Solmaz qaşqay
Yüklə 0,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
405 E. O. Negahban. The Vonderful Gold Treasure of Marlik, səh. 664. NƏTİCƏ Beləliklə bu əsərdə nəzərdən keçirilən yazılı mənbələr və Cənubi Azərbaycan ərazisində aparılmış arxeoloji qazıntıların materialları e. ə. II minilliyin sonlarından bu ərazidə sinfi təbəqələşmə və dövlət təşəkkülü prosesi getdiyini göstərir. Qazıntılar aparılmış yaşayış məskənlərinin materialları və qəbir avadanlığı göstərir ki, sinfi təbəqələşmə prosesi artıq xeyli dərinləşmiş, əhalinin ayrı-ayrı təbəqələri öz əmlak vəziyyətlərinə görə kəskin surətdə fərqlənmişlər. Burada tədricən dövlət - şəhərlər, sonra isə daha böyük qurum - Manna dövləti təşəkkül tapır. Bu proses güman ki, e. ə. I minilliyin ilk əsrlərində buraya gəlmiş köçəri qrupların tərəfindən müəyyən dərəcədə ləngidilmişdir. Belə bir şərait, zəngin təbii ehtiyatlara malik torpaqlara kəskin ehtiyac duyan qonşu dövlətlər tərəfindən Urmiyanı əyalətlərin əl keçirilməsini asanlaşdırırdı. Bununla yanaşı, e. ə. I minilliyin əvvəllərində burada «Mannalılar ölkəsi» adı ilə tanınan və uzun müddət Urmiyayanının xırda və pərakəndə «ölkə»lərini birləşdirə bilən sabit dövlət qurumu təşəkkül tapır. Bu əsərin ikinci fəslində nəzərdən keçirilmiş tədqiqatçıların məlumatları ilə əlaqədar belə bir nəticəyə gəlmək mümkündür ki, Manna dövləti əhalisinin əsas tərkibini kuti-lullubi və hürrilər təşkil etmişlər. Mannanın çiçəklənmə dövründə onun sərhədləri cənub-şərqdə və qərbdə xeyli dəqiq müəyyənləşmişdi və o qonşu dövlətlər tərəfindən də tanınmışdı. Dövləti formal da olsa ağcaqqallar şurası tərəfindən qismən məhdudlaşdırılan irsi hakimiyyətə malik olan hökmdar idarə edirdi. Dövlətin ərazisi canişinləri hökmdar tərəfiidən təyin və ya təsdiq edilən əyalətlərə bölünmüşdü. Hökmdarın sərəncamında hərbi yürüşlər zamanı və sərhəd boyunca yaşayış məntəqələrinə giriş yollarını nəzarətdə saxlayan məxsusi olaraq tikilib möhkəmləndirilmiş qalalarda ordu var idi. Yaşayış məntəqələrinə hücum zamanı müdafiədə bütün əhali iştirak edirdi. E. ə. VIII əsrin sonlarında Manna dövləti özünün ən yüksək çiçəklənmə dövrünə çatdı. Bu dövrdə sarayları, və zəngin müxəlləfatlı binaları olan yaxşı möhkəmləndirilmiş iri şəhərlər salınır. Yuxarıda nəzərdən keçirilən materiallar əhalinin, təsərrüfat həyatının ümumi mənzərəsini yaratmağa imkan verir. Bu materiallar göstərir ki, dövlətin çiçəklənməsi və möhkəmlənməsi Manna cəmiyyətinin nail olduğu yüksək iqtisadi səviyyəyə əsaslanmışdır. Əhalinin oturaq hissəsi geniş miqyasda əkinçilik və bağçılıqla məşğul olmuşdur. Hərbi əməliyyatlar zamanı düşmənlər tərəfindən ələ keçirilən heyvanların sayından göründüyü kimi burada maldarlıq çox mühüm rol oynamışdır. Manna torpaqlarında sənətkarların incəsənəti böyük peşəkarlıq səviyyəsinə çatmışdı. Bütün bu məlumatlar Manna haqqında e. ə. I minilliyin birinci yarısında Ön Asiyanın qabaqcıl dövlətləri səviyyəsində olan bir dövlət kimi danışmağa imkan verir. Yüklə 0,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|