Statik aniqmas balkalar hisobi. Tayanch tushunchalar

10-Mavzu: Statik aniqmas balkalar hisobi.
Tayanch iboralar. Statik aniqmas balka. Asosiy sistema





Statik aniqmas balkalar hisobi.
Tayanch tushunchalar: Statik aniqmas balka, uch moment teoremasi,
statik noaniqlik masalasi
Reja:
1. Ortiqcha bog‘lanishlar
2. Ortiqcha noma’lumlarni aniqlash.
3. Uch moment teoremasi.
1.Ortiqcha bog‘lanishlar. Tayanch reaksiyalarni aniqlash uchun statika tenglamalari yetarli bo‘lmagan balkalar statik aniqmas balkalar deb ataladi. Chunki bunday balkalarda qo‘shimcha tayanchlar bo‘ladi va «ortiqcha» tayanch reaksiyalari vujudga keladi. Masalan berilgan balkada S nuqtada qo‘shimcha tayanch qo‘ysak balka statik aniqmas balkaga aylanadi.



Statik aniq baka

Statik aniqmas baka
Rasm-15.1
Statik aniqmas balkalarning tayanch reaksiyalarini aniqlash uchun deformatsiyadan foydalanib qo‘shimcha tenglamalar tuziladi. Ularni esa balka deformatsiyalarning birgalikdagi shartidan olinadi. Har qaysi «ortiqcha» reaksiya bitta qo‘shimcha tenglama tuzishni talab qiladi. Qo‘shimcha tenglamalar soni balkalarning statik aniqmaslik darajasini belgilaydi. Masalan: Statik aniqlanmaydigan balka hayolan statik aniq balkaga aylantiriladi, buning uchun qo‘shimcha tayanchlardan biri olib tashlanadi va uning ta’siri noma’lum reaksiya kuchi bilan almashtiriladi. Hosil bo‘lgan statik aniq balka asosiy sitema deb ataladi.
2.Ortiqcha noma’lumlarni aniqlash. Konstruktsiya elementlarining sterjenlaridan hosil bo‘lgan sistemalar sterjenli sistemalar deyiladi.Elementlari asosan cho‘zilish va siqilishga ishlaydigan sistemalar fermalar deyiladi. Fermalarga yuklar asosan tugunlariga qo‘yiladi. Sterjenli sistemalar quyidagicha 3 xil bo‘ladi:
a) agar sistema elementlarining bo‘ylama o‘qlari va qo‘yilgan kuchlar bir tekislikda yotsa sistemalar tekis deyiladi.
b) agar sistema elementlarining bo‘ylama o‘qlari bir tekislikda yotib qo‘yilgan kuchlar shu tekislikka perpendikulyar bo‘lsa bunday sistemalar tekis fazoviy deyiladi.
c) agar sistema elementlarining bo‘ylama o‘qlari va qo‘yilgan kuchlari ixtiyoriy joylashsa bunday sistemalar fazoviy deyiladi.
Sistemalar kinematik qo‘zg‘almas, geometrik o‘zgarmas bo‘lishlari uchun fazoda 6 ta tekislikda 3 ta bog‘lanishlarga ega bo‘lishlari shart va yetarli. Ammo amalda sistemaning mustahkamligini kattalashtirish uchun ularga yetarlidan ortiqcha bog‘lanishlar qo‘yiladi, ortiqcha bog‘lanishlar soni statik noaniqlik darajasini belgilaydi.
Statik noaniqlik darajasi tekislikda: s=n+3k-sh-3 , fazoda s=n+6k-3sh-6
formulalardan topiladi. Bunda s- statik noaniqlik darajasi, n- bog‘lanishlar soni, k- yopiq konturlar soni, sh-oddiy sharnirlar soni.
2 ta sterjinni birlashtiruvchi sharnir oddiy hisoblanadi, 2 tadan ko‘p sterjin birlashtiruvchi sharnir murakkab hisoblanib m-1 oddiy sharnirga teng bo‘ladi. m-sharnirda uchrashuvchi sterjinlar soni.

n=6 k=1 sh=0 c=6+3*1-0-3=6 n=4 k=2 n=m-1=3-1=2 c=4+2*3-2-3=5

Sterjennli sistemalarda statik noaniqlikni kuch usulida yechamiz. Kuch usulini quyidagi tartibda qo‘llaymiz.
1. Berilgan sistemaning statik noaniqlik darajasini aniqlaymiz.
2. Berilgan sistemaga asosiy sistema tuzamiz. Asosiy sistema berilgan sistemadagi ortiqcha bog‘lanishlarning yo‘q deb tasavvur etish.
3. Berilgan sistemaga ekvivalent sistema tanlaymiz. Ekvivalent sistema tuzilgan asosiy sistemada tashlab yuborilgan ortiqcha bog‘lanishlarining x₁,x₂, x_3, x_4,x_5...... nomalumlar bilan belgilaymiz.
4. Kanonik tenglamalarni tuzamiz. Kanonik tenglamalar soni statik noaniqlik darajasiga teng.