Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)
Yüklə 3,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
*** Ölümündən sonra onun kağızlarını araşdırarkən ensiklopediyadakı işinə aid qovluqları da diqqətlə nəzərdən keçirdim. Neçə-neçə səhifələrdə müxtəlif iradlara, elmi mülahizələrə və elmdən uzaq danoslara maddə-maddə məntiqli, tutarlı cavablar verirdi. Bəzən bürokratik iradlara bürokratik üslubda da cavab verirdi, ancaq haçansa, hardasa səbri tükənəndəmi, şairlik 76 təbiəti soyuq idarəçilik təhkiyəsini üstələyəndəmi satirik qələmə sarılırdı, şerlə boşaldırdı ürəyini:
Atamın arxivində, ensiklopediya işlərinə, ensiklopediya dövrünə aid qovluqda elə sənədlər var ki, onlarla ürək ağrısıyla tanış olurdum. Respublikanın hörmətli, mötəbər şəxsiyyətlərindən olan Rəsul Rza hansı "Goreşən Kaftarlının" danoslarınasa idarənin baş mühasibiylə birgə imzaladığı hesabatla cavab verməyə məcbur idi və bu hesabatda belə bəndlər də var (şübhəsiz, danosda verilən ittihamnaməylə əlaqədar): "Volqa" № 54-95 avtomaşını Göyçay rayonuna ASE-nin baş redaktoru Rəsul Rzanı aparmışdı, çünki o həmin rayondan Azərbaycan Ali Sovetinin deputatı olduğu üçün seçicilərlə görüşə getməliydi". Hətta öz idarə maşınında yay aylarında şənbə günü Buzovnadakı bağına getməsi haqqında da
77 izahat verməli olub Xalq şairi, deputat, ensiklopediyanın baş redaktoru. Ensiklopediyanın milli-patriotik ruhundan rəncidə olanlar, xalqımızın tarixini olduğu kimi, doğru-dürüst işıqlandırmaq istəyindən narazı qalanlar redaksiyanın işini müxtəlif, bəzən hətta "elmi don" geyindirilmiş bəhanələrlə, bəzənsə açıq-aşkar şantajla ləkələmək, "ipə-sapa" yatmayan" baş redaktoru ya ram etmək, itaətə gətirmək, ya da dolaşdırıb cana-boğaza yığmaq istəyirdilər. Hətta xeyirxahları belə: "Rəsul nə əcəb öz xoşuyla ərizə verib çıxmır – deyirdilər, – bu təzyiqlər, bu hücumlar qarşısında təkbaşına nə edəcək axı?" Atam isə: "Ərizə-zad verməyəcəyəm, çıxarırlar, çıxarsınlar", – deyirdi. Və onu çıxarmaq üçün nə çirkin yollara, nə bəd əməllərə əl atmırdılar?!! Axır ki, iş Sov.İKP MK yanında Partiya Nəzarəti Komitəsinə qədər gedib çıxdı. Ordan Azərbaycan Ensiklopediyasının Baş redaktorunu ləkələmək tapşırığı ilə məxsusi komissiya göndərildi. Moskvalı qonaqlara can-başla qulluq göstərən yerli "qonaqpərəstlər" də fürsəti fövtə vermədilər. Sokolov adlı bir məmurun hazırladığı hesabata cavabı atam Sov.İKP Siyasi bürosunun üzvü, Partiya Nəzarəti Komitəsinin sədri Pelşeyə göndərdi: "Hörmətli A.Y.Pelşe yoldaş! Sokolov yoldaşın arayışında ASE-nin işindəki bəzi faktlarla yanaşı, son dərəcə subyektiv, bu faktları birtərəfli izah edən əsassız müddəalar da var... Sokolovun arayışla tanış olmaq üçün mənə çox məhdud vaxt verildiyinə görə, mən yalnız bəzi yadımda qalan maddələri təkzib edə bilərəm. Birinci cildin maketinin 4 aya, cildin özünün isə il yarıma buraxılacağını real saymaq üçün ya gərək obyektivlik hissini tam itirmiş olasan, ya da ensiklopediya nəşri kimi mürəkkəb işin spesifik xüsusiyyətlərindən heç baş çıxartmayasan. Halbuki, 1966-cı ildə, ensiklopediyanın nəşri haqqında qərar qəbul edilməsindən beş ay sonra Baş redaksiyanın bircə dənə otağı belə yox idi, ştatı isə yalnız tək bir baş redaktordan ibarət 78 idi. Ensiklopediya kollektivinin guya başlı-başına buraxılması haqqında Sokolovun iddiası da həqiqətə uyğun deyil. Məlumdur ki, ASE kollektivi çox böyük iş görüb və qismən IV və V cildləri, habelə Azərbaycan və rus dillərində xüsusi cildi hazırlayıb. 60 min kəlmə termindən ibarət sözlük nəşr olunub. Onu demirəm ki, respublikada ensiklopedik nəşr təcrübəsinin olmamasını, terminoloji məsələlərin, toponimika məsələlərinin bərbad vəziyyətini də nəzərə almaq lazımdır. Baş redaksiya onlarla əməkdaşını, mütəxəssisləri məlumat toplamaq üçün respublikanın şəhər və kəndlərinə göndərməli oldu və toplanan məlumatlardan bir çoxu ilk dəfə bizim tərəfimizdən qeydə alındı. Onlarla tarixi və coğrafi xəritələr də ASE tərəfindən hazırlanmış və nəşr olunmuşdur. Əgər bütün bunlar yoldaş Sokolovun iddia etdiyi kimi kollektivin başlı-başına buraxılmasıdırsa, onda bəs gərgin, faydalı və mütəşəkkil iş nə deməkdir? Təəccüb doğuran odur ki, Sokolov yoldaş nəyin bahasına olursa-olsun məni ləkələmyə çalışır. Rəsul Rzanın işə gec gəlməsi və işdən tez getməsi haqqında iddiası da, görünür, R.Hüseynovun verdiyi məlumatlara əsaslanır. Məsələnin mahiyyətinə gəldikdə isə, birinci Sokolov yoldaş bilməlidir ki, baş redaktorun iş günü normalaşmış deyil. İkincisi, onu da yaxşı bilməlidi ki, ASE Baş redaksiyasındakı işimdən başqa mən xeyli ictimai vəzifə də daşıyıram: Asiya və Afrika ölkələri ilə Respublika həmrəylik Komitəsinin sədri, APN-in respublika ictimai idarə heyətinin sədri, Respublika Sülhü Müdafiə Komitəsinin sədr müavini, Yazıçılar İttifaqı Rəyasət heyətinin üzvü, Sumqayıt və Göyçay poeziya klublarının sədri, Terminologiya Komitəsinin üzvü, Sabir poeziya günləri Komitəsinin sədri, Böyük Sovet Ensiklopediyası Redaksiya heyətinin üzvü, Azərbaycan KP MK-nın təftiş komissiyasının üzvü və i. a. Aydındır ki, bütün bu ictimai işlər üçün mən sutkanın 24 saatından vaxt ayırmalıyam, hətta istirahətimin və yuxumun hesabına olsa da. Ancaq bütün bunlara baxmayaraq 79 mən ensiklopediyanın baş redaktoru vəzifəsini işin tam həcmində icra edirəm. Sokolov yoldaş yazır ki, mən 1970-75-ci illərdə 18 kitabımı nəşr etdirmişəm. Bu irada birinci təbii cavab budur ki: Nə olsun? Amma işin həqiqi tərəfi odur ki, bu beş ildə mənim 18 yox, 9 kitabım çıxıb (arayış əlavə edirəm). Deyəsən Sokolovun gözündə rəqəmlər nədənsə ikiləşir. Yəni doğrudanmı Sokolov yoldaş elə hesab edir ki, mənim kolleqalarım – şairlər M.Bajan, P.Brovka, İ.Abaşidze – Ukrayna, Belorusiya və Gürcüstan ensiklopediyalarının baş redaktorları olandan bəri şer yazmır və kitab nəşr etdirmirlər? Mənim Göyçaydakı bağım haqqında Sokolov yoldaşın iddiaları da həqiqətdən uzaqdır. Burada Sokolov yoldaş rəqəmi ikiləşdirməkdən də keçib, üçləşdirib; 95 kvadrat metrlik Göyçay evimi 265 kvadrata çatdırıb. Bu Göyçaydakı evdən Yazıçılar İttifaqının dörd üzvü – mən, həyat yoldaşım, oğlum və əmim oğlu da istifadə edirlər. Moskvada, Kiyevdə, Tbilisidə, Daşkənddə və başqa böyük şəhərlərdə yaşayan yazıçıların səs- küydən uzaq bir yaradıcılıq guşələri – bağları olduğu kimi, mən də bu evi halal zəhmətimlə qazandığım pullara və dövlət təşkilatlarıyla müqavilə əsasında tikdirmişəm (bu barədə bütün sənəd və arayışları əlavə edirəm). Partiyaya üzvlük haqqını da mən həmişə vaxtlı-vaxtında vermişəm, 1972-73-cü illərdə 8 ay ağır xəstə yatdığım üçün oğlum mənim üzvlük haqqımı səhv hesabladığına görə lazım olduğundan da bir qədər artıq məbləğdə verib. Bütün bu aydın faktları nə səbəbdənsə yanlış izah etdiyi və ədalətsiz qənaətə gəldiyi üçün qoy yoldaş Sokolov öz partiya vicdanı qarşısında cavab versin. Mən heç vaxt razı olmaram ki, uzun illərin namuslu fəaliyyətimdən sonra, ömrümün 66-cı ilində mənə əsassız ittihamlar verilsin və mənim bir yazıçı və kommunist kimi bioqrafiyama kölgə düşsün. Məktubumun yeganə məqsədi budur. Hörmətlə, Rəsul Rza." 80 Əlbəttə, bu məktub cavabsız qaldı. Atamın arxivində Azərbaycan KP MK–nın birinci katibi Heydər Əliyev yoldaşa göndərilmiş bir neçə məktubun surətləri də var. Məktublardan biri Qobustandakı daş karxanasının oradakı nadir qayaüstü rəsmlərin kor qoyulması haqqındadır. Bu barədə təcili tədbir görməyin vacibliyi qeyd olunur. Başqa məktublar ensiklopediyaya aiddir. Çapına, satışına icazə verilməsi və sairə məsələlər qaldırılır.
Başqa bir məktub (əsli ruscadır) Hörmətli Heydər Əliyeviç! ASE-nin birinci cildinin buraxılması məsələsi hələ də həll olunmayıb, redkollegiyanın və redaksiya şurasının heyəti təsdiq olunmayıb. Lazım olan düzəlişlər və dəqiqləşdirmələri etmişik və bu barədə MK-ya 27 iyul 1972-ci il tarixli məktubla bildirmişik. Cildin buraxılış müddəti haqqında qərarın olmaması nəticəsində redaksiya çox ciddi çətinliklərlə üzləşir. Bizə ayrılmış kağız, lideron, karton və başqa materialları qəbul edə bilmirik və onlardan imtina etməyimiz ASE-nin gələcək təchizatını təhlükə qarşısında qoyur. O biri cildlərin materialları üzərində işləyə bilmirik, çünki onların məzmunu, bir çox cəhətdən birinci cildlə bağlıdır. İkinci cildin materiallarının bir hissəsi yığıla bilərdi, amma mətbəə qəbul etmir. Birinci cildin çap və buraxılış məsələsinin yubadılması çox böyük çətinliklər və əngəlliklərlə nəticələnə bilər. Respublikadan kənarda (Omskda, Leninqradda, Moskvada) böyük əziyyətlərlə çap etdirdiyimiz rəngli və ağ-qara xəritələr, əlaqədar orqanların təlimatına görə, köhnəlmiş hesab olunacaqlar, bu xəritələrin yenidən tərtib və çap edilməsi isə, böyük xərclərdən əlavə uzun müddət vaxt da tələb edəcək. Sizin çox məşğul olduğunuzu yaxşı bilirəm, amma ki, ASE- 81 nin birinci cildinin ləngidilməsi və bununla bağlı olaraq kollektivin qeyri-normal fəaliyyəti yaradıcı əməkdaşları işdən soyudur və peşələrindən yadırğadır. Sizə müraciət edərək ASE redaksiyasındakı son dərəcə gərgin vəziyyəti nəzərə almanızı, ən yaxın zamanda Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasının birinci cildinin buraxılması məsələsini həll etmənizi və bununla da bizim kollektivin normal işləməsi üçün şərait yaratmanızı xahiş edirəm. Rəsul Rza. 4 yanvar, 1972
Bütün bu ətraflı, müfəssəl sənədlər, məktublar arasında birdən kiçik, çox qısa bir kağız da gördüm. O biri məktubların makina surətlərindən fərqli olaraq bu atamın öz xətti, öz əl yazmasıydı, özü də rusca yazılmışdı:
Belə bir ərizə yazdığından mənim xəbərim yoxdu. Məncə, heç göndərməmişdi də onu. İnsan nə qədər dözümlü, mətin olsa belə, onun zəiflik məqamları, hər şeydən bezdiyi anları da var. Yəqin belə dəqiqələrinin birində yazıb bu kağızı. Yazıb qoyub qovluğa. Çünki heç olmasa, birinci cildi buraxmamış işdən çəkilmək istəmirdi. Ömrünün on ilini, səhhətini, əsəblərini qurban verdiyi işin heç olmasa bircə cildlik bəhrəsini görmək istəyirdi. Amma bu istək ürəyinin nisgili oldu. Nisgil kimi də apardı onu özüylə... *** Ərizəsiz-filansız azad etdilər onu. Daha doğrusu, çıxartdılar. Yadımdadır, Cəfər Cəfərov katiblikdən hələ təzəcə
82 çıxarıldığı vaxt mənə: –Rəsulu üç qat cəzalandıracaqlar, – dedi, – Deputat seçmədilər – bu bir, Moskvada Qurultayda Yazıçılar İttifaqının İdarə heyətinə düşmədi – bu iki. Gec-tez ensiklopediyadan da götürəcəklər – bu da olacaq üç... Atam Azərbaycan Ali Sovetinin ilk çağırışından həmişə deputat olmuşdu (yalnız bir çağırışdan başqa, gərək ki, 1946-cı ildə seçkilərdə). O zaman kino naziri işləyərkən M.C.Bağırovun qəzəbinə keçmişdi, Bağırov yanıq verirmiş kimi: "Bax, bütün nazirləri deputat vermişik səndən başqa", – deyirmiş. Atamın M.C.Bağırovla münasibətləri gah əzizlənməsi, təqdir olunması, gah gözdən salınması, amma həmişə ləyaqətini saxlaması haqqında, Nizami yubileyində Rəfiligildə toqquşmaları, Bağırova qaytardığı sərt və mərd cavablar haqqında bir neçə adam maraqlı xatirə yaza bilərdi, amma kim yazacaq, yazsa da, kim üzə çıxaracaq? Və haçan? Ümumiyyətlə, bütün bunlar – Azərbaycan ictimai həyatının qarışıq səhifələri, neçə-neçə insanın mənəviyyatında dərin izlər salmış, neçələrini gedər-gəlməzə aparmış, neçələrini hifz etsə də, ruhən şikəstləşdirmiş, Səməd Vurğun demişkən "asta-asta sıpıxıb" sudan quru çıxan "tilsimli qəhrəmanların" hər dönüşdə iştə-piştə olduqları, neçəsinin abrını saxlayaraq, şəxsiyyətini qoruyaraq kənara çəkilib, susub gizləndiyi dövran, o illərin təzadlı, dolaşıq, çoxyönlü həqiqətləri nə zamansa açılacaq, çözələnəcək, aşkarlanacaqmı? Kimin kim olduğu aydınlaşacaqmı? Ya hər şey – yaxşı da, pis də, mərdlik də, namərdlik də, bütövlük də, nakişilik də dövrün sıx dumanı içində əbədilik itib gedəcək? Kim bilir? Kim bilir...
Əgər kimsə, haçansa bu parçaları oxuyacaqsa, bəlkə də çiyinlərini çəkdi: "Bu nə söhbətlərdir belə, nə böyük işdir bəyəm – deputat seçməyiblər, ya İdarə heyətinə düşməyib. Həqiqi şairçün, bütün bunların nə əhəmiyyəti ola bilər?" Şübhəsiz, bütün bunlara hadisələrin içindən deyil, 83 fövqündən, fəlsəfi, ümumbəşəri, zamandan yüksək zirvələrdən baxanda, belədir. Amma axı, bizim gerçəkliyin, illah da əyalət gerçəkliyinin ab-havasında yaşayırıq. Odur ki, bütün bunları vecinə almamaq çətindir... Hər yaşda, ədəbi və ictimai mövqeyin hər mərhələsində başqa-başqa pisikdirmək üsulları var. Təzə başlayan müəllifin bir sətrini də çap etməyib onu elə beşiyindəcə boğmaq olar. İmzasını tanıtmış müəllifi tənqidin yaylım atəşləriylə sıradan çıxarmaq, şil-küt etmək mümkündür. Daha yüksək mövqeli yazıçını isə ətrafına təcrid çəpərləri çəkməklə, haqqında israrla susmaqla, onun yaradıcılığını görməzliyə vuraraq və ondan qat-qat aşağı dayanan tay-tuşunu üfürə-üfürə şişirtməklə, hıqqana-hıqqana qaldırmaqla və neçə cür bu sayaq başqa fəndlərlə ruhdan salmaq, usandırmaq, əlini, dilini bağlamaq – sınanmış vasitələrdir... və bütün bunların təbii nəticəsi kimi telefonun birdən-birə susur, qapın döyülmür, küçədə səninlə salamlaşanda da əvvəlcə bərayi-ehtiyat o yan bu yana baxırlar – görən yoxdur ki... Bütün bu vəziyyətləri gərək özün yaşayasan ki, dibinə qədər duya biləsən. Ensiklopediyanın və "Qobustan"ın başında buludlar sıxlaşdıqca şəxsən mənə münasibətin nə sayaq dəyişdiyini açıq-aydın görürdüm. Dost bildiyim adamlardan ikisi (mən indinin özündə də onları dostum sayıram – amma bu artıq mənim şəxsi xasiyyətim və təbiətimlə bağlı cəhətdir) oxşar iki situasiyada özlərini eyni cür apardılar. Biriynən təsadüfən Xaqani kücəsində görüşdük. Yazıçılar İttifaqına tərəf gedirdik. Mən əvvəlcə onun davranışındakı müəyyən əsəbiliyin fərqinə varmamışdım. Amma İttifaqın qabağında bir topa adamı uzaqdan görər-görməz ayaq saxladı: –Bağışla, – dedi, – amma bizi bir yerdə görməsələr, yaxşıdır. İkincisiylə Vaqif küçəsində, o vaxtlar mənim də yaşadığım Yazıçılar binası qarşısında rastlaşdıq. Neçə illərin vərdişinə
84 uyğun dayanıb söhbət edirdik, amma aydın görürdüm ki, nəsə narahatdır, söhbəti tez qurtarmaq istəyir, elə hey binanın qapılarına, pəncərələrinə, eyvanlarına sarı boylanır. Axırda özünü saxlaya bilmədi və eyni sözləri təkrar etdi: –Bizi bir yerdə görməsələr, yaxşıdır. Bəlkə mən şişirdirəm, bu adi sözlərə xüsusi məna verirəm, ötəri bir cümlədən böyük nəticələr çıxarmaq istəyirəm. Bilmirəm, bəlkə də. Bəlkə də iki müxtəlif adamın bir-birindən xəbərsiz sözbəsöz dedikləri bu eyni cümlələrdə bütün zamanların ayıq-sayıq məntiqi vardı – axı, hamının gözü qarşısında belə mehribançılığın heç bir xeyri yoxdur, zərəri ola bilər. Amma hər halda mənə elə gəldi ki, sifətimi 37-ci ilin zəhərli nəfəsi qarsdı, bu anlarda mən yalnız əfsanəvi Həzrət İsanın Hefsiman bağındakı ölümcül kədərini deyil, tam real bir varlıq olan Heydər Hüseynovun ömrünün son günlərində, son saatlarında duyduğu "tənhalıq tilsimini" də dərk etdim. Həmişə deputat seçilən adamın seçilməməsi bu şəxsə rəsmi münasibətin açıq və aydın göstəricisi idi və bunu hamıdan əvvəl bir para adamlar – havadan iy çəkənlər hiss etmişdi – nazirindən tutmuş mənzil-istismar kontoru işçilərinəcən zəncirin həlqələri bir-birinə bağlıydı. Və bu münasibətlərdən öz payını götürən ortabab bir şair atamın şerlərini jurnal redaksiyasından qaytarmağa cəsarət edirdi. Nəşriyyat məmuru onun kitablarını ixtisar etməkdə, yubandırmaqda, plandan çıxarmaqda canfəşanlıq göstərirdi. Senzura şerinin hər sözünə, hər nöqtə-vergülünə zərrəbinlə baxırdı, şeytanın ağlına gəlməyən "ikinci mənalar" tapırdı, çapına icazə vermirdi. Jurnalın ədəbi işçisi də, nəşriyyat ya senzura məmuru da arxayın idilər - qırx ildən artıq ədəbi stajı olan, rəsmən Xalq şairi adını daşıyan, amma "gözdən düşmüş" sənətkara qarşı bu özbaşınalıq, saymazyanalıq üstündə kim onlara "gözün üstə qaşın var" deyəcəkdi? Kim? Heç kim... Bircə Rəsul Rza özü bu cür kəmfürsətlərə dişinin dibindən çıxanı deyəcəkdi və rastlaşanda əl verməyəcəkdi...
85 Amma belələrinin nə vecinə... *** Bir dəfə atam mənə bir əfsanə danışdı. Yazmaq istəyirdi bu əfsanəni. Süjetini bilmirəm özü uydurmuşdu, ya hardansa eşitmişdi, oxumuşdu. Atamın, ümumiyyətlə, şakəri vardı: hərdən özü uydurduğu rəvayətləri, əfsanələri xalq yaradıcılığı kimi qələmə verirdi. Yadımdadır, "Oqonyok" jurnalına Sumqayıt haqqında oçerk yazarkən bu şəhərin adı haqqında rəvayət uydurmuşdu. Rəvayət guya Sum adlı bir gəncin məhəbbətiylə bağlıydı, – Sum, qayıt, – deyə onu çağırırdılar və yerin adı burdan qalmışdu. Oçerki bizə oxuyanda Sum adının nə dərəcədə Azərbaycan üçün xarakter olub-olmaması barəsində mübahisə etmişdik. Oğlanın sevgilisinin adını Ceyran qoymuşdu və Ceyranbatan gölünü də bu əfsanəylə bağlamışdı. Ancaq ən qəribəsi odur ki, mənim gözlərimin qabağında yaranan bu "xalq əfsanəsi"ni alimlərimiz sonralar folklor kitablarına həqiqi müəllifini göstərmədən doğrudan- doğruçu "el rəvayəti" kimi daxil etdilər və hətta bu rəvayəti hansı kənddə, hansı qocanın dilindən yazdığını iddia edən "tədqiqatçı"da tapıldı. Nə isə... Atamın danışdığı rəvayətlərdən birini yazıçı Rüstəm İbrahimbəyov "Sosialistiçeskaə industriə" qəzetinin xüsusi müxbiriylə söhbətində xatırlayır: "Filmin ("Bir-cənub şəhərində" filmi nəzərdə tutulur – A.) ətrafında müəssisələrdə, institutlarda, idarələrdə mübahisələr gedirdi. Və bir dəfə belə diskussiyalardan birində bizim gözəl şairimiz Rəsul Rza pəncəsinə tikan batmış şir haqqında rəvayət danışdı. Təbii ki, şirin pəncəsi ağrayırdı, irinləmişdi. Amma şirin imdada çağırdığı bütün heyvanlar həmin o yaralı yeri yalayır, tumarlayırdılar, tikanı dartıb çıxartmağa isə qorxurdular – axı kəskin ağrı heyvanlar padşahının qəzəbinə səbəb olardı. Nəhayət, balaca bir heyvancığaz gəlir, tikanı dartıb çıxardır. Şir ağrıdan az qala öz xilaskarını öldürmək istəyir, amma yara sakit olandan sonra başa düşür ki, bu ağrı
86 onun xilas olması üçün vacib imiş. Bu rəvayətin çox dərin mənası var. Uzağı görə bilməyən adamlar bəzən ifşaedici sənət əsərlərini qiymətləndirməyi bacarmırlar, müəllifi vətənpərvər olmamaqda təqsirləndirirlər. Amma süni parıltı yaratmaq çəkməsilənlərin peşəsidir, ədəbiyyatın vəzifələri başqadır...". Atamın mənə danışdığı əfsanə isə belə idi: Günlərin bir günündə vəzir padşahın hüzuruna gəlib deyir ki, qibleyi-aləm, bir yağış yağacaq, hamı o yağışın suyundan içib dəli olacaq. Padşah: –Vəzir, bəs nə tədbirin var? – deyə xəbər alır. Vəzir: – Mən tədarük görmüşəm, – deyir, – adi sudan yığıb saxlayacağam özümçün. Bəli, bir gün, doğrudan da, leysan yağış yağır, vəzirlə padşahdan başqa hamı bu yağışın suyundan içir. Suyu içib başlarına hava gəlir, padşahla vəzirə baxıb: – A, a, a, bunlara baxın, dəli olublar! – deyirlər. Padşaha baxıb: – Buna bax, şalvar geyib... Vəzirə baxıb: – Gör e, bunun iki gözü, bir burnu var və s. – deyə ağlını itirməmiş yeganə iki nəfəri lağa qoyurlar. Əvvəl lağa qoyurlar, gülürlər, amma get-gedə əsəbiləşirlər, hirslənirlər, bərk qəzəblənirlər ki, vəzirlə padşah niyə bizə oxşamır, mütləq bizə oxşamalıdırlar, bizə oxşamaq istəməsələr, eyniylə bizim kimi olmasalar, özlərindən küssünlər... Bütün bunlardan qorxuya düşmüş padşah: – Vəzir, bir tədbir, – deyir. Vəzir: Şah sağ olsun, mən bu günümüzü də qabaqcadan görmüşdüm deyir, odur ki, işimi möhkəm tutmuşam. Həmin yağış suyundan özümüzçün də saxlamışam. İçək biz də onlardan olaq, onlar ağılda olaq, onlar kimi olaq... Bəli, padşahla vəzir də bu sudan içib olurlar hamının tayı, yəni əslində dəli, dəlilərin gözündə isə adi, özününkü. Bu yazını işlərkən qeyd dəftərimi varaqladım və orda yanvar 1971-ci il tarixli bir yazıya rast gəldim. Yazını olduğu kimi bura köçürürəm. "Bu gün Rəsul mənə yuxusunu danışdı. Yuxunu dünən gecə
87 (yanvarın 4-dən 5-nə keçən gecə) görüb: "Gördüm ki, Tiflisdə bir məclisdəyəm. Tost deyirdim, deyirəm ki, məsələ stolun üstündəki nemətlərdə deyil, məsələ qəlbin açıqlığındadır. Bu vaxt bir erməni durub öz dilində danışmağa başlayır. Deyirəm: mən bilmirəm o adam nə danışır, amma biri danışanda ikinci adamın danışması qanacaqsızlıqdır. Sonra da deyirəm ki, içək Azərbaycan və gürcü xalqlarının sağlığına. Sonra görürəm ki, aerodrom binası kimi böyük, geniş bir foyedəyəm. Hər tərəfdə ermənilərdir, mən lap təkəm. Mənə sataşırlar. Mən deyirəm ki, Tatul Huryana şer yazmışam. Biri lap üstümə gəlir, provokasiya eləyir ki, onu vurum, o da məni itələsin, yıxılım və guya təsadüfən basdırıqda məni ayaqlayıb tapdalasınlar. Hər tərəfdən üstümə gəlirlər. Lap təkəm, heç yerdən də kömək, gümanım yoxdur. Nədənsə, Ağasəfi – 34-cü ildə ölmüş bibim oğlunu çağırıram, haradan düşüb o yadıma bilmirəm"... Yüklə 3,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|