Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra en sıcak çatışmaların yaşandığı, istikrarın sağlanamadığı

Dr. Ali Asker

21. YÜZYIL

[24]

Ekim ’10 • Sayı: 22

da, Ermenistan ve Rusya arasın-

da imzalanmış “Rusya’nın Erme-

nistan’daki sınır muhafıza ordu-

sunun statüsüne” dair anlaşma

gereği, Rus askerleri Ermenis-

tan’ın İran’la (45 km) ve Türkiye

ile (345 km) sınırını koruma yü-

kümlülüğü altındadır. 

Çöpe Atılmış AKKA

(Avrupa Konvansiyonel  

Kuvvetler Anlaşması)

Rusya’nın askeri potansiyeli-

ni artırma politikası yeni değildir.

Sovyetler Birliği döneminde de-

ğişik bölgelerde olduğu gibi Kaf-

kasya’da da önemli miktarda si-

lahı bulunuyordu. Uzun müddet

devam eden görüşmeler sonra-

sında, Sovyetler Birliği’nin Batı-

Doğu Bloku arasında konvansi-

yonel silahların sınırlandırılması

konusunda anlaşma imzalaması

sağlanabildi.  Bu anlaşma, 19

Aralık 1990’da Paris’te NA-

TO’nun 16 ve "Varşova Paktının"

6 ülkesi (SSCB ve Doğu Avrupa ülkeleri) arasında imzalanmış Avrupa Konvansiyonel  Kuvvet-

ler Anlaşması idi. 

Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra 15 Mayıs 1992’de, Taşkent’te imzalanmış bir anlaşma ile

Birlik cumhuriyetlerine verilecek silah kotası belirlenmiştir. Ancak ne kotaların belirlenmesinde

ne de belirlenmiş kotaların uygulamaya geçirilmesi sürecinde adil olunmuştur. Askeri uzmanla-

rın yaptıkları açıklamalara göre zaten kanat anlaşması imzalandıktan sonra bile kota ihlal edil-

miştir. Kanat anlaşması imzalanırken ne ahalinin sayısı, ne yüzölçümü dikkate alınmıştır. Azer-

baycan-Ermenistan bakımından kotaların belirlenmesi ve sonrasında Ermeni saldırıları da dikka-

te alınmamıştır. 

Eski Sovyet Ordusu’ndaki silah paylaşımı sırasında Ermenistan ve Azerbaycan silahlı kuv-

vetlerine 250 tank, 220, zırhlı araç, 285 topçu sistemi, 100 savaş uçağı ve 50 saldırı helikopteri-

nin verilmesi kararlaştırılmıştır. Oysa yüzölçümü ve nüfus dikkate alındığı takdirde Azerbay-

can’ın kotasının 565 tank, 860 zırhlı araç, 566 top olması gerektiği görülecektir. İşin aslı, bu sü-

reçte Ermenistan anlaşmanın getirdiği sınırlamaya da uymamış, çeşitli yollardan başta Rusya ol-

mak üzere, Ukrayna, Beyaz Rusya, Kırgızistan, Çin ve Bulgaristan’dan silah almaya devam et-

miştir. Taşkent Anlaşması’na göre Rusya Ermenistan’da konuşlanan askeri üslerinden 2/3’sini,

180 T-72 tankı, 60 BTR-60 ve BTR-70, 25 BRM-1K, 130 top ve havan topunu ve onlarca Osa,

İgla ve Şilka tipi hava savunma sistemlerini Ermenistan’a devretmiştir. Rusya bununla da yetin-

memiş, Sovyet ordusunun paylaşılmasının ardından 1993 ve 1996 yıllarında Ermenistan ordusu-

nu silah, askeri teknoloji ve mühimmatla donatmıştır.

8

Bu çerçevede Ermenistan ordusuna 1 mil-

8   Hatem Cabbarl

ı, Ermenistan ve Rusya Arasında Gelien Askeri birlii, http://www.atsam.org/ermenistan-ve-rusya-arasinda-gelisen-

askeri-isbirligi/ 

---

21. YÜZYIL

[25]

Ekim ’10 • Sayı: 22

yar dolar ve 800 milyon dolar değerinde silah hibe etmiştir. Gürcistan’dan çıkarılan askeri üssün

donanımları da önce 102. Askeri Üsse oradan da Ermenistan Ordusu’na devredilmiştir.  Erme-

nistan kaynaklarına göre 102. Askeri Üsteki asker sayısı 5 bin değil, 12 bindir. Açık kaynakların

üssün silah ve mühimmat potansiyeline dair verdikleri bilgilerin eskidiği söylenmektedir. Rus-

ya’nın Gürcistan’dan çıkardığı askeri üslerin silahları da bu üsse devredilmiştir. Ayrıca 2008 yı-

lında Gürcistan’a karşı savaş sırasında Rusya buraya önemli miktarda silah ve asker takviyesi

yapmıştır.

9

Görüldüğü gibi uzun müddet Rusya AKKA’nın hükümlerini delmiştir. 2007 Temmuz sonla-

rında AKKA'yı askıya aldığını, 2007 Aralık ayında da antlaşmadan çekildiğini açıkladıktan sonra

ise Kafkasları silahlandırmak politikasında neredeyse mutlak bir serbestlik elde etmiştir. 102.

Askeri Üssün görev süresinin uzatılmasına dair anlaşma da AKKA normlarını ciddi şekilde ihlal

etmektedir. Anlaşmada üssün yeni silahlarla donatılmasına

dair hüküm de yer almaktadır. Rusya’nın bu adımları, Erme-

nistan’ı da cesaretlendirmiştir. Oysa Ermenistan hala AK-

KA’nın taraflarından biridir.