Soliq statistikasi indd

Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘i bo‘yicha joriy to‘lovlarni 
hisoblash uchun ma’lumotnoma
Ko‘rsatkichlar
Satr kodi
Summa 
(so‘m)
Hisobot davrida yuridik shaxslardan olinadigan 
foyda solig‘ini to‘lagunga qadar taxmin 
qilinayotgan foyda summasi 
010
Taxmin qilinayotgan foydaning tuzatish 
koef
fi
tsiyenti , % da
020
Hisobot davridagi taxmin qilinayotgan soliq solish 
bazasi 
030
Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘i uchun 
belgilangan stavka, % 
040
Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘i 
summasi 
050
Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘i 
bo‘yicha joriy to‘lovlar summasi 
060
Hisobot davri mobaynida soliq to‘lovchilar yuridik shaxslardan 
olinadigan foyda solig‘i summasini joriy to‘lovlar tarzida amalga 
oshiradi. 6–14-jadvalga qarang.
Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘i bo‘yicha joriy 
to‘lovlarning miqdori joriy hisobot davri uchun taxmin qilinayotgan 
soliq solinadigan foydadan va yuridik shaxslardan olinadigan 
foyda solig‘ining belgilangan stavkasidan kelib chiqib hisoblanadi. 
Foyda solig‘i bo‘yicha joriy to‘lovlar miqdorini aniqlash uchun 
soliq to‘lovchi hisobot davri birinchi oyining 10-kunigacha davlat 
soliq xizmati organiga ma’lumotnoma taqdim etadilar.
Joriy to‘lovlar har oyning 15-kuniga qadar, yil choragi bo‘yicha 
yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘i summasining uchdan 
bir qismi miqdorida to‘lanadi. Agar hisobot davrida taxmin qili-

---

179
na yotgan soliq solinadigan foyda eng kam ish haqining ikki yuz 
baravaridan kam miqdorni tashkil etsa, soliq to‘lovchilar joriy to‘-
lovlarni to‘lamaydi.
Soliq imtiyozlari vositasida soliqlarning rag‘batlantirish va 
tartibga solish funksiyalari bajariladi.
Soliq imtiyozlari rag‘batlantirishning muhim omili bo‘lib, ular 
bozor munosabatlariga o‘tish davri uchun xos bo‘lgan eng muhim 
iqtisodiy vazifalarni hal etishga yo‘naltirilgan bo‘lishi lozim. Le-
kin shu asosiy vazifani belgilashga noto‘g‘ri yondashish soliq im-
tiyozlaridan foydalanishning hech qanday samara bermasligiga 
olib keladi. Bizning 
fi
krimizcha, hozirgi paytda soliq imtiyozlari 
avvalo har tomonlama milliy ishlab chiqarishni yuksaltirishga qa-
ratilgan bo‘lishi lozim. Ishlab chiqarishga soliq imtiyozlarini taqdim 
etishdan yutqazilgan budjet daromadlari yoki, boshqacha aytganda, 
soliq xarajatlari yaqin davr ichida ishlab chiqarish rivojlanishi, 
iqtisodiyotda yuzaga keladigan nomutanosiblikni oldini olish va 
yo‘qotishga xizmat qilishi va shu orqali albatta qoplanishi lozim. 
Aks holda soliq imtiyozlarini berishdan hech qanday ma’no bo‘l-
maydi. Respublikamizda ko‘p hollarda berilgan imtiyozlardan sa-
marali foydalanmaslik, imtiyozlarni taqdim etishdan ko‘zlangan 
maqsadlarning ro‘yobga chiqmasligi, ya’ni imtiyozlarning ishla-
masligi kuzatilmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi soliq kodeksining 158- moddasida 
yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘i bo‘yicha imtiyozlar 
berilgan. Soliq kodeksining ushbu moddasiga asosan yuridik 
shaxslardan olinadigan foyda solig‘ini to‘lashdan quyidagi yuridik 
shaxslar ozod qilinadi:
– nogironlarning jamoat birlashmalari, “Nuroniy” jamg‘armasi 
va “O‘zbekiston chernobilchilari” assotsiatsiyasi mulkida bo‘lgan, 
ishlovchilari umumiy sonining kamida 50 foizini nogironlar, 1941–
1945-yillardagi urush va mehnat fronti faxriylari tashkil etgan, 
savdo, vositachilik, ta’minlash-sotish va tayyorlov faoliyati bilan 
shug‘ullanmaydigan yuridik shaxslar;

---

180
– davolash muassasalari huzuridagi davolash-ishlab chiqarish 
ustaxonalari;
– jazoni ijro etish muassasalari;
– ichki ishlar organlari huzuridagi qo‘riqlash bo‘linmalari.
O‘zbekiston Respublikasi soliq kodeksida yuridik shaxslarning 
ayrim turdagi foydalarini foyda solig‘iga tortishdan ozod qilingan. 
Bunday foyda turlariga quyidagilar kiradi:
– protez-ortopediya buyumlari, nogironlar uchun inventarlar 
ishlab chiqarishdan, shuningdek, nogironlarga ortopedik protezlash 
xizmati ko‘rsatishdan, nogironlar uchun mo‘ljallangan protez-orto-
pediya buyumlari va inventarlarni ta’mirlash hamda ularga xizmat 
ko‘rsatishdan olingan foydasi;
– shahar yo‘lovchilar transportida (taksidan, shu jumladan 
yo‘na lishli taksidan tashqari) yo‘lovchilarni tashish bo‘yicha xiz-
matlar ko‘rsatishdan olingan foydasi;
– tarix va madaniyat yodgorliklarini ta’mirlash hamda qayta 
tiklash ishlarini amalga oshirishdan olingan foydasi;
– investitsiya fondlarining xususiylashtirilgan korxonalar ak-
siyalarini sotib olishga yo‘naltiriladigan foydasi;
– Xalq banki tomonidan fuqarolarning shaxsiy jamg‘arib bori-
ladigan pensiya hisob varaqlaridagi mablag‘lardan foyda lanishdan 
olingan foydasi.
– to‘liq amortizatsiya qilingan asosiy vositalarni realizatsiya 
qilishdan yoki tugatishdan olingan foydasi. 
Ishlovchilari umumiy sonining 3 foizidan ko‘prog‘ini nogironlar 
tashkil etgan yuridik shaxslar uchun alohida shartli soliq imtiyozi 
belgilangan. 3 foizidan ortiq ishga joylashtirilgan nogironlarning 
har bir foiziga yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘ining 
summasi ham mos ravishda bir foizga kamaytiriladi.
Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig‘ini hisoblashda 
soliq solinadigan foyda miqdorini kamaytirish imtiyozi ham soliq 
qonunchiligida nazarda tutilgan. Yuridik shaxslarning quyidagi 
turdagi soliq solinadigan foydasi kamaytirilish imtiyoziga ega:

---

181
– ekologiya, sog‘lomlashtirish va xayriya jamg‘armalariga, 
madaniyat, sog‘liqni saqlash, mehnat va aholini ijtimoiy mu hofaza 
qilish, jismoniy tarbiya va sport muassasalariga, ta’lim muas sa-
salariga, mahalliy davlat hokimiyati organlariga, fuqaro 
larning 
o‘zi ni o‘zi boshqarish organlariga beriladigan badallar, homiylik va 
xayriya tariqasidagi mablag‘lar summasiga, biroq soliq solinadigan 
foydaning ikki foizidan ko‘p bo‘lmagan miqdorda; 
– O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori 
aso sida kollejlar, akademik litseylar, maktablar va maktabgacha 
ta’lim-tar biya muassasalari qurilishiga yo‘naltirilgan mablag‘lar 
sum masiga, lekin soliq solinadigan foydaning 30 foizidan ko‘p 
bo‘l magan miqdorda;
– ishlab chiqarishni modernizatsiyalashga, texnik va texnologik 
jihatdan qayta jihozlashga, yangi texnologik jihoz xarid qilishga, 
ishlab chiqarishni yangi qurilish shaklida kengaytirishga, ishlab 
chiqarish ehtiyojlari uchun foydalaniladigan binolar va inshootlarni 
rekonstruksiya qilishga, shuningdek, ushbu maqsadlar uchun olin-
gan kreditlarni uzishga, lizing obyekti qiymatining o‘rnini qop-
lashga yo‘naltiriladigan mablag‘lar summasiga, tegishli soliq dav ri-
da hisoblangan amortizatsiyani chegirib tashlagan holda, biroq soliq 
solinadigan foydaning 30 foizidan ko‘p bo‘lmagan miqdorda. So liq 
solinadigan foydani kamaytirish yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan xa rajatlar 
qilingan soliq davridan e’tiboran, texnologik jihoz bo‘yicha esa u 
foydalanishga topshirilgan paytdan e’tiboran besh yil ichida amalga 
oshiriladi. Yangi texnologik jihoz xarid qilingan (import qilingan) 
paytdan e’tiboran uch yil ichida realizatsiya qilingan yoki tekinga 
berilgan taqdirda, yuridik shaxslardan olinadigan foy da solig‘ini 
to‘lash bo‘yicha majburiyatlar tiklangan holda, maz kur imtiyozning 
amal qilishi imtiyoz qo‘llanilgan butun davr uchun bekor qilinadi. 
Ushbu imtiyoz tovarlar (ishlar, xizmatlar) ish lab chiqarishni amalga 
oshiruvchi soliq to‘lovchilar tomonidan qo‘llaniladi; 
– ishlab chiqarishni modernizatsiyalashga, texnik va texnologik 
jihatdan qayta jihozlashga, yangi texnologik jihozlar xarid qilishga, 

---

182
ushbu maqsadlar uchun berilgan kreditlarni uzishga, lizing obyekti 
qiymatining o‘rnini qoplashga, tegishli soliq davrida hisoblangan 
amortizatsiyani chegirgan holda yo‘naltiriladigan mablag‘lar sum-
masiga. Soliq solinadigan bazani kamaytirish yuqorida ko‘r satib 
o‘tilgan xarajatlar amalga oshirilgan soliq davridan e’ti boran, tex-
nologik jihozlar bo‘yicha esa u foydalanishga topshirilgan paytdan 
e’tiboran uch yil ichida amalga oshiriladi. Yangi texnologiya ji-
hoz lari ular olingan (import qilingan) paytdan e’tiboran uch yil 
ichi da realizatsiya qilingan yoki tekin berilgan taqdirda, mazkur 
imtiyozning amal qilishi foydadan olinadigan soliqni to‘lash bo‘-
yicha majburiyatlar tiklangan holda, imtiyoz qo‘llanilgan butun 
davr uchun bekor qilinadi;
– yosh oilalar toifasiga kiruvchi xodimlarga ipoteka kreditlari 
badallari to‘lashga va (yoki) mulk sifatida uy-joy olishga tekin 
yo‘naltiriladigan mablag‘lar summasiga, biroq soliq solinadigan 
bazaning 10 foizidan oshmagan miqdorda;
– diniy va jamoat birlashmalarining (kasaba uyushmalari, siyosiy