Sport o‘yinlari va uni o‘qitish metodikasi

3.2.T o` p n i t o r t i b o l i sh. Agar himoyachi to`pni 
ushlab olishga erishsa, unga, eng avvalo, uni raqibning qo`lidan 
tortib olishga harakat qilish kerak. Buning uchun, iloji boricha, 
ikki qo`l bilan to`pni chuqqurroq (kattaroq) ushlash lozim, so`ng 
bir vaqtning o`zida gavda bilan burilib, keskin o`ziga siltab 
tortish 
kerak. 
To`pni 
raqibning 
qarshiligini 
yengishi 
yengillashtiradigan yotiq chiziq o`qi atrofida aylantirish lozim.
T o` p n i u r i b ch i q a r i sh. Hozirgi vaqtda to`pni urib 
chiqarish 
himoya 
usullarining 
maqsadga 
muvofiqligi 
va 
samaradorligi, shu usullarni bajarish paytida bir vaqtning o`zida 
himoyachi qo`lining to`p bilan – hujumchining qo`li bilan 
to`qnashish (tegishi)ga yo`l qo`yadigan o`yin qoidalarining ayrim 
nuqtalarini yangi izohlanishi ancha o`sdi. To`p yerga urib 
yurilayotganda, uni urib chiqarish uchun himoyachi hujumchining 
yonida to`p bilan tengma-teng tezlikda harakat qila boshlaydi va 
so`ngra payt poylab, raqibga nisbatan yaqin joylashgan oyog`i bilan 
u tomonga qadamlaydi. Shu vaqtning o`zida maydon yuzasidan 
sapchiyotgan to`pni urib chiqaradi va uni egallaydi. 
T o` p n i o l i b q o` y i sh. Bu harakatni bajarish uchun o`zaro 
to`p uzatayotgan basketbolchilarning harakatlarini diqqat bilan 
kuzatish, to`pning yo`nalish tomonini oldindan aniqlash va to`g`ri 
joylashish holatini tanlash zarur. Himoyadagi basketbolchi to`p 
uzatish vaqtida uni olib qo`yish maqsadida o`zi to`sib turgan 
hujumchining oldidan to`pga qarshi chiqish uchun turgan joydan 
keskin qo`zg`alishi lozim. Bunda oxirgi qadamning katta qo`yilishi, 
gavda va qo`llar to`pga qaratilgan bo`lishi kerak.

---

36 
T o` p n i t o` s i sh savatga to`p otishga qarshilik ko`rsatishda 
qo`llaniladi. Himoyachi to`pni savatga otayotgan basketbolchining 
old yoki yon tomonidan juda yuqoriga sakrab, qo`lini biroz 
to`g`rilaydi va keng ochilgan panjasini to`p ustiga qo`yadi. Boshqa 
paytlarda to`p uchishning har xil fazalarida, ko`pincha, boshlang`ich 
fazasida to`siladi. Bunda basketbolchi panjasi yoki barmoqlari bilan 
to`pni urib, uning yo`nalishini o`zgartiradi. 
Ch a l g` i t i sh l a r. Himoyachi tomonidan hujumchining 
ma’lum bir harakatlarini bajarishga majbur qilish maqsadida 
qo`llaniladi. Buning davomida himoyachi to`pni egallashga harakat 
qiladi. Bunday chalg`itishlar to`pni egallashga qaratilgan usulning 
yasama harakat yordamida bajariladi.