo kaybı ön plandadır. fiekil 1. Patogenez. GG 95 Gastrointestinal Semptomlar Malabsorbsiyon ile birlikte seyreden ishal, kilo kaybı ve karın şişliği klasik başvuru şeklidir (8). Atrofik glossit, tekrarlayan aftöz ülserler, refrakter gastroözo- fageal reflü hastalığı, eozinofilik özofajit, rekürren pankreatit, transaminaz yüksekliği, otoimmun hepatit, steatohepatit, pri- mer bilier siroz, primer sklerozan kolanjit, inflamatuvar barsak hastalığı gibi diğer gastrointestinal semptomlar ve hastalıklar ise çölyak hastalığı ile ilişkili bulunmuştur (9-16) (Tablo 1).
Demir eksikliği anemisi ve vitamin D, kalsiyum eksikliğine bağ- lı metabolik kemik hastalığı en sık ekstraintestinal semptom- lardır. Tedaviye dirençli demir eksikliği anemisinde, genç yaşda osteopeni ve osteoporozu olanlarda çölyak hastalığı tanıda dü- şünülmelidir. Vitamin D eksikliğine bağlı sekonder hiperpara- tiroidi görülebilir. İnfertilite, dermatitis herpetiformis, miyo- kardit, dilate kardiyomiyopati, idiopatik pulmoner hemoside- rozis, IgA nefropatisi, depresyon, epilepsi, B12 ve B1 eksikliği- ne bağlı periferik nöropati gibi nörolojik ve psikiyatrik hastalık- lar; demir, folat ve B12 eksikliğine bağlı anemi; tip 1 diabetes mellitus (DM), otoimmun tiroidit gibi otoimmun hastalıklar görülen diğer ekstraintestinal bulgulardır (8) (Tablo 2).
Çölyak hastalığı tanısı serolojik testler ve ince barsak biyopsi- si ile konur. Tanıda ilk basamak serolojik testlerdir. Biyopsi materyalinde karakteristik histopatolojik bulguların gösteril- mesi ise tanıda altın standarttır (Şekil 2). Gastrointestinal Sistem • ‹shal veya kab›zl›k • Kar›nda fliflkinlik • Kar›n a¤r›s› • Kilo kayb› • Bulant›, kusma - Oral: Atrofik glossit, aftöz ülserler - Özofagus: Refrakter gastroözofageal reflü, eozinofilik özofajit - Pankreas: Rekürren pankreatit - Karaci¤er: Transaminaz yüksekli¤i, otoimmun hepatit, steato- hepatit, primer bilier siroz, primer sklerozan kolanjit - Barsak: ‹nflamatuvar barsak hastal›¤›, çölyak kriz Tablo 1.
ÇH’da klinik belirtiler (Gastrointestinal sistem) Gastrointestinal Sistem D›fl› Dermatolojik • Dermatitis herpetiformis Endokrinolojik • Tiroid: Otoimmun tiroidit • Kemik: Vit D/kalsiyum eksikli¤i, osteopeni, osteoporoz • Tip 1 DM Jinekolojik • ‹nfertilite • Tekrarlayan düflükler • Endometriozis Kardiyak • Miyokardit • ‹diopatik dilate kardiyomiyopati • ‹skemik kalp hastal›¤› Pulmoner • ‹diopatik pulmoner hemosiderozis Genetik • Down, Turner, Williams Sendromu ‹mmonolojik • IgA eksikli¤i Nöropsikiyatrik • Depresyon • Migren • Periferik nöropati • Ataksi Romatolojik • Sjögren Sendromu • Romatoid artrit Hematolojik • Anemi (Demir, B 12 , folat eksikli¤i) • Hiposplenizm Renal
• IgA nefropatisi Tablo 2.
ÇH’da klinik belirtiler (Gastrointestinal sistem d›fl›) 96 MART 2014 Serolojik Testler En duyarlı ve spesifik testler doku transglutaminaz (tTG) IgA ve antiendomisyum IgA (EMA)’dır (17,18). Anti-gliadin anti- korlar düşük sensitivite ve spesifite nedeni ile tanıda kullanıl- ması önerilmemektedir. Ancak ikinci kuşak antigliadin anti- korlarının tanı değeri %94 duyarlılık ve %97 özgüllük ile ilk kuşak testlerden daha yüksektir (19,20). Çölyak hastalarının yaklaşık %2-3’ünde IgA eksikliğine bağlı olarak IgA temelli se- rolojik testler negatif bulunur (21). Dolayısı ile tarama prog- ramlarında serolojik testlerin yanı sıra IgA da istenmeli ve dü- şük bulunan olgularda IgG temelli testler istenmelidir. Sero- lojik testler yapılırken hasta en az 4 haftadır gluten içeren di- yet alıyor olmalıdır. İki yaşından küçüklerde serolojik testler doğru sonuç vermeyebilir (Tablo 3). Endoskopik Bulgular ve Histoloji Çölyak hastalığının klinik özelliklerini gösteren ve/veya sero- lojik testleri pozitif olanlara tanının kesinleştirilmesi için en- doskopik biyopsi yapılmalıdır. Endoskopide duodenumda sirküler foldların sayıca azaldığı, mukozada mozaik ve nodüler kadifemsi görünüm dikkati çe- ker (Resim 1). Bu endoskopik görünüm ÇH’na spesifik değil- dir. Tropikal sprue veya lenfoma gibi diğer hastalıklarda da görülebilir (22). Endoskopik tanıda; duodenum 2.segmentten alınan 2 biyop- si %90, 3 biyopsi %95, 4 biyopsi ise %100 tanı koydurur. American Gastroenterological Association Institute (AGA) tanı için ideal biyopsi sayısının 6 olduğunu belirtmiştir (23). fiekil 2.
Dünya Gastroenteroloji Organizasyonunun önerisine göre çölyak hastal›¤› tan›s›na yaklafl›m (2013) (25). Test
Sensitivite (%) Spesifite (%) Anti-gliadin IgG 75-85 75-90
Anti-gliadin IgA 80-90
85-90 Deamine anti-gliadin antikorlar› 94 97
90-98 95-97
Anti-endomisyal antikor IgA 85-98
95-97 Tablo 3. Çölyak tan›s›nda kullan›lan serolojik test- lerin güvenilirli¤i GG 97 Resim 1.
Endoskopik görünüm. Bu yaklaşımın nedeni hastalık yamasal tutulum yaptığından yeterince biyopsi alındığında tanı duyarlığının artmasıdır. ÇH’da major histopatolojik bulgular villüslarda atrofi, kript hiperplazisi, villüs kript oranının azalması ve intraepitelyal lenfosit (IEL) sayısının artmasıdır (>40 lenfosit her 100 erit- rosit). Villus atrofisi normal villus yapısının korunmasından, parsiyel yada yaygın atrofiye kadar değişik derecelerde görü- lebilir. ÇH’da histolojik bulgular Marsh tarafından sınıflandı- rılmış ve Oberhuber tarafından ise modifiye edilmiş ve 5 ev- reye ayrılmıştır (24) (Tablo 4). Ancak bu histolojik değişiklik- ler ÇH’na spesifik değildir, infeksiyöz diyarelerde, otoimmun enteropatilerde, gıda allerjilerinde, HIV enteropatisinde aynı görünüm bulunabilir (Tablo 5). TARAMA Erken tanı hastalığın seyrini değiştirebilir. Bu nedenle tarama önemlidir. Kronik ishal, malabsorbsiyon, kilo kaybı, karın şiş- kinliği gibi tipik semptomu olanlar, çölyak hastaların birinci ve ikinci derece akrabaları, Tip 1 Diyabet ve otoimmun en- dokrin hastalığı olanlar, erken osteoporozu, osteomalazisi olanlar, açıklanamayan transaminaz yüksekliği, demir eksiliği anemisi, izole alkalen fosfataz yüksekliği, boy kısalığı, gecik- miş puberte, infertilite ve tekrarlayan düşükleri olan, Turner ve Down sendromu olanlar çölyak hastalığı açısından taran- malıdır (26). Doku transglutaminaz (tTG) IgA taramada bakılmalı, ancak IgA eksikliği varsa tTG IgG bakılmalıdır. Taramada antikor po- zitifliği saptanan hastalara biyopsi yapılmalıdır. İlk testte negatif antikor saptananda ileride çölyak gelişmeye- ceğinin garantisi yoktur. O nedenle test tekrarlanmalıdır. An- cak bununun sıklığı hakkında görüş birliği yoktur (26). Hastaların %95’inde HLADQ2 ve daha az oranda HLADQ8 ekspresyonu bulunmaktadır. Risk belirlenmesini isteyen çöl- yak hastalarının yakın akrabalarında tarama amaçlı HLA doku grubu taraması yapılabilir. Ayrıca şüpheli histolojik ve sero- Lezyon tipi Preinfiltratif ‹nfiltratif ‹nfiltratif- Düz-destrüktif Düz-destrüktif Düz-destrüktif Total atrofik- hiperplastik hipoplastik Evre
Marsh 0 Marsh 1
Marsh 2 Marsh 3a
Marsh 3b Marsh 3c
Marsh 4 ‹EL/100 enterosit <40 >40
>40 >40
>40 >40
<40 Kript hiperplazisi - -
+ + + - Villus atrofisi - -
Hafif Orta
Total Total
Tablo 4. Marsh-Oberhuber evreleme sistemi (Modifiye Marsh) 98 MART 2014 lojik tanısı olanda HLADQ2 ve HLADQ8 negatifliği tanıyı dış- lıyor (27).
Glutensiz diyet, tedavide temel prensiptir. Günde 50 mg glu- ten bile mukozal hasar yaratır (28). Ömür boyu diyetten buğ- day, arpa, çavdarın tamamen çıkarılması gerekmektedir. Yu- laf unu da glutenle kontamine olması nedeni ile yasaklan- maktadır. Ancak bazı yayınlarda en az toksik prolamin içeren yulafın (50-60 g/gün ) hafif hastalığı olanlarda tüketilebilece- ği ancak ciddi hastalığı olanlarda tamamen yasaklanması ge- rektiği belirtilmektedir (7,21, 29). Pirinç, mısır, baklagiller, et, balık, yumurta, patates, soya fa- sülyesi, meyve ve sebzeler gluten içermez (Hazır besinlerde katkı maddeleri ve bazı ilaç taşıyıcıları gluten içerebilir !). Tanı aldıktan sonra ilk 3 ay laktozsuz diyet önerilir. Birçok hastada tedavi ile ilk iki haftada semptomlarda iyileş- me olur, nadiren 6 aya kadar uzayabilir. Histolojik iyileşme ise genelde 6-24 ay içinde olur (30). Demir, folik asit, vitamin D ve Ca en sık rastlanan besinsel ek- sikliklerdir ve yerine konmalıdır. Diğer vitamin ve eser ele- ment destekleri gerekebilir. Hiposplenizm nedeni ile pnö- mokok aşısı önerilir (31). Diyet uyumu takibinde doku transglutaminaz (tTG) IgA anti- kor seviyesi bakılması önerilir. tTG yarı ömrü 6-8 hafta oldu- ğundan glutensiz diyetle tTG antikor seviyesi 3-12 ayda normal bazal seviyesine ulaşır. Antikor takibinin limitasyonları ise aşa- ğıda sıralanmıştır; 1- Antikor değeri glutensiz diyet öncesi yük- sek olmalı 2- Seri örnekler aynı laboratuvarda değerlendirilme- li 3- Minör gluten tüketimi tespitinde duyarlı değildir (32). Diyet tedavisine cevap klinik olarak ve serolojik testlerle ta- kip edilir. Klinik olarak iyileşen hastalarda takipte biyopsi yapılma ge- rekliliği tartışmalıdır. Birçok yazar diyete başladıktan 1 yıl sonra histolojik iyileşmeyi göstermek için biyopsi yapılması- nı önermektedir. En az 6-12 ay glutensiz diyete rağmen klinik, histolojik ve se- rolojik bulguların düzelmemesi tedaviye cevapsızlık olarak değerlendirilir. Tedaviye cevapsızlıkta aşağıdaki nedenler düşünülmelidir (8);
1. Glutensiz diyete uyumsuzluk 2. İnce barsak villus atrofisi ile giden diğer hastalıklar 3. Eşlik eden diğer hastalıklar (Primer veya sekonder laktaz eksikliği, irritabl barsak sendromu, ince barsak bakteriyel aşırı gelişim, pankreas yetersizliği, mikroskopik kolit) 4. Refrakter çölyak hastalığı (RÇH) (Tip1, Tip 2) 5. Ülseratif jejunit veya intestinal lenfoma. RCH için tanı kriterleri aşağıda sıralanmıştır (35): Majör kriterler 1. En az 6-12 ay glutensiz diyete rağmen devam eden veya tekrarlayan semptomlar (diyare, kilo kaybı, karın ağrısı) ve intestinal hasar (en az parsiyel villöz atrofi), 2. Cevapsız ÇH’nın diğer sebeplerinin dışlanması, glutensiz diyete yanıtsızlık nedeniyle alternatif tedaviye ihtiyaç du- yulması, 3. İntestinal veya sistemik lenfomanın ekarte edilmesi, 4. Glutensiz diyete klinik yanıt öyküsü olan biyopsi onaylı ÇH tanısı olması, serolojik testlerin pozitif olması, HLA DQ2-DQ8 varlığı ve ÇH için aile öyküsü olması özellikle primer cevapsızlığı olan hastalar için ÇH tanısında des- tekleyicidir. 5. Alt tiplerin (tip 1 veya tip 2) immünhistokimyasal yön- temler ile ortaya konması. • Geçici gluten intolerans› • Geçici besine duyarl› enteropatiler • ‹nek sütü duyarl›l›¤› enteropatisi • Soya ve di¤er besin proteinlerine intolerans • Gastroenterit ve postenterit sendromlar› • Eozinofilik enteropati • Giardiazis • Otoimmün enteropati • Mikrovillus atrofisi • Kazan›lm›fl hipogamaglobulinemi (HIV) • Birincil ba¤›fl›kl›k yetmezli¤i • Bakteriyel afl›r› üreme • Protein enerji malnütrisyonu • ‹nce barsak lenfomas› Tablo 5.
Çölyak hastal›¤›na benzer mukoza de¤iflik- likleri yapan hastal›klar Minör kriterler 1. Anti endomisyum veya doku transglutaminaz antikorları (başlangıçta pozitif olmaları ÇH tanısını desteklerken, iz- lemde negatif olmaları glutensiz diyete kompliyansı ve refrakterliği destekler), 2. Antienterosit antikorların negatif olması. RÇH intraepitelyal lenfositlerin immunfenotiplemesine göre iki tipe ayrılır. Tip 1’de normal fenotipli lenfositler bulunur ve prognoz iyidir. Tip 2’de ise premalign intraepitelyal lenfo- sitler bulunur, prognoz kötüdür, 5 yıllık survi %58 bulunmuş- tur. Tip 2’de enteropati ilişkili T lenfoma ve ince barsak ade- no Ca riski artmıştır (8). RÇH’da tedaviye yüksek doz kortikosteroid (40-60 mg pred- nisolon) ile başlanır. Klinik belirtiler kaybolduktan sonra doz hastayı remisyonda tutacak en düşük miktara kadar azaltılır. Yüksek doz kortikosteroid ihtiyacı olanlarda azatiopürin veya 6-merkaptopürin verilebilir. Bu ilaçlara cevapsız olgularda alemtuzumab (anti-CD52 antikoru), kladribin, infliksimab gi- bi diğer immunsupresif tedavilerle olumlu sonuçlar alınabilir (33). Uygulanan otolog kemik iliği nakli, her ne kadar çok in- vaziv bir tedavi olsa da, Tip 2 RÇH’nın tedavisi için bir mer- kezden bildirilen, yüksek doz kemoterapiyi takiben başarılı olmuş ve umut verici bir yaklaşım olabilir (34).
Kortikosteroide cevap vermeyen refrakter sprue hastaların- da ülseratif jejunit ve intestinal lenfoma düşünülmelidir. Ülseratif jejunitde çok sayıda benign ülserler ve bağırsak obs- trüksiyonu gelişebilir. Prognoz kötüdür, hastaların 1/3’ü komplikasyonlar nedeni ile ölür (8). İntestinal lenfomada; ateş, splenomegali, hepatomegali, asit, abdominal kitle, kanama, obstrüksiyon, perforasyon bulgula- rı görülür. Prognoz çok kötüdür, 5 yıllık survi %10 bulunmuş- tur (8).
Toplum tabanlı çalışmalarda, özellikle non-Hodgkin lenfoma ve gastrointestinal kanser (özofagus skuamoz hücreli Ca, in- ce barsak adeno Ca, kolorektal Ca vs) riskinin çölyak hastala- rında normal popülasyona göre arttığı, meme ve akciğer kan- seri riskinin ise azaldığı gösterilmiştir (35).
1. Biagi F, Klersy C, Balduzzi D, Corazza GR. Are we not over-estimating the prevalence of coeliac disease in the general population? Ann Med 2010;42:557-61. 2. Alarida K, Harown J, Ahmaida A, et al. Coeliac disease in Libyan chil- dren: a screening study based on the rapid determination of anti-trans- glutaminase antibodies. Dig Liver Dis 2011;43:688-91. 3. Tatar G, Elsurer R, Simsek H, et al. Screening of tissue transglutamina- se antibody in healthy blood donors for celiac disease screening in the Turkish population. Dig Dis Sci 2004;49:1479-84. 4. Dalgic B, Sari S, Basturk B, et al, Turkish Celiac Study Group. Prevalen- ce of celiac disease in healthy Turkish school children. Am J Gastroen- terol 2011;106:1512-7. 5. Green PH, Cellier C. Celiac disease. N Engl J Med 2007;357:1731-43. 6. Farrell RJ, Kelly CP. Diagnosis of celiac sprue. Am J Gastroenterol 2001;96:3237-46. 7. Maki M, Lohi O. Celiac Disease. In: Walker WA, Goulet O, Kleinman RE, et al (eds). Pediatric Gastrointestinal Disease. 4th ed. Ontario: B.C. Decker 2004:932-43. 8. Harris LA, Park JY, Voltaggio L, Lam-Himlin D. Celiac disease: clinical, endoscopic, and histopathologic review. Gastrointest Endosc 2012;76:625-40. 9. Lähteenoja H, Toivanen A, Viander M, et al. Oral mucosal changes in co- eliac patients on a gluten-free diet. Eur J Oral Sci 1998;106:899-906. 10.
Nachman F, Vázquez H, González A, et al. Gastroesophageal reflux symptoms in patients with celiac disease and the effects of a gluten-fre- e diet. Clin Gastroenterol Hepatol 2011;9:214-9. 11.
Leslie C, Mews C, Charles A, Ravikumara M. Celiac disease and eosinop- hilic esophagitis: a true association. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2010;50:397-9. 12.
Thompson JS, Lebwohl B, Reilly NR, et al. Increased incidence of eosi- nophilic esophagitis in children and adults with celiac disease. J Clin Gastroenterol 2012;46:e6-e11. 13.
Ludvigsson JF, Montgomery SM, Ekbom A. Risk of pancreatitis in 14.000 individuals with celiac disease. Clin Gastroenterol Hepatol 2007;5: 1347-53. 14.
Abdo A, Meddings J, Swain M. Liver abnormalities in celiac disease. Clin Gastroenterol Hepatol 2004;2:107-12. 15. Duggan JM, Duggan AE. Systematic review: the liver in coeliac disea- se.Aliment Pharmacol Ther 2005;21:515-8. 16.
Breen EG, Coghlan G, Connolly EC, et al. Increased association of ulce- rative colitis and coeliac disease. Ir J Med Sci 1987;156:120-1. 17. Bürgin-Wolff A, Gaze H, Hadziselimovic F, et al. Antigliadin and antien- domysium antibody determination for coeliac disease. Arch Dis Child 1991;66:941-7. 18. Sulkanen S, Halttunen T, Laurila K, et al. Tissue transglutaminase auto- antibody enzyme-linked immunosorbent assay in detecting celiac di- sease. Gastroenterology 1998;115:1322-8. 19. Prince HE. Evaluation of the INOVA diagnostics enzyme-linked immu- nosorbent assay kits for measuring serum immunoglobulin G (IgG) and IgA to deamidated gliadin peptides. Clin Vaccine Immunol 2006;13:150-1.
100 MART 2014 20.
Sugai E, Vázquez H, Nachman F, et al. Accuracy of testing for antibodi- es to synthetic gliadin-related peptides in celiac disease. Clin Gastroen- terol Hepatol 2006;4:1112-7. 21.
Hill ID, Dirks MH, Liptak GS, et al; North American Society for Pediat- ric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition. Guideline for the diag- nosis and treatment of celiac disease in children: recommendations of the North American Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2005;40:1-19. 22.
Shah VH, Rotterdam H, Kotler DP,et al. All that scallops is not celiac di- sease. Gastrointest Endosc 2000;51:717-20. 23. AGA Institute. AGA Institute Medical Position Statement on the Diagno- sis and Management of Celiac Disease. Gastroenterology 2006;131: 1977-80.
24. Oberhuber G. Histopathology of celiac disease. Biomed Pharmacother 2000;54:368-72. 25.
Bai JC, Fried M, Corazza GR, et al; World Gastroenterology Organizati- on. World Gastroenterology Organisation global guidelines on celiac di- sease. J Clin Gastroenterol 2013;47:121-6. 26.
Crowe SE. In the clinic. Celiac disease. Ann Intern Med 2011;154:ITC5- 1-ITC5-15. 27. Karell K, Louka AS, Moodie SJ, et al; European Genetics Cluster on Ce- liac Disease. HLA types in celiac disease patients not carrying the DQA1*05-DQB1*02 (DQ2) heterodimer: results from the European Genetics Cluster on Celiac Disease. Hum Immunol 2003;64:469-77. 28.
Catassi C, Fabiani E, Iacono G, et al. A prospective, double-blind, place- bo-controlled trial to establish a safe gluten threshold for patients with celiac disease. Am J Clin Nutr 2007;85:160-6. 29.
Schmitz J. Lack of oats toxicity in coeliac disease. BMJ 1997;314:159-60. 30.
Fasano A, Catassi C. Clinical practice. Celiac disease. N Engl J Med 2012;367:2419-26. 31. Schmitz F, Herzig KH, Stüber E, et al. On the pathogenesis and clinical course of mesenteric lymph node cavitation and hyposplenism in co- eliac disease. Int J Colorectal Dis 2002;17:192-8. 32. Vahedi K, Mascart F, Mary JY, et al. Reliability of antitransglutaminase antibodies as predictors of gluten-free diet compliance in adult celiac disease. Am J Gastroenterol 2003;98:1079-87. 33. Rubio-Tapia A, Murray JA. Classification and management of refractory coeliac disease. Gut 2010;59:547-57. 34.
Al-toma A, Visser OJ, van Roessel HM, et al. Autologous hematopoietic stem cell transplantation in refractory celiac disease with aberrant T cells. Blood 2007;109:2243-9. 35.
Askling J, Linet M, Gridley G, et al. Cancer incidence in a population-ba- sed cohort of individuals hospitalized with celiac disease or dermatitis herpetiformis. Gastroenterology 2002;123:1428-35.
(1863-1947) “E¤er baflar›n›n herhangi bir s›rr› varsa, bu, di¤er insan›n görüfl noktas›n› anlama ve olaylar› kendi aç›n›zdan görebildi¤iniz kadar onun aç›s›ndan da görme yetene¤inizde yatmaktad›r.” Yüklə 1,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|