Sosial və humanitar elmlərin müasir problemləri. Elmi əcərlər toplusu. №13 2014
Sex-selective abortions are discriminatory and should be banned// http://humanrightscomment.org
Yüklə 1,05 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- CƏMİYYƏTDƏ ŞƏXSİYYƏTİN YADLAŞMA PROBLEMİ
- NARKOMANLARLA SOSIAL IŞIN APARILMASI
- СОЦИАЛЬНЫЙ КАПИТАЛ КАК ДВИЖУЩАЯ СИЛА СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННОГО ТРУДА
- Список литературы
2. Sex-selective abortions are discriminatory and should be banned// http://humanrightscomment.orgXÜLASƏMəqalədə müasir azərbaycan cəmiyyətində selektiv abortlar problemi təhlil olunur. Müəllif selectiv abortların cəmiyyətdə yayıılma səviyyəsini, bu fenomenin əsasında duran, onun inkişafını müəyyənləşdirən amilləri və bu problemin aradan qaldırılması yollarını araşdırır.SUMMARY The problem of sex-selective abortion in modern Azerbaijan society is analyzed in the article. The prevalence of sex-selective abortions, the reasons and factors determining this phenomenon and the ways of solving this problem are considered by author in this analysis. CƏMİYYƏTDƏ ŞƏXSİYYƏTİN YADLAŞMA PROBLEMİ dos. Şəfiyev Üzəyir Atamalı oğlu, Sosiologiya kafedrası, Bakı Döblət Universiteti Açar sözlər: yadlaşma, cəmiyyət, postmodern, kütlə, şəxsiyyət. Ключевые слова: отчуждение, общество, постмодерн, толпа, личность. Keywords: alienation, society, postmodern, the crowd, the person. Fenomenin təbiəti haqqında mübahisələr L.Feyerbaxın, Q.Hegelin, K.Marksın fəlsəfi-iqtisadi, siyasi-iqtisadi nəzəriyyələri əsasında aparılır1 [1; s.3] XIX, XX əsrin qovuşuğunda yadlaşmanın problematikasını ekzistensializmin (M.Haydegger,A. Kamyu, J.Sartr,K. Yaspers) təmsilçiləri, əcnəbi sosioloqlar (M.Veber, E.Dürkheym, R.Merton), sosial psixoloqlar (E.Fromm) politoloqlar, filosoflar və Başqa ictimai elmlərin təmsilçiləri araşdırmışlar. Bu sahədə E.V.İlyenovun, S.M.Kovalyovun, M.K.Mamardaşvilinin, İ.S.Narskinin, T.İ.Oyzermanın və başqalarının işləri xüsusilə diqqətçəkəndir. Müəlliflər bu anlayışı «yadlaşma» adı altında analiz edirlər. Göstərilən problematikanın mənası bu fenomenin yeni sərhədlərini açır və sosial-kommunikativ fəaliyyətin yadlaşma sahəsində minimallaşma və optimallaşmasını aktuallaşdırır. Q.Hegel yadlaşmanı olduqca geniş şərh etmişdir: «… insanın həyat fəaliyyəti prosesində təbiətini də nəzərə alaraq, ətraf aləm ona yad olur, oxunmuş kitab kimi görünür1. [1, s.120] İnsanların həyat fəaliyyəti nəticəsində yaradıcı qüvvələrdən başqa mövcudluq formasına keçid icra olunur, məhz varlığın formasına keçid icra olunur. Bu keçidi filosof yadlaşma hesab edir. Bütün obyektiv dünya yadlaşmış bir ruh kimi özünü təqdim edir. Əksinə icra olunan proses Hegel tərəfindən «varlıqdan uzaqlaşma» kimi müəyyən olunur. Filosofun rəyinə görə şəxsiyyətin yadlaşması belə bir ziddiyyətli vəziyyətdədir: «insan yalnız özündədir, eyni zamanda insan özü üçündür, ancaq özündə deyil»1 [3, s.122], Hegel yadlaşmanı insanın ağlı ilə izah edir, mənəviyyatı, daxili aləmi ilə izah edir, bir halda ki, mənəvi qabliyyətlər, elm, incəsənət insan fəaliyyətinin predmeti ola bilir. İnsanın həyat fəaliyyətini şüurlu hesab edərək, K.Marks yadlaşmanı insan mövcudluğunun dəstəkləmə vasitəsi kimi qəbul edir. Belə bir vəziyyətdə yadlaşma insanın insana yadlaşması ilə həyata keçir. «İnsan öz-özünə zidd deyəndə, ona başqa bir insan əks mövqedə durur» 1 [1, s.560]. Bu problem şəxsiyyətlərarası ünsiyyətin müasir problemlərindən biridir. Yadlaşmanın mənəvi forması və ya ruhi məzmununu yadlaşması problemin ekzistensial-şəxsiyyət tərəfidir və «insan şüurunun antoloji şikəstliyi» ilə əlaqədardır1[1, s.28]. Bu problem daha ətraflı XX yüzilliyin əcnəbi fəlsəfi fikirlərində araşdırılır. E.Fromm qeyd edir ki, insanın yadlaşması o deməkdir ki, «fərd özünü öz aləminin mərkəzi hesab etmir, öz hərəkətlərinin əsl yaradıcısı hesab etmir , insan onlara tabedir və hətta onlara yalvarmağa belə hazırdır. Yadlaşmış insan özü ilə əlaqəni və başqa insanlarla əlaqəni itirir» 1 [4, s.130] .Sosial-ünsiyyət fenomenində araşdırılma zamanı mütəfəkkir bunları qeyd edir: «Rəmzlər tərəfindən manipulyasiya olunmuş insanları yalnız ona görə işə götürürlər ki, onlar «zahirən cəlbedicidirlər», ünsiyyətcildirlər və manipulyasiya üçün sərfəlidirlər. Onlar sözün birbaşa mənasında belə adlana bilərlər: «insan sistem, təşkilolunmuş, mütəşəkkil insan», onların idealı müəssisələrdir. Onlar dünya ilə yaradıcı münasibətdə deyillər, onlar əşyalara və dəzgahlara səcdə edirlər və bu yadlaşmış aləmdə onlar özlərini atılmış və yad hiss edirlər» 6 [2, s.402] . İctimai əməyin kortəbii paylanması şəraitində, E.V.İlyenkovun rəyinə görə, insanlarla onların fəaliyyət üsulları arasında real münasibətlərin dəyişməsi baş verir, hansı ki, bu özünü yadlaşma kimi göstərir. «Burada, sosial gerçəklikdə fəaliyyət üsulları xüsusi sosial institutlar şəklində təşkil olunur, öz növbəsində başqa rituallarla, dillə, ənənələrlə və başqa «immanent» (xas olan, özünəməxsus) strukturlarla təşkil olunur,bunlar da şəxssiz bir xarakter daşıyır1[2, s.167]. Nəticə odur ki, ümumi fəaliyyət daşıyıcısı subyekt deyil, bu daha çox yadlaşmaya səbəb olan bir qüvvədir», hansı ki, hər subyektə üsul və fəaliyyəti zorla qəbul etdirir. Burada subyektin sosial-kommunikativ fəaliyyətə çevrilməsi baş verir ki, bu da yadlaşmış ümumbəşəri güclərin, qabiliyyətlərin, maddiyyat şəklində personalların, maddi dəyərlərin «daşınan vasitəsinə» çevrilir1[2, s.167]. Lakin yadlaşma fenomeni Hegelin və Marksın dövrü ilə müqayisədə müasir cəmiyyətə heç də az xas deyil. Yadlaşma bizim həyatımızda təkcə «qadınlarda, sənaye işçilərində, məmurlarda, muzdlu fəhlələrdə, rəssamlarda, cinayətkarlarda, əqli az inkişaf etmiş insanlarda, narkomanlarda, yaşlılarda, gənc nəsildə bütövlükdə, mühacirlərdə, qaçqınlarda, tüfeylilərdə rastlanmır, həm də uğur qazanmış, təhsilli və tərbiyəli, həddən artıq məşğul insanlarda baş verir ki, o,yaşaya bilsin1 [2, s.120] . «Bu prosesi daha şəffaf və ağıllı etmək, yalançı dəyərlərdən və təsəvvürlərdən uzaq tutmaq, məqsədyönlü şəkildə öyrənmək və praqmatik universallar qəbul etmək lazımdar» daha məqsədəuyğun sayır1 [2, s.130]. Əsas məsələ yadlaşmanın üstələnməsidir, ona görə ki, yadlaşma işgüzar münasibətlərdə qarşılıqlı başa düşülməni yoxa çıxarır. Sosial-kommunikativ fəaliyyətin subyektləri pul-əmtəə münasibətləri çərçivəsində sərbəst şəxsiyyət, fərdi cəhətlərin daşıyıcısı, intellekt, iradə, temperament, bu və ya digər əmtəənin «yarısı» kimi çıxış edə bilmir. Postmodern cəmiyyətində təkcə qarışma baş vermir, eyni zamanda subyektiv – obyektiv münasibətlərin yerdəyişməsi də baş verir. Sosial-kommunikativ fəaliyyət təcrübəsində bu «canlı ünsiyyətin» «canlı olmayan» informasiya daşıyıcısının qarışmasında özünü göstərir: mətn, dəzgah, xəbərin texniki kanalları ilə. Postmodern cəmiyyətinin tarixi inkişafı göstərir ki, ictimai şüurun mənəvi prioritetlərin azalmasına yönəlməsi maddi-təcrübi dəyərlərin çoxalması və üstələməsi ilə əvəz olunur. E.Fromm qeyd edir ki, yadlaşma sənaye cəhətdən inkişaf etmiş cəmiyyətdə elə bir həddə gəlib çatmışdır ki, o, ağılsızlıqla məhdudlaşır, bir halda ki, dini , mənəvi və siyasi ənənələr dağılır və məhv olur» 1 [4, c.321]. Bu fenomen müasir ekzistensial-şəxsiyyət böhranının mahiyyətini müəyyən edir, işgüzar münasibətlərə girərək subyekt özünə qarşı yadlaşma ilə toqquşur, bu da subyektə ünsiyyətə girməyə mane olur. Bunun ardınca da o başqalarına qarşı münasibətdə yadlaşmanı hiss edir. Müasir sosial-kommunikativ fəaliyyətin xüsusiyyəti ondadır ki, mənəvi əsaslar minimum dərəcəyə düşür. «Gerçək» və «dərin» münasibət təkcə alqışlanmaqla kifayətlənmir, eyni zamanda bu işgüzar münasibətlərdə səhv buraxma hesab olunur.Müasir sosial-kommunikativ fəaliyyətdə öz qiymətli fikirlərini açıq demək, intim-şəxsi məsələlərdə bölüşmək, mərhəmət hissini göstərmək və ifadə etmək qəbul olunmamışdır. E.Melibrud sevgi və dostluğu zəncirvari məqamlara aid edir və hesab edir ki, qeyri-məmnunluq hissi iki intensiv fenomenin əmələ gəlməsinə şərait yaradır: toqquşma və yadlaşma1 [3.s.254]. Sosioloqlar və psixoloqlar qeyd edirlər ki, çox insanların məşğulluğuna baxmayaraq, işgüzar insanlar qəribə bir tənhalıq hiss edirlər, «kütlə içərisində tənhalıq». Göstərilmiş fenomen D.Rismenin «Tənha kütlə» kitabında təsvir olunmuşdur. B.Miyuskoviç isə «tənhalıq modeli» yadlaşmasının Hegel anlayışını müəyyən edir. Optimallaşmanın imkanlarına baxmayaraq onlara üstün gəlmək mümkün olmur, bir halda ki, onlar daxilən insan xasdır. Sosial-kommunikativ fəaliyyət təcrübəsi hesab edir ki, xasiyyətin bütün fərdi xüsusiyyətləri özünü işgüzar qarşılıqlı əlaqələr sahəsində göstərməməlidir, lakin reallıqda bundan qaçmaq mümkün deyil. Bu ziddiyyət işgüzar münasibətlər üçün çox səciyyəvidir, eyni zamanda işgüzar mühitdə yadlaşmanın yaranmasına səbəb olur. İşgüzar insan mütləq öz təbiəti ilə mübarizə aparmalıdır ki, peşəkar görünsün. İşgüzar fəallıq effektivliyinin səviyyəsinin artırılma faktına baxmayaraq, şəxsi emosiyaların saxlanması mənəvi özünəyadlaşmaya gətirib çıxarır. Postmodern cəmiyyətində emansipasiya qanunauyğunluğu müşahidə olunur xüsusilə bu o zaman baş verir ki. vasitə inkişafın məqsədinə çevrilir, məqsədlər isə sadə vasitələrin funksiya və rollarına gətirib çıxarır. Sosial-kommunikativ fəaliyyətin subyekti kapitalın vasitəsinə çevrilir. Bütün dünyada fəaliyyət göstərən iri korporasiyalar çoxlu miqdarda personalı ilə fərqlənir , orada ayrıca qəbul edilmiş şəxsiyyət özünü böyük insanlar dünyasına «qum dənəciyi» hesab edir. Yadlaşma prosesi o zaman baş verir ki, insan özü olmadan da hər şeyin axarı ilə gedəcəyini anlayır. «İdarəedənlər - idarəolunanlar» dixotomiyasında (ikiyə bölünmə) yadlaşma problemi yaradıcı potensialın defisitliyinə gətirib çıxarır. Korporasiyanın dəyər ölçüləri ilə personalın üst-üstə düşməməsi fəaliyyətin məhsuldarlığını modifikasiya edir, həmçinin bu bütövlükdə fəaliyyətin keyfiyyətini minimuma salır. İnsan intellektinin gücü yeni texnika və texnologiyada, insanı texniki mühitin girovuna və quluna çevirmiş çevirmişdir. Kompüter və qlobal şəbəkə özünəməxsus həmsöhbətə çevrilmişlər, virtual ünsiyyət tamamilə vərdiş halına düşmüşdür. Kompüterin özünəməxsusluğu işgüzar nitq söyləyir, işgüzar məktub yazır və s. Ünsiyyətin bu aspekti bizim ölkəmiz üçün yenidir və yalnız iri şəhərlərdə vardır. Lakin internetdə ünsiyyətin intensivləşməsi təkcə pedaqoq və tərbiyəçiləri düşünməyə məcbur etmir. Bir neçə ildən sonra belə ünsiyyətə öyrəşmiş nəsillər bu sahədə öz təcrübəsini sosial-kommunikativ fəaliyyətlə təbliğ etməyə başlayacaqlar. Yeni yadlaşma formaları yeni ünsiyyət formalarına məxsus olacaq, insanların inkişafı yadlaşmanın bir növündən digərinə keçməsi deməkdir, elmin təsdiq etdiyi kimi daha çox dağıdıcı olmaqla. Ədəbiyyat 1.Гегель Г. Философия права. М.: Мысль, 1990, с.284 2.Ильенков Г.В. Диалектическая логика. Очерки истории и теории. М.: Политиздат, 1974, 271 с. 3.Плахотный А.Ф. Свобода и ответственность (социологический аспект проблемы). Харьков: 1972 4.Фромм Э. Душа человека. М.: 1992 Xülasə
Məqalədə insan-cəmiyyət münasibətləri araşdırılır.Yadlaşmanın sosietal səbəblərinə işıq salınır.Ayrı-ayrı fikir adamlarının özgələşmə problemi ilə bağlı baxış bucaqları müqayisəlitəhlil edilir.Burada, eyni zamanda, müxtəlif zaman kəsiyində ,o cümlədən postmodern cəmiyyətdə yadlaşma problemi geniş təhlil olunur. Yadlaşma problemi bazar iqtisadiyyatı şəraitində sənaye cəmiyyətinin inkişafı dövründə geniş araşdırılmışdır. Bu fenomen tam surətdə müasir cəmiyyətə məxsusdur, yadlaşma, eyni zamanda subyektin mənəvi təcrübi həyatının xarakterik xüsusiyyətinə çevrilir. Xülasə Məqalədə insan-cəmiyyət münasibətləri araşdırılır.Yadlaşmanın sosietal səbəblərinə işıq salınır.Ayrı-ayrı fikir adamlarının özgələşmə problemi ilə bağlı baxış bucaqları müqayisəlitəhlil edilir.Burada, eyni zamanda, müxtəlif zaman kəsiyində, o cümlədən postmodern cəmiyyətdə yadlaşma problemi geniş təhlil olunur. Yadlaşma problemi bazar iqtisadiyyatı şəraitində sənaye cəmiyyətinin inkişafı dövründə geniş araşdırılmışdır. Bu fenomen tam surətdə müasir cəmiyyətə məxsusdur, yadlaşma, eyni zamanda subyektin mənəvi təcrübi həyatının xarakterik xüsusiyyətinə çevrilir. ПРОБЛЕМА ОТЧУЖДЕНИЯ ЛИЧНОСТИ В ОБЩЕСТВЕ Доц. У.А.Шафиев, кафедра социологии БГУ Резюме. В статье рассматривается проблема «человек-общество». Среди исследуемых проблем особое внимание уделяется процессу отчуждения отдельной личности. В условиях постмодерна данный процесс получает новое выражение и формы. На процесс отчуждения влияют современные глобализационные явления, в том числе в сфере экономики. ALIENATION THE INDIVIDUAL IN SOCIETY Assoc. U.A.Shafiev, Department of Sociology, BSU Summary. The article deals with the problem of "man-society." Among the issues under investigation, special attention is paid to the alienation of the individual. In the context of postmodernism, this process gets a new expression and form. The process of alienation affect modern globalization phenomenon, including in the economic sphere. NARKOMANLARLA SOSIAL IŞIN APARILMASI Ağalarov Cəlal Yusif oğlu, BDU-nun Sosial elmlər və psixologiya fakultəsi II kurs Sosial iş üzrə magistrantı
Dünya təcrübəsi göstərir ki, narkomanların asılılıqdan azad olması 2-3% -dan çox deyil, buna görə də daha effektli və maddi cəhətdən sərfəli olan onu müalicə etmək yox yaranmasının qarşısını almaqdır. Asıllığın dərəcəsini əsas götürsək profilaktik tədbirləri 3 növə bömək olar: Birinci profilaktika – psixoaktiv maddələrin istifadəsinin qarşısını almaq üçün önləyici tədbirlər kompleksidir. Birinci profilaktika psixoaktiv maddələrin təsiri ilə tanış olmayan insanlarla aparılır. Birinci profilaktinanın proqramına daxildir: antinarkotik təbliğat, əməyə cəlb etmək, sağlam həyat fəaliyyətinə cəlb etmək (idman, incəsənət, turizm). Bu növ profilaktika daha çox effektli və kütləvi xarakter daşıyır. Bu profilaktikanın kompleksi şərait və sosial faktorların əhalinin sağlamlığına təsirindən təşkil olunur [2, s.234]. İkinci profilaktika risk qruplarına yönləndirilir. İkinci profilaktikanın obyekti tütün məşəli maddələr, alkoqol, psixiatrik maddələrdən yeni istifadəyə başlayan gənclər, yeniyetmələr, uşaqlar, gənclər və gələcəkdə böyük ehtimalla bu maddələrdən istifadə etməyə meyli olan potensial risk qrupundan olan insanlardır. Ücüncü profilaktika – alkoqoldan və narkomaniyadan əziyyət çəkənlərə kömək etməkdir. Bu profilaktikaya müalicə, reabilitasiya və diaqnostika tədbirləri daxildir. Bunun məqsədi gələcəkdə şəxsiyyət pozğunluğunun qarşısını almaq və şəxsiyyətin işgüzarlığını qorumaqdır. Burada narkomaniya çətin müalicə edilən xəstəlik kimi götürülür və uğur pasientin iradə və istəyindən asılı olur. Antinarkotik maarifçilikdə qorxu taktikasından qaçmaq lazımdır, çünki o elə də effektli deyil. Bir dəfəlik antinarkotik tədbirlər məqsədə uyğun deyil, çünki belə yanaşmada qorxu taktikasının tətbiqi yeniyetmələrə və gənclərə narkomaniyaya qarşı fikirlərin inkişaf etdirməyə imkan vermir [3, s. 206]. Profilaktika – dövlət və ictimai, sosial-iqtisadi, tibbi-sanitar və psixi-pedaqoji tədbirlərin kompleksidir. Profilaktik tədbirləri yerinə yetirərkən narkotik maddələr və onun təsirləri haqqında insanın sosial və iqtisadi rahatlığını təmin etmək üçün dəqiq və hər tərəfli məlumat verilməlidi. Narkotik maddələr haqqında məlumat təkcə narkomanlar üçün deyil ictimaiyyət üçün də nəzərdə tutularaq, gerçəkçi, aydın və münasib olmalıdır. Sağlam həyat haqqında təbliğat elə aparılmalıdır ki, hətta stress halında belə onu yoxlamaq istəyi insanda yaranmasın. Reabilitasiya. Narkomanları fiziki asıllıqdan azad etmək müalicənin birinci addımıdır. İş burasındadır ki, fiziki ağrılardan başqa insanlararası qarşılıqlı əlaqə, cəmiyyət normaları, ünsiyyət qurma bacarığı, rollar, cəmiyyətdə rollar və fəaliyyət növləri onların beynində təhrif olunmuş olaraq saxlanılır. Çoxillik təcrübə göstərir ki, narkomaniyanın müalicəsi təkcə tibbi yolla mümkün deyil. Narkomaniya adi xəstəlik deyil – bu elə bir haldır ki, hansı ki insanın şəxsiyyətini bütöv dəyişir. Ona görə də müalicə həm tibbi ,həm də tərbiyəvi hüdudlarda aparılmalıdı. Effektiv reabilitasiya üçün insana narkotiksiz yaşamağı, özünü ifadə üçün vasitə tapmağı, problemin həlli üçün təcrübə əldə etməyi öyrətmək vacibdir. Müalicənin xəstəyə daha effektli təsiri üçün qapalı məkana və daha uzun zamana ehtiyac olur. Bu müddət ərzində onlar aşağıdakı prinsiplərlə bərpa olurlar:
Narkoasıllı insanların reabilitasiya proqramının əsas elemetlərinə psixoloji məşqlər və treninqlər (ünsiyyət çalışmaları, aqressiya və stressə qarşı), əmək terapiyası, musiqi müalicəsi, əyləncə məşqləri, idman və s. daxildir. Sosial işdə mütəxəssislərin əsas məqsədi reabilitasiya zamanı narkomana onun xəstəliyinin xüsusiyyətlərini anlamasına yardım etmək, asıllığa düşmüş insana və onun ailəsinə xəstəliyə fikir vermədən birlikdə yaşamağı öyrətmək və narkomanı özünü günahkar hesab etmə hissindən azad etməkdir. Beləliklə, əminliklə demək olar ki, narkomanların reabilitasiya həm kliyent həm də mütəxəssis üçün çox çətin və böyük güc və iradə tələb edən uzunmüddətli bir prosesdir. Narkomaniya müalicəsinin ümumi prinsipləri. Narkomaniya xəstəliyinin müalicəsinin tam kursu dörd mərhələdən ibarətdir. Bunlardan birinci iki mərhələ spesifik tibbi xarakter daşıyır, sonrakı iki mərhələdə isə daha çox tərbiyəvi tədbirlər üstünlük təşkil edir [5]. Birinci mərhələ - qəbul olunmuş narkotik maddənin parçalanması nəticəsində yaranan zərərli maddələrinin orqanizmdən xaric olunması (detoksikasiya). Detoksikasiya aşağıdakı tədbirlərdən ibarətdir:
həyati vacib funksiyaların bərpa edilməsi (qan dövranı, tənəffüs, su-elektrolit balansı və s.);
Detoksikasiya prosesində xəstənin narkotik maddə qəbul etməməsi prinsipialdır. Hal-hazırda hamı tərəfindən qəbul olunmuşdur ki, narkotik maddələrin mərhələli qadağası yalnız xəstəliyin ağır hallarında məqsədəuyğundur. Uzunmüddət, hətta bütün həyati boyu davam edən psixi asılılıqdan fərqli olaraq, fiziki asılılıq bir və ya iki həftə ərzində keçir [5]. Detoksikasiya prosesi dozaaşırımından sonra və ya narkotik maddələrin qəbulunun dayandırılmasından sonra yaranan abstinent sindromu zamanı mütləqdir. Bundan başqa, müalicənin birinci mərhələsində xəstənin fiziki qüvvəsinin bərpası üzrə tədbirlər həyata keçirilir. Müalicənin bu fazasında orqanizmin susuzluğunun qarşısının alınması (dehidratasiya) və abstinensiya sindromunun zəiflədilməsi məqsədilə həkimin istifadə etdiyi farmakoloji vasitələr xüsusi rol oynayır.
Bu mərhələdə xəstənin müalicəsində tətbiq olunan tibbi tədbirlər xəstənin orqanizmində baş vermiş dəyişikliklərin normallaşdırılmasına və orqanizmdə ümumi möhkəmləndirilməsinə yönəldilir. Üçüncü mərhələ - vərdişlərin aradan qaldırılması üzrə müvafiq tədbirlər. Müalicənin bu mərhələsində tərbiyəvi tədbirlər üstünlük təşkil edir. Məqsəd - xəstədə narkotik maddələrdən asılılığa mənfi münasibətin yaradılmasıdır. Bu məqsəd tərbiyəvi xarakterli tədbirlər vasitəsilə narkotik maddələrin qəbulunun dayandırılmasına nail olunmasını, xəstənin maraqlarının istiqamətləndirilməsini, onun emosional sferasının, xəstənin özü və ətrafdakıları üçün xeyirli olan dərslərə yönəldilməsini özündə cəmləşdirir. Əlbəttə ki, bunları dərmanlar vasitəsilə həyata keçirmək qeyri-mümkün olduğu üçün həkimin rolu azalaraq psixoloq, psixoterapevt və pedoqoq-sosioloqun tədbirlərinə üstünlük verilir. Dördüncü mərhələ - narkomanın resosiallaşması. Yenidən tərbiyə tədbirlərini pedaqoqikanın resosiallaşma sahəsinə aid edirlər. Bu tədbirlərin məqsədi- müalicə-tərbiyəvi şəraitdə insanın normal ictimai həyata qaytarılmasıdır.
Görüldüyü kimi terapevtik kursun təqdim olunmuş mərhələləri vahidlik təşkil edir və onları bir-birindən ayırmaq olmaz. Tibbi tədbirlər tərbiyəvi təsirlərlə birgə tətbiq edilməlidir. Narkomaniyanın müalicəsi prosesində ən qısa mərhələ-zərərli maddələrin orqanizmdən təmizlənməsi və xəstənin abstinensiya sindromundan çıxması mərhələsidir. Əsasən bundan sonra uzun müddətli və çətin, narkomanın psixi asılılıqdan xilas edilməsi dövrü başlanır. Narkomaniyaya tutulmuş xəstələrin müalicəsində bir sıra səbəblərə görə çətinliklər yaranır. Əsas səbəblərdən biri narkomanların çoxunun müalicəyə qərəzli yanaşmasıdır. Bu da onunla izah edilir ki, ya onlar asılılıqdan xilas olmaq istəmirlər, ya da həkimlər tərəfindən tətbiq olunan metodlara etibar etmirlər. Digər səbəb isə, "fırlanan qapı” effektinin yaranması zamanı mühitin təsiri nəticəsində abstinensiyanın pozulmasıdır. Bunu narkomanların özləri təsdiq edirlər. Ədəbiyyat siyahısı:
Проведение социальной работы с наркоманами РЕЗЮМЕ Основная цель в этой статье - дать информацию о социальной работе с наркоманами. В статье говорится о профилактических мероприятиях, реабилитации и лечении, проводимых во время социальной работы с наркоманами. Представлены этапы профилактических мероприятий в зависимости от контингента (первичная, вторичная и третичная профилактика), принципы и подходы реабилитации, ступени лечения наркомании. Conducting social work with drug addicts SUMMARY
The main purpose of this article to give information about the conduct social work with drug addicts. The article refers to preventive measures, rehabilitation and treatment, carried out during the social work with drug addicts. Presented in detail the degree of preventive measures based on the contingent (primary, secondary and tertiary prevention), the principles and approaches of rehabilitation, addiction treatment stage. СОЦИАЛЬНЫЙ КАПИТАЛ КАК ДВИЖУЩАЯ СИЛА СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННОГО ТРУДА Аминов Ариф Мурадович, магистрант, Ковалёва Тамара Сергеевна, канд. эконом. наук, проф., Санкт-Петербургский Государственный Аграрный Университет (Россия) Ключевые слова: Социальный капитал, генезис, место и роль экономических подходов; структурные элементы, современный путь развития: малые формы сельскохозяйственного производства Key worlds: Social capital, genesis, defines the place and the role оf economic approaches, structural elements, modern ways of development, small form of agricultural production. Açar sözlər: Sosial kapital, genezis, iqtisadi yanaşmanın yeri və rolu, struktur elementlər, müasir inkişaf yolu, kənd təsərrüfatı istehsalının kiçik formaları. Понятие «социальный капитал» в современных условиях превратилось в некий новомодный термин, а тем не менее, как содержательное понятие – капитал восходит ещё к великому физиократу Франсуа Кенэ (середина ХVIII в.). [1] Прежде, чем обсуждать действие данной категории в современных условиях, целесообразно определить её содержание. Новые понятия или трансформация ранее существовавших, появляются тогда, когда созревают новые социально-экономические предпосылки. Многообразие определений социального капитала, утвердившегося в литературе в последние 15, лет не позволяет даже близко подойти к его количественному определению, и тем более к качественным характеристикам. Речь идёт о том, что примерно в течение сорока лет концепция социального капитала утвердилась, как одно из основных направлений исследований в ряде наук: психологии, политологии, социологии, экономики. По выражению эксперта Всемирного банка М. Вулкока (Woolcock M.), существует обеспокоенность беспорядочностью применения данного понятия, которое сопровождается широким спектром смыслов. [2] Можно проследить генезис данной категории, хорошо представленный в журнале «Экономическая теория и история» Выпуск №1,1913. На наш взгляд, деление исследования капитала на два этапа - создание предпосылок для возникновения концепции социального капитала с XVIII века до начала 80-х годов ХХ век, то есть до выхода в свет работ Т.Шульца и Г.Беккера - и периода становления и развития концепции социального капитала, его практической и теоретической разработки, математического обоснования. Начиная с П. Бурдьё, на эту тему было издано множество работ. [3][4] Российская экономическая наука также внесла свой вклад в разработку теории социального капитала, но большой ясности в определение данной категории так и не добавила. Большой вклад в исследование проблемы внесла лаборатория прикладного анализа институтов и социального капитала при ВШЭ (Высшая Школа Экономики). [5] Всё дело в том, что человечество, не переставая ищет источники богатства наций, как бы не отрицали это различные экономические школы после Адама Смита: золото, ресурсы, технологии. Но всё более и более важным фактором становится человеческий капитал (не стоит забывать чёткое классическое определение, что капитал есть стоимость, приносящая прибавочную стоимость. ( в нашем случае – богатство). Выяснилось огромное значение институтов в обеспечении устойчивого развития общества. Но и этого недостаточно - устойчивым является общество, способное себя прокормить. И здесь возникает огромное значение социального капитала, как движущей силы сельскохозяйственного труда. Дадим вначале самое простое и, на наш взгляд, наиболее адекватное определение социального капитала, сложившееся в процессе долгих поисков и сформулированное в докладе Л.Полищука на конференции «Социальный капитал в России: измерение, анализ, оценка влияния»: «Под социальным капиталом мы понимаем способность общества или сообществ к самоорганизации и совместным действиям».[5] Т Численность населения СССР (1950-1991 гг.)
Выборочно по годам. Данные таблицы 1 использованы в рис. 1. Информация по данным Госкомстата www.gks.ru Дата просмотра сайта – 1 марта 2014 г. По состоянию на 1 января 2014 г. население России составляет 143,7 млн. чел. Из них 106,6 млн. – городское население, а 37,1 млн.чел. – сельское население В нашей стране, да и в большинстве стран, сельское хозяйство всегда рассматривалось как самый консервативный сектор экономики. Улучшение ситуации предполагалось в лучшем случае через технический прогресс. Но любые нововведения сами по себе в лучшем случае могут дать только количественный рост, но никак не изменение отношений в сельском хозяйстве. А именно это требуется в условиях роста потребностей в национальном продукте, прекращения вымывания населения из сельской местности, и, наконец, обеспечения продовольственной безопасности страны. С другой стороны, на протяжении многих лет структура сельского хозяйства оставалась почти неизменной, что обусловлено природными условиями и формировало профессиональную структуру населения. Каким же образом социальный капитал может сложиться в сельских условиях? Прежде всего, определим характеристику социального капитала. Содержание социального капитала определяется как связи, нормы и ценности определённых групп. Но именно в сельском хозяйстве России эти связи и нормы очень дифференцированы в силу территориального и национального многообразия. Может быть, это привело авторов «Европейской метрики для Российской экономики» к выводу, что Россия – страна с низким социальным капиталом. Несмотря на ошибочные выводы авторов издания: международная статистика показывает, что уровень доверия граждан друг к другу в России, находится чуть ниже Италии и выше Испании и Франции (24.6;19.8;18.7 соответственно). [6] А это один из важнейших критериев уровня развития социального капитала Следовательно, условия для развития социального капитала присутствуют, но в сельском хозяйстве они более ограничены. И потому особую роль играют горизонтальные связи, определяемые, прежде всего, государственной поддержкой. Вторая характеристика социального капитала состоит в том, что он создаётся и накапливается определёнными социальными группами. В экономических исследованиях подчёркивается, что в странах неевропейских цивилизаций присутствует слабость внегосударственных организаций, выходящих за рамки семьи и сельской общины, тогда как в западных обществах всегда институтообразованием занимались различные самоорганизующиеся сообщества. Ограничение таких сообществ ведёт к снижению эффективности общественного воспроизводства, что и демонстрируют страны с тоталитарной ориентацией. Как современный фактор развития сельскохозяйственного производства, характеризующий рост значения социального капитала, является рост малых и средних предприятий и кооперативов на земле. Их задачи состоят в следующем; -продовольственное снабжение страны (сейчас это 50% продукции производятся малыми формами) -сохранение сельского образа жизни и традиционной культуры (селообразующие функции) -содействие в развитии местных бюджетов и социального контроля над обширными сельскими территориями В последнее время социальный капитал активно развивается в форме сельскохозяйственных кооперативов, которые ставят задачи: -повышения доли сельскохозяйственных производителей в конечной цене реализации его продукции -обеспечения доступа своих членов к заёмным ресурсам Снабжения своих членов продукцией производственного назначения. Обеспечения занятости посредством совместного использования основных фондов. Таким образом, развитие сельскохозяйственных кооперативов и есть одна из важнейших форм и условий формирования социального капитала в сельской местности. Несмотря на известные достижения всех малых форм хозяйствования и всех видов кооперативов (производственные, кредитные, потребительские), на их пути стоят немалые препятствия: -нежелание сельхозпроизводителей кооперироваться из-за недоверия друг к другу (о чём говорилось вначале) -несовершенство законодательной и нормативной базы, определяющих деятельность сельскохозяйственных производителей, особенно малых форм -пассивность органов местного самоуправления (а можно это обозначить и как традиционный бюрократизм) -склонность руководителей некоторых регионов к взяточничеству и поборам -скудная поддержка средствами массовой информации сельскохозяйственного сектора. К примеру, в России в 1901-16 г. издавалось 353 русских периодических сельскохозяйственных издания. В 1973 в СССР выходило 530 журнальных сельскохозяйственных изданий общим годовым тиражом 59507 тысяч экземпляров [15]. В настоящее время (2014 г.) насчитывается не более 15 изданий [16]. Это можно обозначить как норму недоверия граждан друг к другу и органам власти и, следовательно, как препятствие на пути дальнейшего развития социального капитала в сельской местности. Требуется разработка конкретных правовых и социальных мер для преодоления накопившихся проблем, тормозящих развитие экономики Список литературы 1.Коулмэн Дж. Капитал социальный и человеческий.// Общественные науки и современность.2001.№3с.122-139 2. Маркс К., Энгельс Ф. Сочинения. – Изд. 2. – Т. 23. – М. : Гос. издат. полит. л-ры, 1960.с.907 с.. 3. Кенэ Ф. Избранные экономические произведения / Франсуа Кенэ [перевод с фр. А. И.Казарин]. М.Соцэкгиз,,1960.с.551 с. 4.Латов Ю.В. «Каков социальный капитал современной России?» В ж. «Экономика и институты» МЦСЭИ «Леонтьевский центр»,2010с.216-230 5.Леонид Полищук, доклад на научном семинаре «Социальный капитал в России; измерение, анализ, оценка.2008 Фонд «Либеральная миссия» 6. Петти В., Смит А., Рикардо Д. «Антология экономической классики». – Т. 1. – М. : МП «ЭКОНОВ» - «КЛЮЧ», 1993. 475 с.: автореферат. диссертации. канд. экон. наук: 08.00.01 / Кострома. 7. «Сельская бедность: причины и пути преодоления». Никоновские чтения.2004 с.258,334. 8.. Турецкий О. А. «Социальный капитал и рынок труда» : монография. – Одесса: Феникс,2011. 9. Фукуяма Ф. «Доверие: социальные добродетели и путь к процветанию» : [Пер. с англ.]. – М. : ООО «Издательство ACT»: ЗАО НПП «Ермак», 2004. 730 с. 10 «Что такое социальный капитал?». Киевская лекция Френсиса Фукуямы // День : ежедневная. всеукраинская. газета. 2006. № 177. URL: http://www.day.kiev.ua/170573 (дата обращения:16.05.2013). 11 Baker W. «Market networks and corporate behavior» // American Journal of Sociology. 1990.Vol.96.P.589-625. 12. Becker G. S. «Human capital : theoretical and empirical analysis, with special reference to education». N.Y : University of Chicago Press, 1964. Р. 288 . 13. Bourdieu P. «The forms of capital» // Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education / [Ed. by J.G. Richardson]. N.Y. : Greenwood Press, 1986. P. 241-258. 14. Woolcock M., Narayan D. «Social Capital : Implications for Development Theory» // The World Bank Research Observer. 2000. № 15. Р. 225-251. 15. Большая Советская Энциклопедия БСЭ. — 1969—1978. 16. Объединенный каталог Пресса России. http://www.pressa-rf.ru/cat/1/subject/38/ (Дата просмотра сайта 27.05.2014 г.)
SOCIAL CAPITAL AS A DRIVING FORCE FOR AGRICULTURAL LABOUR Annotation. In the provided article summarizes the development and formation of categories and the idea of "social capital", defines the place and the role of economic approaches (as opposed to sociological, psychological, etc.) to the concept, separates and analyzes its structural elements. But the main Yüklə 1,05 Mb. Dostları ilə paylaş:
|
аким образом, социальный капитал - это формальные и неформальные нормы взаимоотношений индивидов, повышающие производительность труда и доход. Если в сфере промышленности и услуг это явление качественно определимо и измеримо, то в области сельскохозяйственного производства возникает много проблем, связанных с ограниченностью земли, как ресурса, ограниченностью возможностей применения техники, пространственной разобщённостью производителей и, наконец, убыванием сельскохозяйственного населения. (См. рис. 1, табл. 1)