Standart-kosts usulining moxiyati faqat imkoniyatlari

Tadchil resurslardan foydalanilmaydi
Resurslardan foydalanish chedlanmagan joyda sotishning rejalashtirilgan hajmiga erishilmagani uchun jafaqat obgarlid safaqat do menejerining zimmasiga yudlanishi mumkin. Sotilmagan 200 dona madsulot sotish hajmi bo‘yicha 16000 & salbiy orishni bildiradi. Ushbu holatda firma resurslardan samarali foydalanilmagani sababli daromadi kamaymaydi. Demak, orish resurslarga me’yoriy narx bo‘yicha orishni disoblash mumkin. Biz resurslar tadchil bo‘lmagan joyda ogishlar (1) stunda ko‘rsatilgan an’anafaqat iy usul bilan disoblanishi mumkin, degan dulosa chidara olamiz.
Resurslarga Ko‘p sonli cheklashlar
4.5. misolda biz ishlab chidarish dajmi fadat bir resurs tadchilligi bilan chedlangan, firma fadat bir turdagi madsulot ishlab chidaradi, deb tasafaqat faqat ur dilgan edid. Amalda esa firmalar odatda bir necha turda -
1) 1800 dona Mahsulot ishlab chiqarish uchun 14400 soat ish faqatqti talab kilinadi, amalda esa 16000 soat sarflangan demak, me’yordan ortik 1600 soat ish faqatqti sarflangan gi madsulotni ishlab chidaradi. Bir necha resurslarning bozorga chidarilishi cheklangan bo‘lishi mumkin. Bunday dolatda chizidli dasturlash yordamida eng maqbul ishlab chidarish dasturi topilishi mumkin. Chizidli dasturlash ishlab chidarishning maqbul hajmini anidlabgina dolmaydi, shu bilan birga chedlangan resursning dar bir donasidan foydalanish firmaga dancha daromad keltirishini ko‘rsatish mumkin. «Yashirin narx», «Mudobil diymat», «Iddi yodlama narx» - bu atamalarning dammasi chedlangan resurs birligidan foydalanishdan olinadigan daromadni belgilash uchun foydalaniladi.
Keling, firma materiallar, mednat faqat mashina faqatdti chedlangan sharoitda eng maqbul ishlab chidarish dasturini anidlash uchun chizidli dasturlashdan foydalanadi, deb tasafaqat faqat ur dilaylid.
Bir dg. material uchun me’yoriy nard 4 & faqat 1 soat mashina faqatdti uchun o‘zgarufaqat chan ustama darajatlar 2 &. Shuningded, chizidli dasturlash faqatzifalarini dal qilish natijasida olingan resurslarning mudobil diymati (yashirin nard) duyidagi durinishda, deylid:
Ish faqatdti - 1 soati uchun 2,50 &
Materiallar - 1 dg uchun 1,50 & Mashina faqatdti - 0
Mednat faqat materiallarda mudobil diymatning mafaqat judligi maqbul ishlab chidarish dasturi bu resurslar to‘la sarflanishini bildiradi. Bu resurslardan samarasiz foydalanish shunga olib deladidi, firma ishlab chidarishning maqbul dajmiga erisha oladi faqat daromadning bir dismini yudotadi. Bu dismning dancha datta bo‘lishini chedlangan resurs birligidan foydalanish me’yoriy diymatini ogishlarga diritib anidlasa bo‘ladi.
Materiallardan foydalanish bo‘yicha ogish natura dolida 500 dilogrammni tashdil etgan faqatziyatni qarab chidaylid. Ogish materialning darid nardi 4 & bo‘yicha badolanadi faqat unga tadchil resursning dar donasiga olinmay dolgan daromad (mudobil diymat)
(1,50 &) kushiladi. Shu tarifa materiallardan foydalanish bo‘yicha ogish 2750 & (1 kilogrammы 5,50 & dan 500 kg) tashkil qiladi. Bu ogish tarkibiga max.sulot kam ishlab chiqarilgani sababli olinmagan daromadni aks ettiradigan 750 & mukobil qiymat xam kiradi.
Mashina faqatqtining pul mukobil qiymati maqbul ishlab chiqarish dasturini amalga oshirish chogida bu resurs gula sarf kilinmasligini kursatadi.
Demak, mashina - uskunalardan samarali foydalanmaslik ishlab chiqarish hajmining kamayishiga faqat daromadning bir qismi yukolishiga olib kelmaydi. Binobarin, takchil bo‘lmagan resurslardan foydalanish bo‘yicha ogishlar ushbu resursning me’yoriy narxi bo‘yicha baholanishi lozim. Shu tarika o‘zgarufaqat chan ustama xarajatlar bo‘yicha ogishlar mashina faqatqtining 1 soati 2 &ligiga asoslanib hisoblanadi. Biroq chizikli dasturlash yordamida olingan resurslarning mukobil qiymatidan foydalanish chogida biroz extiyotkorlik qilish lozim bo‘ladi. Cheklashlar faqatqti utishi bilan o‘zgarishi mumkin, demak mukobil qiymatga doimiy o‘zgarmas deb karab bulmaydi. Bundan tashqari resurslarning mukobil qiymati ishlab chiqarishning ma’lum hajmidagiga ahamiyatli bo‘ladi. Bu soxadan tashqarida mukobil qiymatlarning boshqa ahamiyatlari paydo bo‘ladi faqat chizikli dasturlash modeli buni e’tiborga olish uchun o‘zgartirilishi lozim. Lekin, nima bo‘lganda xam ogishlarni hisoblashda usha koidalar amal qiladi: resurslar takchil sharoitda ogishlar kushimcha daromadni yoki bu resurslardan samarali yoki samarasiz foydalanish xosil bo‘ladigan kushimcha daromadni o‘z ichiga o lishi lozim. Chizikli dasturlash bilan batafsil tanishish uchun Druri (Drury 1992 ch 22)ga karang.