Sportda doping nazorati
§ Yuqori samarali farmakologik preparatlarni, shu jumladan, sportda taqiqlangan ko‘plab moddalarni yaratish va natijadorligini aniqlash; §
Yüklə 2,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
§
Yuqori samarali farmakologik preparatlarni, shu jumladan, sportda taqiqlangan ko‘plab moddalarni yaratish va natijadorligini aniqlash; § Ushbu preparat va moddalarni u yoki bu sport turining va sportchilarni tayyorlash dasturining xususiyatidan, mashg‘ulot va musobaqa yuklamalarining dinamikasidan kelib chiqqan xolda qo‘llash sxemalarini yaratish; § Isteʼmol qilingan taqiqlangan moddalarni yashirish bo‘yicha yuqori samarali tizimni, shu jumladan maxsus ovqatlanish sxemalari va farmakologik dasturlarni ishlab chiqish hamda ayrim tashkiliy masalalarni amalga oshirish (sportchilarni tayyorlash davrida doping isteʼmol qilingani ochiqlanib qolishi mumkin bo‘lgan ikkinchi darajali xalqaro musobaqalarda ishtirok etmaslik); § Isteʼmol qilingan taqiqlangan moddalarni yashirish va ularni organizmdan chiqarib tashlash bo‘yicha yuqori samarali milliy doping nazorati tizimini yaratish. 56 Zamonaviy sportning murakkab muammmolaridan biri qon dopingini isteʼmol qilishdir. Bu uslubning yuqori quvvat beruvchi taʼsiridan chidamlilikni talab etuvchi ko‘pgina sport turlari keng foydalanib kelishmoqda. Ajablanarligi shundaki, ko‘p yillar davomida (1980-2000 yillar) qonning eritrotsitar massasini yig‘ish, saqlash va sportchi organizmiga quyish sport ishchanligini oshiruvchi deyarli legal vositasi bo‘lib kelgani uchun, o‘sha yillarning ko‘pchilik g‘alaba va rekordlari aynan qon dopingini isteʼmol qilish oqibati bo‘lgan. Qon dopingi ustidan nisbatan obyektiv nazorat uslublari amaliyotga joriy etilishi uning farmakologik analoglarini intensiv izlashga turtki bo‘ldi. Natijada sportga eritropoetin moddasi – anemiyani davolashda klinik foydalanish uchun tavsiya etilgan preparat keng kirib keldi. Deyarli 10 yil, 1990 yillarning ohirigacha, sportda taqiqlanishiga qadar, bu preparatdan sportchilar to‘siqsiz foydalanib kelishgan. Ohirgi yillarda antidoping nazorati tizimi yana bir muammo bilan to‘qnashdi – bu biologik faol qo‘shimchalar va maxsus sport oziqlanishlarni ishlab chiqarish industriyasining jadal rivojlanishidir. Gap shundaki, ushbu biologik faol qo‘shimchalarning qadoqlarida doim ham haqiqiy tarkibidagi moddalar aks ettirilmaydi. Natijada mazkur qo‘shimchalarda anabolik steroidlar, efedrin va boshqa taqiqlangan preparatlar aniqlanishi mumkin. Ozuqaviy qo‘shimchalardan foydalanish oqibatida doping-nazoratidan keyin ko‘plab ijobiy doping-testlar aniqlanishi qayd etildi. Shu bilan birga, xozirda biologik faol qo‘shimchalarni olimpiya va professional sportda isteʼmol qilinishi juda ommalashib ketdi. Silney- 2000 Olimpiya o‘yinlaridayoq sportchilarning 78,6% turli biologik faol qo‘shimchalaridan foydalangani aniqlandi. Xulosa qilib etganda, sportda dopingni tarqalishi haqida fikr yuritganda, quyidagilarni taʼkidlash lozim. Doping turli mamlakatlarning nafaqat oliy sport (olimpiya va professional sport), balki xavaskorlik sportida va xatto bolalar va o‘smirlar sportida ham keng tarqalgan. Ehtimol, dopingdan erkak sportchilar ayollarga nisbatan ko‘proq foydalanishar, lekin bu haqida aniq statistik maʼlumotlar yo‘q. Shubhasiz, xozirda olimpiya sport turlarida noolimpiya sport turlariga ko‘ra doping nisbatan kamroq tarqalgan, chunki olimpiya sport turlarida qatʼiy doping nazorati o‘rnatilgan. Olimpiya sport turlari ichida taqiqlangan moddalar va uslublarni isteʼmol qilishda og‘ir va yengil atletika peshqadamlik qiladi. Lekin taqiqlangan moddalar va uslublar barcha sport turlarida tarqalgan desa mubolag‘a bo‘lmaydi (har xolda doping qo‘llanilmaydigan sport turini aniqlashning o‘zi qiyin masala). Zamonaviy sportda doping tarqalishining asosiy sababi – ko‘pchilik murabbiy va sportchilarning taqiqlangan modda va uslublardan foydalanmasdan turib jiddiy sport natijalariga erishish mumkinmas degan fikri. 57 Nihoyat, Taqiqlangan ro‘yxatga anchagina moddalar, dori vositalari va uslublar kiritilganiga qaramay, haqiqatda sportchilar tomonidan ularning cheklangan miqdori isteʼmol qilinadi (asosan anaboliklar, stimulyatorlar, beta- adrenomimetiklar). Mavjud doping nazorati tizimi asosan oliy sport sportchilari tomonidan taqiqlangan modda va uslublarni isteʼmol qilish qo‘lamini sezilarli cheklaydi. Lekin zamonaviy sportdagi doping muammosini bular to‘laligicha bartaraf etolmayapti. Yüklə 2,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|