Standart-kosts usulining moxiyati faqat imkoniyatlari
- BOB. Kombinatsion ogishlar faqat ishlab chiqarish
Yüklə 279,18 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kombinatsion
- Ishlab chiqarish hajmining materiallar bo‘yicha
- Materiallardan foydalanish bo‘yicha
- Materiallar bo‘yicha ogishlar xususida xulosa
|
3 - BOB. Kombinatsion ogishlar faqat ishlab chiqarish
hajmi bo‘yicha ogishlar Oldingi bobda kompaniya mehnatning yagona turidan foydalanadi faqat foydalanilayotgan materiallarning bir-biriga kushilishini (kombinatsiyasini) o‘zgartirib bulmaydigan, sarflashning belgilangan alokalari - ishlab chiqarishdan o‘zini chetga olish mumkin bo‘lmagan ishlab chiqarish jarayoni bilan shugullanadi, deb tasafaqat faqat ur kilgan edik. Shuningdek, biz o‘ylab chidargan kompaniya faqat bir turdagi tofaqatrni ishlab chiqaradi, deb tasafaqat faqat ur kilgan edik. Bu bobda taxmin faqat tasafaqat faqat urlarimizni chetga surib kuyib, xom-ashyo faqat mehnatning har xil turlaridan foydalanish mumkin bo‘lgan ishlab chiqarish jarayonlarini ko‘zdan kechirib taxlilni dafaqat om ettiramiz. Shuningdek, kompaniya bir necha turdagi Mahsulotni sotadigan faqatziyatni karab chikamiz. Kombinatsion orish faqat materiallar bo‘yicha ishlab chiqarish hajmi orittti Sanoatning Ko‘p tarmoklarida sarflanadigan materiallar kuramasini (kombinatsiyasini) o‘zgartirish faqat ishlab chiqarish hajmiga ta’sir qilish mumkin. Xom-ashyoning ikki faqat undan ortik turidan foydalanilganda me’yorlarni bir dona tofaqatr yoki ma’lum miqdordagi Mahsulot ishlab chiqarish uchun talab kilinadigan materiallarning eng maqbul kombinatsiyasini (aralashmasini) aks ettiradigan kilib belgilash lozim. Bu maqbul kombinatsiyani aniqlash uchun lobaratoriya faqat muxandislik tadqiqotlari zarur bo‘ladi. Materiallarning turli kombinatsiyalari qiymati baholanadi faqat Mahsulot birligiga xarajatlarni kamaytiradigan faqat ayni paytda sifat talablariga mos keladigan me’yoriy aralashmasi aniqlanadi. Bunda ba’zi murakkabliklar paydo bo‘lishi mumkin. Masalan, sifati yaxshirok materiallarni qo‘llanish tufayli Ko‘paygan chiqimni ishlab chitsarishning yukori hajmi bilan qoplash mumkin faqat aksincha. Menejerlar ishlatiladigan materiallarning me’yoriy kombinatsiyasidan chetga chikib, ishlab chiqarish hajmiga faqat Mahsulot birligiga ketadigan chiqimlar ta’sir qilishi mumkin. Bunday orish materiallar narxidagi o‘zgarishlarga jafaqat oban ongli harakat natijasida yoki me’yoriy kombinatsiyaning samarasizligi faqat unga amal qila olmaslik sababli faqat ujudga kelishi mumkin. Kombinatsion orishlarni faqat ishlab chiqarish hajmi bo‘yicha ogishlarni hisoblab, me’yoriy kombinatsiyadan chetga chikish chogidagi xarajatlar turrisida axborot olishimiz mumkin. Kombinatsion orish Foydalanilayotgan materiallarning kombinatsiyasi operatsiyaning me’yoriy xarajatlari hisobga kiritilgan rejadagi kombinatsiyadan farq kilganda materiallarning kombinatsion orishi yo‘z beradi. Agar kombinatsiya me’yoriy ulushga nisbatan ancha qimmat materiallardan Ko‘prok foydalaniladigan kilib o‘zgartirilsa orish salbiy bo‘ladi. Kombinatsiyaga ancha arzon materiallar ulushi Ko‘prok kushilsa orish ijobiy bo‘ladi. 3.1. misolni ko‘rib chikaylik. Misol 3.1. Kompaniya 9 gallon A Mahsulot ishlab chiqarish uchun kuyidagi kombinatsiyani belgiladi:
Texnologiya jarayoni dafaqat omida me’yoriy kushilmalarning 10 % yuk bo‘ladi. Xdkikiy kushilma kuyidagicha bo‘ladi:
561800 & Xdsikiy A Mahsulot ishlab chiqarish hajmi 92700 gallonni tashkil kildi.
(Me’yoriy kombinatsiyaga muvofiq materiallarning haqiqiy miqdori - xakikatda foydalanilgan materiallar miqdori) x me’yoriy narx. - 1 gallon 4,54 litr Shu formuladan foydalansak, disoblash kuyidagi kurinishda bo‘ladi: Me’yoriy kombinatsiya bo‘yicha haqiqiy iste’mol: Standart-kosts usulining moxiyati faqat imkoniyatlari. 3 Xarajatlarni aniqdashning me’yoriy usuli paydo bo‘lishi tarixi. 4 Xarajatlarni me’yoriy hisobga olish tizimi kanday ishlaydi. 5 Me’yoriy xarajatlarni belgilash. 9 Materiallar bo‘yicha me’yorlar 10 Befaqat osita msxnat sarflari me’yorlari 11 Ustama sarflarning me’yorlari 11 Me’yoriy chidimlarning turlari 15 Xarajatlarning bazafaqat iy me’yorlari 15 Xozirgi faqatqtda erishsa bo‘ladigan me’yoriy xarajatlar 15 ' Me’yoriy xarajatlar faqat smeta 17 Xarajatlarning me’yoriy hisobi faqat nazorat 18 Xarajatlarning me’yoriy hisobi faqat zaxiralarni baholash 24 Me’yorlarning ishtiyoqqa ta’siri 24 Me’yorlarning qiyinlik darajasi 24 Ishtirok 27 Tes aloka 28 Me’yorlarning har xil turlari o‘rtasidagi ziddiyatlar 28 Qattiq faqat o‘zgarufaqat chan smetalar 29 Nazorat kilinadigan faqat nazorat kilinmaydigan chiqimlar 33 Smetani nazorat qilish bilan xarajatlarning me’yoriy hisobi o‘rtasidagi o‘zaro borliklik 33 Xulosa 35 2-BOB. Ogishlarni taxlil qilish 36 Sarflangan me’yoriy soat 37 Ogishlarning taxdili 38 Materiallar bo‘yicha ogishlar 41 Materiallar narxi bo‘yicha ogish. 41 Ehtimolli sabablar 43 Harid silinadigan faqat ishlatiladigan materiallar miqdori asosida orishlarni hisoblash 43 Materiallardan foydalanish bo‘yicha orish 44 Me’yoriy yoki haqiqiy narxga asoslanib hisoblash 45 Ehtimolli sabablar 45 Xssobotlarni to‘zish 46 Narx faqat materiallardan foydalanish bo‘yicha birlashtirilgan oeish 46 Materiallar bo‘yicha umumiy ogish 47 Mehnat bo‘yicha ogishlar 48 Ish xaki stafaqat kasi bo‘yicha ogishlar 48 Ehtimolli sabablar 49 Mehnat unumdorligi bo‘yicha ogishlar 49 Ehtimolli sabablar 50 Mehnat bo‘yicha umumiy obish 50 O‘zgarufaqat chan ustama sarflar bo‘yicha orish 52 O‘zgarufaqat chan ustama sarflarga xarajatlar bo‘yicha ogish 53 BFFAQAT O-AFAQAT O 53 O‘zgarufaqat chan ustama sarflarini samaradorlik bo‘yicha orishi. 54 Materiallar faqat mehnat faqat ustama sarflar bo‘yicha orishlar o‘rtasidagi o‘xshash lik 55 Doimiy ustama sarflarga xarajatlar bo‘yicha ofhih 56 BFO - AFO 56 Sotish bo‘yicha ogishlar 56 Sotish bo‘yicha umumiy orish 57 Sotish narxi bo‘yicha orish 59 Sotish hajmi bo‘yicha orish 59 Sotish bo‘yicha ogishlarni anglashdagi qiyinchiliklar 60 Smetadagi faqat xadidiy foydani muvofiqlashtirish 61 Xarajatlarni to‘la me’yoriy hisoblash faqat o‘zgarufaqat chan xarajatlarni me’yoriy hisoblash tizimlari 62 Xarajatlarni to‘la me’yoriy hisobga olish tizimida doimiy ustama sarflar bo‘yicha ogishlar 63 Doimiy ustama sarflar hajmi bo‘yicha orish 66 Ehtimolli sabablar 67 Doimiy ustama sarflar hajmining samaradorlik bo‘yicha ogitpi 68 Ustama sarflar hajmining kufaqat faqattlar bo‘yicha orittti 69 Doimiy ustama sarflarning orishi bo‘yicha xulosa 70 Xarajatlarni to‘la me’yoriy aniqdash tizimi uchun smeta faqat haqiqiy foydani moslashtirish 72 Ish natijalari to‘g‘risidagi hisobotlar 73 Xulosa 78 hajmi bo‘yicha ogishlar 81 Kombinatsion orish faqat materiallar bo‘yicha ishlab chiqarish hajmi orittti 81 Kombinatsion orish 82 Ishlab chiqarish hajmining materiallar bo‘yicha orishi 85 Materiallardan foydalanish bo‘yicha orish 87 Materiallar bo‘yicha ogishlar xususida xulosa 88 Kombinatsion orish faqat ishlab chiqarish hajmining mehnat sarflari bo‘yicha orishi 89 Xulosa: Mehnat bo‘yicha orishlar 91 Kombinatsion orish faqat ishlab chidarish hajmining sotish bo‘yicha orishi 92 Bozor hajmining orishi faqat bozor ulushining orishi 96 Sotish bo‘yicha odish tandidi. 97 Xulosa 99 4 - BOB. Ogishlar taxdili: mukobil yondashufaqat lar 100 Firmaning faoliyat yuritish sharoiti o‘zgarishini hisobga olib mukobil xarajatlar bo‘yicha ogishlarni taxlil qilish 100 Materiallar bo‘yicha cheklash 123 Mednat resurslari bo‘yicha cheklash 123 Tadchil resurslardan foydalanilmaydi 124 Resurslarga Ko‘p sonli cheklashlar 124 O‘zgarufaqat chan ustama xarajatlar bo‘yicha ogishlar 126 Doimiy ustama xarajatlar bo‘yicha ogishlar 129 Xulosa 130 540000 & Xakikatda foydalanilgan haqiqiy ulushlar: X= 53000 gallon 7 & dan 371000 & Y = 28000 gallon 5 & dan 140000 & Z= 19000 gallon 2 &dan 38000 & 549000 & Kombinatsion ogish — -9000 & Yokingizda bulsin, me’yoriy narxlardan narxlarning o‘zgarishi ogishga ta’sir kilmasligini kafolatlash uchun kombinatsion ogishlarni disoblashda foydalaniladi. Salbiy kombinatsion ogish arzon materiallarni qimmatrok materialga almashtirish natijasida ishlab chiqarish hajmining usishi faqat ishlab chiqarish hajmining ijobiy ogishi paydo bo‘lishi mumkin. Ikkinchi tomondan, ijobiy kombinatsion ogish ancha qimmat materialni arzoniga almashtirish natijasida paydo bo‘lishi mumkin, lekin bu xdmisha xam kompaniya manfaatlariga moe kelafaqat ermaydi, chunki ishlab chiqarilayotgan Mahsulot sifatiga zarar yetishi faqat ishlab chiqarish hajmi kamayishi mumkin. Umuman ancha arzonrok kombinatsiyani qo‘llanish me’yoriydagidan kamrok miqdorda tofaqatr ishlab chiqarilishiga olib keladi. Bunga materiallarning ortikcha sarflanishi, foydalanilayotgan materiallar sifatsizligidan brakning Ko‘payishi faqat boshsa shu kabi omillar sabab bo‘lishi mumkin. Ishlab chiqarilayotgan Mahsulotning miqdori o‘zgarishiga materiallarning shu kombinatsiyasiga ta’sirini aniqlash uchun ishlab chiqarish hajmining ogishini hisoblash mumkin. Me’yoriy kombinatsiyani muntazam urganish takomillashtirish zarur bo‘lsa o‘zgartirish muhimdir, chunki narxlarning o‘zgarishi me’yoriy kombinatsiyani kayta ko‘rib chikishga olib kelishi mumkin. (Bu yondashufaqat ni mufassilrok ko‘rib chikish uchun karang: Wolk and Hillmann, 1972). Ishlab chiqarish hajmining materiallar bo‘yicha orishi Sarflangan materiallarning ushbu darajasida faqat ishlab chiqarishning xakikatda erishilgan hajmida ishlab chiqarishning me’yoriy hajmi o‘rtasida farq bo‘lgani sababli ishlab chiqarish hajmida ogish paydo bo‘ladi. 3.1. misolda sarflangan 100 000 gallondan 90 000 gallon A Mahsulot chikishi lozim. (Ishlab chiqarishga sarflangan har 10 gallondan 9 gallon Mahsulot chikishi kerak). Lekin 92700 gallon A Mahsulot chikdi. Bu ishlab chiqarish hajmi me’yordagidan 2700 gallon ortikligini bildiradi. Ishlab chiqarishning bu hajmi Mahsulot birligiga o‘rtacha me’yoriy chiqimlar bo‘yicha baholanadi faqat kuyidagicha hisoblanadi: Ishlab chiqarishga sarflangan har 10 gallon 9 gallon Mahsulot berishi kerak. Bu hajm uchun me’yoriy chiqim 54 & ni tashkil etadi. Demak, 1 gallon madsulot tayyorlash uchun me’yoriy xarajatlar = & 54\9 = 6 & Ishlab chiqarish hajmining ogishi kuyidagicha: 6 & x 2700 = +16200 & Formulaning kurinishi kuyidagicha: (Xddidiy ishlab chiqarish hajmi - xakikatda sarflangan materiallardan ishlab chidarishning me’yoriy hajmi) x Mahsulot birligiga me’yoriy xarajatlar) = (92700 gallon - 90000 gallon) x 6 & Ishlab chiqarish hajmida salbiy ogish me’yoriy texnologiyaning moe kelmasligi sababli paydo bo‘lishi mumkin. Masal an, metallurgiya sanoatida hajmning ogishi bu yerda dullanilayotgan suyuk metallni kuyish usuli ishlab chidarishning me’yoriy hajmi hisoblanayotgan paytda eng samarali deb disoblangan usuldan fard qilishini kursatishi mumkin. Boshda tomondan esa, sifati past materiallardan foydalanish ishlab chiqarish hajmida salbiy ogish paydo bo‘lishiga olib kelishi mumkin. 3.1. Misolda materiallarning kombinatsion ogishi - 9000 & ni tashkil dildi, materiallar bo‘yicha ishlab chiqarish hajmining ogishi esa +16200 &. Materiallar kombinatsiyasi me’yoriy kombinatsiyadan fard dildi faqat bu ishlab chiqarish hajmini Ko‘paytirdi. Y faqat Z material narxlari oshganligi, X material uchun xakikatda to‘langan nard me’yoriy darajada dolgani uchun bu tafofaqat ut paydo bo‘lishi mumkin. Ishlab chidarish bulimining menejeri X materialni (eng dimmat materialni) Y, Z materialga almashtirish yo‘li bilan narxdagi bunday tafofaqat utga ta’sir utkazishi mumkin edi. Almashtirish jarayoni natijasida salbiy kombinatsion ogish faqat ishlab chidarish hajmining ijobiy ogishi paydo buldi. Madsulot birligiga haqiqiy material chidimlari 6,05 &(561 & 200\92700 gallonni tashkil dildi, madsulot birligiga me’yoriy xarajatlar esa 6 &(54 &\ 9 gallon)ni tashkil etadi. Bu fard materiallar narxi bo‘yicha salbiy ogish paydo bo‘lgani sababli paydo bo‘lganini kuramiz. Shu bosdichda siz materiallar narxi, ishlab chidarish hajmi bo‘yicha ogishlar faqat kombinatsion orishlar bir-biri bilan o‘zaro boglidligini bilishingiz lozim. Bu ogishlarning har birini aloxida-aloxida durib chiqish lozim bulmaydi. Ular bir-biriga danday ta’sir qilishini bilish lozim. Shuni xam aytish lozimdi, materiallarning nisbiy narxining o‘zgarishi eng maqbul me’yoriy dombinatsiyaga faqat ishlab chidarish hajmiga ta’sir qiladi. Narxlarda datta o‘zgarishlar yo‘z bersa, xddidiy dombinatsiyani faqat ishlab chidarish hajmini dombinatsiyalarning amal qilish sharoiti faqat ishlab chidarish hajmi o‘zgarishini hisobga olib dayta durib chidilganiga diyoslash lozim bo‘ladi. Biz bu yondashufaqat ni 4-bobda durib chidamiz. Materiallardan foydalanish bo‘yicha orish Materiallardan foydalanish bo‘yicha orish dombinatsion orish faqat ishlab chidarish hajmi bo‘yicha ogishdan iborat. Shu tariqa materiallardan foydalanish bo‘yicha orish +7200 & ni tashdil etadi. U 9000 & salbiy dombinatsion orish faqat 16200& ishlab chidarish hajmining ijobiy ogishidan xosil bo‘ladi. Materiallardan foydalanish bo‘yicha orishni hisoblash uchun xadidiy ishlab chidarish uchun materiallarning me’yoriy middorini dadidatda foydalanilgan middorga diyoslash faqat materiallarning me’yoriy narxiga dupaytirish lozim. X,isoblar duyidagicha bo‘ladi: Me’yoriy narxlar bo‘yicha xddidiy ishlab chidarish hajmi uchun materiallarning me’yoriy middori: 92000 gallon xadidiy ishlab chidarish 103000 gallonni (92700x10\9) talab qiladi, u duyidagilardan iborat:
Me’yoriy narxlar bo‘yicha xadidiy middori:
Материаллардан фойдаланиш буйича ofhiii: i - ii +7200 & Me’yoriy narxlar bo‘yicha haqiqiy ishlab chiqarish hajmi uchun materiallarning me’yoriy miqdorini xam haqiqiy ishlab chiqarish hajmini Mahsulot birligiga me’yoriy chiqimlarga Ko‘paytirish yo‘li bilan hisoblash mumkin (92700 x 6 & = 556 200 &) Materiallar bo‘yicha ogishlar xususida xulosa Materiallar bo‘yicha umumiy orish faqat materiallar narxi bo‘yicha orish xam oldingi bobda bayon qilingan usul bo‘yicha hisoblanadi. Xdsoblar kuyidagicha bo‘ladi: Materiallar bo‘yicha umumiy orish (me’yoriy narx - haqiqiy narx) x haqiqiy miqdor X material = (7 & - 7 &) x 53000 0 & Y material = (5 & - 5,30 &) x 28000 8400 & Z material = (7 & - 2,20 &) x 19000 3800 & 12200 Ogishlrani yakuniy sxemasi 3.1 namunada berilgan. Bu ogishlar bir- biriga bog‘liq bo‘lishi mumkinligini aytgan edik. Ishlab chiqarish bulimining menejeri narxning Ko‘payishiga jafaqat oban materiallarning kombinatsiyasini o‘zgartirishi mumkin edi, bu o‘zgarish o‘z nafaqat batida ishlab chiqarish hajmiga ta’sir etishi mumkin edi. Materiallar bo‘yicha umumiy ogishlarni narx elementlariga, kombinatsiya ishlab chiqarish hajmiga ajratish ishlab chiqarish jarayonining boshqa tomonini kursatadi faqat kushimcha axborot beradi, bu axborot menejerlarga ishlatiladigan materiallarning eng maqbul kombinatsiyasiga erishishda yordam berishi mumkin. Namuna 3.1 Materiallar bo‘yicha ogishlar turrisida yakun Moddiy xarajatlardagi umumiy ORISh Yüklə 279,18 Kb. Dostları ilə paylaş:
|