***
Mətləbdən uzaq düşdüm. Atam Yerevana ensiklopediya
işçilərinin müşavirəsinə getmişdi. Orda iclasda çıxış edərkən
onu telefona çağırmış və demişdilər ki, təcili Bakıya qayıtsın.
Qayıtdı və səhər MK-ya getdi.
Mən kinostudiyada idim, ordan hər yarım saatdan bir telefon
edirdim. İşdə yox idi, ev telefonları susmuşdu. Anam bağda idi.
Nəhayət, günün ikinci yarısında telefon hay verdi. Atam artıq
evdəydi.
–Nə oldu?
–Qurtardı...
–Necə, nə cür?
–Gəl bura, – dedi.
On beş dəqiqədən sonra yanındaydım. Balaca iş otağında
oturmuşdu, gülümsünürdü.
–Vəssalam, – dedi, – axır ki, hər şey qurtardı.
H.Ə.Əliyevin yanındaymış, Əliyev deyib ki, sabah büroda
sizi işdən azad edəcəyik. Atam:
–Bir xahişim var, – deyib, – icazə verin mən sabah büronun
88
iclasına gəlməyim.
–Bizdə heç vaxt belə olmayıb... amma sizin xahişinizi
nəzərə alarıq.
–Mən büroda özümü saxlaya bilməzdim, – dedi atam. Artıq
heç nə demədi, amma mənimçün hər şey aydın idi.
O gün bütün axşamı bir yerdə olduq. Donetsk şəhərindən
mənim köhnə tanışım Vladimir Vasilyeviç Qajiyev Bakıya
qonaq gəlmişdi. Toğrul Nərimanbəyova da zəng vurdum, atam,
Qajiyev, Toğrul, mən "Azərbaycan" mehmanxanasının
restoranına getdik.
Qajiyev və Toğrul atamın sağlığına badələr qaldırırdılar.
Qajiyev deyirdi ki, Azərbaycan xalqının Sizin kimi şair oğluyla
fəxr etməyə haqqı vardır. Gündüzkü hadisədən heç birinin
xəbəri yox idi. Biz də heç nə demədik.
Səhəri atamın iştirakı olmadan büroda onu işdən azad
etdilər.
Bir neçə il keçdi və həmin o büro üzvlərinin əksəriyyəti
müxtəlif vaxtlarda işlərindəki nöqsanlara görə vəzifələrindən
və büro üzvlüyündən azad edildilər. Hər biri də dünənki
kolleqalarının onların ünvanına söylədikləri ittihamları
kirimişcə dinləyir, razılaşır və qızğın təşəkkür edirdi.
Büronun həmin iclasından sonra atamın H.Əliyevə
göndərdiyi axırıncı məktubunun surəti də arxivindədir
(məktubun əsli rus dilindədir).
"Hörmətli Heydər Əliyeviç!
Sizinlə görüşdən qabaq mən Quliyev yoldaşla danışdım və
dedim ki, arayışla müfəssəl tanış olmaq istəyirəm. Baş
redaksiyanın partiya bürosu üzvləri, onun katibi, mənim elmi
işlər üzrə müavinim Yerevandadırlar və məsələnin
müzakirəsini bir neçə günlüyə təxirə salmaq məqsədəuyğundur.
Mənim dediklərimə Quliyev yoldaş heç bir reaksiya
vermədi, mən də belə nəticə çıxardım ki, məsələ artıq həll
olunub. Məhz buna görə və səhhətimi nəzərə alaraq mən sizdən
büroda iştirak etməyəcəyimi xahiş etdim. Siz razılıq verdiniz.
89
Bunu ona görə yazmıram ki, Büronun ASE haqqında qərarı
barədə mübahisə edim. Ancaq yaxşı adımı qorumaq mənim
borcumdur. Məlum olduğu kimi, ASE təşkil olunarkən
respublikada müvafiq ensiklopedik kadrlar da yox idi,
ensiklopediya yaratmaq təcrübəsi də. Baş redaksiyanın işlədiyi
müddətdə kollektiv yarandı, bu kollektiv əsasən gənclərdən
ibarət idi və onlar təcrübə və səriştə qazandılar.
Qeyri-səmimi olmaq istəmirəm və odur ki, öz təəccübümü
bildirirəm: Nə səbəbə məni 21-25 oktyabr 1975-ci ildə
Moskvaya sovet və xarici yazıçılarla görüşə, dəvət olunduğum
görüşə getməyə qoymadılar və əvəzində məsləhət gördülər ki,
Yerevana, Zaqafqaziya ensiklopediyalarının müşavirəsinə
getdim. Halbuki, artıq elə bu vaxt mənim ensiklopediyadakı
vəzifəmdən azad edilməyim barədə məsələ həll olunubmuş.
Birinci cildin buraxılmasını beş il ləngidəndən sonra,
doğrudanmı, məni Yerevana ASE-nin baş redaktoru kimi
göndərmək və müşavirənin ortasındaca, məruzəm vaxtı Bakıya
geri çağırmaq vacib idi?
Yol. Əliyev H.Ə. Xalqıma layiqli mədəni abidə yaratmaq
üçün əlimdən gələni əsirgəmədim. Əgər müyəssər ola
bilmədimsə, bu, mənim günahım deyil. Soruşmaq olar: əgər
respublikanın ən görkəmli alimlərinin böyük qrupu
"prinsipsizlik göstəribsə" (büronun qərarında deyildiyi kimi –
A.) belə alimlərlə neçə işləmək və ilk Azərbaycan
ensiklopediyasını yaratmaq olar?
Əgər yeni yoldaşlar əldə edilmiş böyük təcrübədən istifadə
edərək yaxın zamanda ASE–nin yüksək kefiyyətli çapını
buraxarlarsa, mən şad olaram.
Hörmətlə"
Rəsul Rza.
***
1973-cü ilin sentyabrında atamla bir yerdə Moskvada
Nəsimi yubileyindəydik. Fikrət Əmirovun "Nəsimi dastanı"
90
baleti Bakıda Nəsimi yubileyində böyük uğur qazandı. Bu
baletin librettosu mənim idi və odur ki, Moskvaya Nəsimi
gecəsinə gedənlər siyahısına məni də salmışdılar.
Baletdə səhnə arxasından Nəsimi şerləri səslənirdi. Bakı
tamaşasında bu şerləri oxuyan aktyor Moskvaya gəlməmişdi,
odur ki, təklif etdilər bu misraları mən oxuyum.
Səhnə arxasından Nəsimi beytlərini oxudum:
Dünya duracaq yer deyil, ey can, səfər eylə,
Aldanma anın alına, ondan həzər eylə...
Varı möhnətdir cahanın nə umarsan, ey könül,
Lənət olsun bu cahana və cahanın varına.
Tamaşadan sonra Fikrət Əmirovu təbrik edəndə mənə:
–Axır Bolşoy teatrda da ürəyini boşaltdın, – dedi.
Həmin gecə Bakıda Cəfər Cəfərov vəfat edibmiş...
Moskvadan qatarla qayıdırdıq, atamla bir kupedəydik. Elə hey
susurduq, hərdən-birdən danışanda da ancaq Cəfərdən
danışırdıq.
Atam özünü çox pis hiss eləyirdi. Ayağı bərk ağrıyırdı.
Hərarətölçəni qoyduq – qızdırması çox yüksək idi. Get-gedə
halı da xarablaşırdı. Qatar rəisinə müraciət elədim, növbəti
stansiyaya teleqram vurdular. Minvodda kupemizə həkim
gəldi.
–Qanqrena başlaya bilər, – dedi, – qatardan düşürmək, təcili
xəstəxanaya çatdırmaq lazımdır. Atam razı olmadı:
–Ancaq Bakıda düşəcəm, – dedi.
İynə vurdular, həb verdilər qızdırmasını bir azca saldılar.
Bakıya çatan kimi yarım saatlıq evə dəydi, ordan birbaşa
xəstəxanaya apardıq...
Onu müayinə edəndə cavan həkimdən təbəssümlə soruşdu:
–Nədi, kəsəcəksiniz ayağımı?
Həkim tutuldu:
–Yox, niyə ki...
Dörd aydan artıq çəkən ağır azarı belə başlandı.
Bu üzücü xəstəliyin bütün təfərrüatını yazmayacam. Əvvəl-
91
əvvəl elə bil yaxşılığa doğru gedirdi – ayağında yaraya
infeksiya düşmüşdü, diabet olduğu üçün əngəl açmışdı,
qorxulu bir şey yox idi, amma çox gec sağalası idi.
Amma noyabrın axırında halı birdən-birə kəskin şəkildə
xarablaşdı, bütün göstəricilər – şəkər, azot qalığı, qan təzyiqi –
təhlükəli həddə çatdı, az qala koma halına düşdü. Vəziyyəti
gün-gündən ağırlaşırdı – yemirdi, içmirdi, bir kəlmə söz
deməyə taqəti yox idi.
Bütün bədəni ağrıyırdı, dərmanların təsiri nəticəsində
keyişirdi, gecələr yata bilmirdi. İynə vurulan qolu "abses"
eləmişdi, bu da ona çox əziyyət verirdi. Bir dəfə həkimlərin
yanında çaşıb abses əvəzinə "sepsis" dedi. Həkimlər
diksindilər:
–Nə danışırsınız, Allah göstərməsin, sepsis nədir, adicə
absesdir, – dedilər.
Bunacan bilməsəm də, indi başa düşdüm ki, "sepsis" çox
qorxulu sözdür. Bir neçə gündən sonra məlum oldu ki, atamın
vəziyyəti məhz bu qorxulu sözlə təyin olunur: sepsis, qan
zəhərlənməsi.
Ağır xəstəyə baxmaq son dərəcə çətin işdir, illah da ki, atam
kimi kür xasiyyətli adam ola. Xəstəlik xasiyyətinin ən naqis
cəhətlərini üzə çıxarırdı – əsəbi və hövsələsiz, sərt, kobud,
şıltaq olurdu. Şübhəsiz, mən də, bacılarım da bütün bunlara
dözməyi borcumuz, vəzifəmiz bilirdik, hər bir nazını çəkməyə,
yuxusuz gecələr keçirməyə, hər narahatlığa, zəhmətə, əzaba
qatlaşmağa hazırdıq. Amma hamıdan çox əziyyət anamın
payına düşürdü. Bizim hərəmiz həftədə, on gündə bir yuxusuz
gecə keçirirdiksə, anamın hər gecəsi yuxusuz keçirdi və hər
gündüzü də ərinin yanında idi. Bir-iki saat dincəlməyə,
gözünün çimirini almağa onu güclə məcbur edirdik. Özü də
xəstə olan yaşlı qadının bu mənəvi və fiziki dözümünə mat
qalınasıydı.
İndi, neçə illər keçəndən sonra fikrən o günlərə qayıdarkən
düşünürəm ki, yuxusuz gecələrinin altını anam sonralar çəkdi.
92
O günlərin əzab-əziyyətləri qısaltdı ömrünü: səkkiz il sonra
onu aparan xəstəliyin ilk rüşeymləri bəlkə də o vaxt əmələ
gəldi...
Həmin elə o günlərdə anam bir dəfə mənə:
–Ay Anar, bu İmran nə yaxşı adam imiş, – dedi.
İmran Qasımovu neçə illərdi tanıyırdı, amma elə dedi ki, elə
bil onu təzəcə kəşf etmişdi.
–Nə lazım olursa, dərman, həkim, deyən kimi dərhal təşkil
eləyir. Əlindən gələni əsirgəmir.
Atamın halı lap xarablaşanda İmran Qasımova dedik ki,
Moskvadan həkim çağırmağa kömək eləsin. Bu xahişimizi o
saat yerinə yetirdi. Moskvadan çox yaxşı bir mütəxəssis –
Georgiy Sergeyeviç Kratovski dəvət olundu. O, müəyyən
məsləhətlər verdi, amma xəstəliyin elə bir mərhələsi idi ki,
mütləq reanimatorun müdaxiləsi gərəkdi... Kratovskinin
tövsiyyəsiylə Moskvadan gənc bir reanimator (yəni elə
Kratovski özü də cavan idi) – V.V.Rodionov gəldi. Bu iki
həkim atamı ölümcül vəziyyətdən çıxartdılar, vəziyyəti az-çox
düzəldi, amma yenə ağır idi – üstəlik ağrılar, keyişmə,
yuxusuzluq ona olmazın əziyyətlər verirdi.
Bir gecə – mən qalmışdım yanında – qəfilcən dedi:
–Bax, qoymayın məni Fəxri xiyabanda-filanda basdırsınlar.
İstəmirəm.
–Əşi, bəsdir sən Allah, – dedim, – bu nə fikirlərdir başıva
gəlir...
Bu sayaq şeylərdən – silk imtiyazlarından zənd-zəhləsi
gedirdi. "Fəxri xiyaban, hələ üstəlik birincisi, ikincisi – ölüləri
də dərəcələrə ayırmaq olar?"
Ensiklopediyada işlədiyi vaxt xüsusi mağazadan imtina
etmişdi.
Anam onu bu sarıdan danlayanda, "hamı necə, biz də elə", –
deyirdi və o da vardı ki, anam da onu çox elə sidq-ürəkdən
danlamırdı. "Deyirsən hamı necə, axı, hamının dükanda-
bazarda tanışları var, yüz cür əlaqəsi, vasitəsi var, bunlardan
93
istifadə edib hər şey tapırlar, evlərinəcən gətirtdirirlər, bizim
axı elə adamlarımız yoxdu"... Bu sözləri də elə-belə deyirdi,
əminəm ki, həmin məzəmmətləri edə-edə ürəyinin
dərinliklərində ərinin belə təbiətiylə qürrələnirdi.
Kratovskiylə Rodionov təklif edirdilər ki, xəstəni Moskvaya
aparaq, amma qəti qərara gələ bilmirdik. Bakı həkimlərindən
bir çoxu və yaxın qohumlarımızdan bəziləri bu fikrə etiraz
edirdilər. Amma axırı qəti qərara gəldik ki, mütləq
aparmalıyıq. Bu qərara gəldiyimiz üçün taleyə minnətdaram.
Moskvaya aparmaqla atamı xilas etdik. (Şübhəsiz ki, onu xilas
edən biz yox, Moskva həkimləri oldu).
Hər halda ömrünə yeddi il yarım əlavə olundu...
Yadımdadır, yola çıxacağımız o yanvar günündə
həkimlərdən biri:
–Çox böyük risk edirsiniz, – dedi. – Siz onu heç Moskvaya
çatdıra bilməyəcəksiniz.
Bu sözlər vaxtilə Novikovanın anam barəsində verdiyi
hökm qədər amansız və xoşbəxtlikdən elə o hökm qədər də
əsassız oldu (Bakı və Moskva həkimlərinin belə güzəştsiz
hökmlərini bir neçə dəfə dinləməli olmuşam və atamla anamı
dəfələrlə ölümün pəncəsindən xilas etmiş həkimlərə nə qədər
minnətdar olsam da, bu barədə susmaq istəmirəm).
Novikovanın sözləriylə bu həkimin dedikləri bir cəhətdən də
oxşar idi: hər iki hökm müəyyən, çox qısa bir vaxtla
məhdudlaşırdı. Novikova: – "Ananız operasiyadan çıxmaya
bilər", – demişdi, bu həkim: – "Moskvaya çatdıra
bilməyəcəksiniz", – dedi.
İşin bir cəhəti də vardı – qatarda mən onunla olmayacaqdım.
Mən onları – atamı, anamı, bibim oğlu, tarixçi Oqtay
Əfəndiyevi, tibb bacısını Bakı vağzalında yola salıb elə həmin
gecə təyyarəylə Moskvaya uçurdum – orda xəstəxanada yerini
müəyyənləşdirmək, qatarı qarşılayıb xəstəni birbaşa ora
aparmaqçün.
Xəstə Moskvaya salamat gəlib çıxsaydı...
94
Moskvada Kursk vağzalına Bakı qatarının qarşısına gələndə
bilmirdim bir neçə dəqiqədən sonra məni nə gözləyir. Xəstə
atamımı qarşılayıram, onun iraq–iraq cənazəsinimi?
Bu saatları, dəqiqələri elə bil duman içində qavrayırdım.
Bakıda həkimin belə çılpaq şəkildə dediyi fikir hamımızın
ürəyini gəmirirdi. Bakıda dəmiryol vağzalında onu yola
salanların əksəriyyəti də kədərlə düşünürdülər ki, Rəsul Rzani
son dəfə görürlər. Bəlkə bir də buna görə vağzala bu qədər çox
adam yığılmışdı.
Vidalaşmağa gəlmişdilər. Əbədi vidalaşmağa.
Ötürənlərin içində rəhmətlik Məmməd Arif də vardı. Kimin
ağlına gələrdi ki, indi kupenin aşağı yerində uzanmış, həyatı bir
tükdən asılı olan Rəsul Rza kəfəni yırtıb çıxacaq və bir neçə il
sonra indi onunla vidalaşmağa gəlmiş Məmməd Arifin
dəfnində iştirak edəcək.
Məmməd Arif vaqona qalxdı. Görüşməkçün atama tərəf
əyiləndə atam dodaqlarını güclə tərpədərək: – Arif,
ensiklopediyada gözün olsun, – dedi, – bir də Filankəsdən
muğayat ol. Qoyma incitsinlər".
Əlbəttə, mənim Filankəs deyə yazdığımın adını dedi atam.
O adam ensiklopediyada işləyirdi, atam ona çox inanırdı.
Adamlara çox inanması, etibar bəsləməsi də, yəqin ki, atamın
zəif cəhətlərindən idi və bunun nəticəsində tez-tez aldanır,
aldadılırdı. Amma bir yandan baxanda bu zəif cəhətdirmi? Axı,
uşaqlar da tez inanır, asan aldadılırlar. Şair də bir azca uşaq
deyilmi?
Nə isə bu adam atamın qılığına girmişdi və şair xislətindəki
uşaqlıq təbiidirsə, təcrübəli idarə başçısının adamları
tanımaması, şübhəsiz, nöqsandır.
Mən bu adamı heç tanımırdım, amma tanımaya-tanımaya
şübhələnirdim ondan. Şübhələnməyim səbəbsiz deyildi. Bir
dəfə onun atama bağışladığı kitabını görmüşdüm. Kitabın
üstündə bir dolu səhifə elə yağlı, şirin, mübaliğəli sözlər
yazmışdı ki, şübhəyə düşmüşdüm. Yox, mən demirəm, atam
95
bəlkə ondan da artıq təriflərə layiq idi və bu hörmət, ehtiram,
məhəbbət sözləri də səmimi hissdən doğula bilərdi. Amma hər
halda işlədiyin idarənin rəhbərinə bu sayaq sözlər yazmaq
nədirsə, məni şübhəyə salırdı və əfsus ki, gələcək məhz elə bu
şübhələri doğrultdu.
Bakıdan bəlkə də həmişəlik ayrıldığı bu son dəqiqələrində,
ölüm ayağında, min bir ağrı və əziyyət içində atam o adamı
düşünür, Məmməd Arifə ayrı heç kəsi yox, məhz onu tapşırırdı.
Atamın xəstəliyinin ən ağır günlərində isə ensiklopediyada
müşavirə keçirirdilər və vicdan çəkisini özünə artıq yük bilən
birisi atamın kölgəsini qılınclayırdı (nə dəqiq ifadədir, məhz
"kölgəsini"). Deyirmiş ki, ali təhsil diplomu olmayan bir adam
(atamın, doğrudan da, ali təhsil diplomu yox idi və bu barədə
özü dəfələrlə demiş, yazmışdı) ensiklopediyaya necə rəhbərlik
edə bilər? Bəli, sözümün canı odur ki, bu müşavirədə həmin o
Filankəs də iştirak edirmiş. Yox, əlbəttə, atamın əleyhinə
danışmayıb, hər necə olsa, onu da, diplom haqqında danışanı
da atam götürüb işə, amma lehinə, müdafiəsinə bir kəlmə
deməyib, ağzına su alıb susub.
Bir epizod da yadıma düşür. Anamın Moskvada ağır xəstə
yatdığı günlərdə, atamla mən də Moskvada, onun yanında
olduğum günlərdə əlimə Bakıdan gəlmiş bir qəzet keçdi.
Bakıda Yazıçılar İttifaqında keçirilmiş iclasın hesabatı dərc
olunmuşdu. Çıxışların qısa məzmunu verilmişdi: Rəsul Rzanın
şerlərindəki formalizmi atəşin tənqid edirdilər və bu çıxışların
içində (redaktorun geniş
qəlbiydimi buna səbəb,
diqqətsizliyiydimi, bilmirəm) belə bir abzas da vardı ki, gənc
şair Vaqif Nəsib çıxış edənlərlə razılaşmadı və Rəsul Rzanın
poeziyasını müdafiə etməyə cəhd göstərdi.
Müxtəlif dövrlərdə – 30-cu illərdə, 50-ci illərin ikinci
yarısında, 60–cı illərin əvvəllərində atama qarşı güclü tənqid
kampaniyaları təşkil olunurdu və bütün bu dövrlərdə atamın
yalnız bədxahları, istəməyənləri deyil, dostları, ardıcılları,
tərəfdarları, müdafiəçiləri də olub. Amma sərt Moskva qışında,
96
intizarlı günlərimizdə, əlimiz hər yandan üzülən çağımızda
rəsmi qəzet hesabatında keçən bu bir neçə cümləlik məlumatı
heç vədə unutmaram. Vaqif Nəsibin adı – onun istedadlı şeri və
nəsri bir yana dursun – tək elə bir bu cəsarətinə görə həmişə
yaddaşımın işıqlı bucağında yaşayacaq.
Atamı eksperimental cərrahiyyə klinikasına, məşhur həkim
Marat Dmitriyeviç Knyazevin şöbəsinə qoyduq. İki günlük
müayinədən sonra Knyazev mənə dedi ki, hələ analizin bütün
nəticələrini almamışıq, amma güman edirik ki, atanızın hardasa
şişi var. Ümumi vəziyyəti də belədir ki, operasiya eləmək
mümkün deyil. Odur ki, görünür, yaxın günlərdə onu geri
aparmalı olacaqsınız. Mən sizin adətlər haqqında eşitmişəm,
mənə elə gəlir ki, bu hadisə evdə, vətənində olsa, daha
münasibdir.
Bundan aydın-açıq nə demək olardı ki... Mən isə bu qərarı,
təbii ki, məğzini gizlədərək, dəyişərək, ayrı səbəblər gətirərək
anama və uçub Moskvaya gəlmiş Fidana deməliydim.
Knyazevdən xahiş elədim ki, bu barədə anama və bacıma bir
şey deməsin.
–Niyə ki? – deyə təəccübləndi, sonra əlavə etdi – Ananız
xəstə adamdı, ona bəlkə, doğrudan da, hələ demək lazım deyil.
Bacınızın isə həqiqəti bilməyə sizin qədər haqqı var.
İki gün də keçdi – necə iki gün, bir Allah bilir – Knyazev
səhər-səhər mənə gülə-gülə:
–Sizi təbrik edirəm, – dedi, – bizim gümanımız təsdiq
olunmadı. Şiş yoxdur. Qanında stafilokok tapılıb. Bu mikroba
qarşı güclü dərmanlarımız var. Elə bilirəm ki, hər şey yaxşı
qurtaracaq.
Məndən qabaq atamın özünü təbrik edibmiş və atama da
yalnız onda agah olubmuş ki, sən demə, bunların şübhələri
şişə-filana imiş...
Mikrobu təyin edən kimi bütün müalicəni ona qarşı
yönəltdilər və xəstə elə sürətlə, elə tez yaxşılaşdı, dirçəldi ki,
Bakıdan zəng vuranlar belə təcili sağalmaya heç cür inana
97
bilmirdilər.
Elçin də Bakı vağzalında ötürənlər arasındaydı, Moskvaya
nə halda getdiyini görmuşdü və indi yolu Moskvaya düşmüşdü.
Bir yerdə xəstəxanaya getmişdik, atamın belə az müddətdə –
on-on beş gün ərzində – bu qədər dəyişib yaxşılaşmasını görür,
gözlərinə inanmırdı.
Bakıdan Abbas Zamanov mehmanxanadakı nömrəmizə
zəng vurur, bibim Surəylə danışırdı:
–Yəni sən lap öz gözlərinlə gördün ki, yerindən durur, –
yeriyir, gəzir?
74-cü ilin yanvarında dörd aydan artıq sürən xəstəliyindən
sağaldı və bundan sonra düz yeddi il üç ay yaşadı. Taleyinmi
deyim, həkimlərinmi deyim ona hədiyyə verdikləri bu yeddi il
üç ayda "Çinar ömrü" şerini, Şuşa haqqında, Babək haqqında
şerlərini, xəstəliyiylə bağlı şerlər silsiləsini və neçə başqa
silsilə şerlər, "Min dörd yüz on səkkiz" və "Qız qalası"
poemalarını, İsmayıllı və Ağdaş rayonları haqqında oçerklərini,
Əzizə Cəfərzadənin "Aləmdə səsim var" romanı haqqında və
Mövlud Süleymanlının "Dəyirman" povesti haqqında, dil
haqqında, cavan şairlər haqqında məqalələr yazdı, neçə
müxbirlə söhbət etdi, müsahibələr verdi, Gəncədə Nizami
günlərində, Şamaxıda Sabir günlərində, Bakıda Sabit
Rəhmanın 70 illik yubiley gecəsində iştirak etdi, üç dəfə baba
idi, beş dəfə oldu – Təranənin Nigar və Bəyaz adlı iki qızını da
gördü, onların dil açmasından, yeriməsindən fərəhləndi, onların
məzəli sözlərini təkrar etdi. Moskva televiziyası onun haqqında
veriliş, Bakı kinostudiyası film çəkdi, Toğrul Nərimanbəyov
portretini işlədi. Mənim kino və teatr premyeralarımda iştirak
etdi, Əkbər Babayevin, Əliağa Kürçaylının və qızı Ülkərin
ölümlərindən sarsıldı, onlara vida sözləri yazdı, İmran
Qasımovun əlacsız xəstəliyə düçar olduğuna açıdı, Elçinlə bir
yerdə Moskvaya yazıçılar qurultayına getdi, yenidən Yazıçılar
İttifaqının idarə heyətinə üzv oldu, yenidən Azərbaycan SSR
Ali Sovetinə deputat seçildi və 70 illiyində Sosialist Əməyi
98
Qəhrəmanı adı aldı. 1980-cı il dekabrın 4-də Ali Sovetin
binasında bu nişanı təqdim edərkən H.Ə.Əliyev yoldaş dedi:
"Rəsul Rza Azərbayçan sovet ədəbiyyatının görkəmli
nümayəndələrindən biridir. O, gözəl şairlərimiz Səməd Vurğun
və Süleyman Rüstəmlə birlikdə Azərbaycan Sovet poeziyasının
banilərindən biri hesab olunur...
...Rəsul Rzanın yaradıcılığında həm Azərbaycanın tarixi,
həm də yeni sosialist həyatı, sovet quruculuğu illərində
respublika zəhmətkeşlərinin fəal işi ətraflı və yüksək bədii
səviyyədə əks olunmuşdur.
...Rəsul Rzanın poeziyası zəmanəmizdə coşğun inkişif edərək
son vaxtlar respublikada baş verən müsbət prosesləri parlaq
şəkildə əks etdirir, zəhmətkeşlərin ideya-siyasi və estetik
tərbiyəsinə kömək edir.
...Rəsul Rzanın bədii yaradıcılığı respublikamızda hamı
tərəfindən sevilmiş, ona hüsn-rəğbət və hörmət, ölkəmizdə və
xaricdə böyük şöhrət qazandırmışdır".
Atam da cavab nitqi söylədi:
–Bu gün mən Azərbaycanın ən xoşbəxt oğullarındanam, –
dedi.
...Bu yüksək ad məni daha böyük ruh yüksəkliyi ilə
çalışmağa çağırır.. Partiyamızı əmin edirəm ki, bütün qüvvəmi
və bacarığımı xalqıma xidmət işinə sərf edəcəyəm.
Bu atamın son çıxışı idi və Ali Sovetin binasında təltifat
mərasimi başlamazdan qabaq həkim ona ürəyi
möhkəmləndirən iynə vurmuşdu.
Dostları ilə paylaş: |