Sual dünyanın siyasi xəritəsinin formalaşması Si­ya­si xə­ri­tə

Hey­van­dar­lıq tə­bii yem ba­za­sı­na əsas­la­nır. öl­kə­nin qərb, şi­mal-qərb, şi­mal qu­raq və öl­kə­nin dağ­lıq his­­sə­sin­də sər­bəst sa­hə­dir və yer­li əha­li­nin əsəs məş­ğu­liy­yə­ti­ni təş­kil edir. şər­qin­də isə hey­van­dar­lıq yar­dım­çı sa­hə­. Hey­van­dar­lıq­da do­nuz­çu­luq üs­tün­lük təş­kil edir. İri­buy­nuz­lu mal-qa­ra da bəs­lə­ni­lir. Öl­kə­də kənd tə­sər­rü­fa­tı üz­rə ix­ti­sas­­laş­mış 6 ra­yon ay­rı­lır: Şi­mal-Şərq, Bö­yük Çin dü­zən­li­yi, Şərq, Cə­­nub, Şi­mal-Qərb, Ti­bet yay­la­sı.

Şi­mal-Şərq ta­xıl­çı­lıq ra­yo­nu­dur. məh­­sul­dar qa­ra tor­paq­la­rı olan əra­zi­si­-yaz­lıq buğ­da, qa­ol­yan, so­ya be­cə­ri­lir.

Bö­yük Çin dü­zən­li­yi ta­xıl­çı­lıq-pam­bıq­çı­lıq üz­rə ix­ti­sas­­laş­mış­dır. pa­yız­lıq buğ­da və pam­bıq, 2ci so­ya be­cə­ri­lən mü­hüm əra­zi­dir. Lyos yay­la­sı da bu ra­yo­nun əra­­zi­si­nə aiddir. Lyos yay­la­sın­da pa­yız­lıq buğ­da və pam­bıq be­cə­ri­lir.

Şərq ra­yo­nu çəl­tik­çi­lik üz­rə ix­ti­sas­laş­mış­dır. O, Çi­nin şərq his­sə­sin­də Yants­zı ça­yı­nın höv­zə­si­ni əha­tə edir. Ra­yo­nun şi­mal sər­həd­di Tsin­lin dağ­la­rı, cə­nub sər­həd­di isə Nan­lin dağ­la­rı bo­yun­ca ke­çir. Ra­yon­da çəl­tik, pam­bıq, pax­la­lı­lar və yağ­lı bit­ki­lər be­cə­ri­lir. Yants­zı ça­yı də­rə­sin­dən cə­­nub­da tə­pə­lik­lə­rin ya­mac­la­rın­da çay plan­ta­si­ya­la­rı sa­lın­­mış­dır. Ra­yon­da mər­kə­zi Çen­du şə­hə­ri olan Sı­çu­an vi­la­­yə­ti yer­lə­şir. Əya­lət ra­yo­nun qər­bin­də, dağ­lar­la əha­tə olun­muş Sı­çu­an çö­kək­li­yi­ni əha­tə edir.-bü­tün kənd tə­sər­rü­fa­tı bit­ki­lə­ri be­cə­ri­lir. Su­var­ma şə­rai­tin­də bu əra­zi­dən il­də 2-3 növ məh­sul (çəl­tik, buğ­da, tə­rə­vəz) əl­də edi­lir. Şərq ra­yo­nu­nu «ya­şıl Çin» ad­lan­dı­rır­lar.

Cə­nub ra­yo­nu Cə­nu­bi Çi­nin tro­pik his­sə­si­ni əha­tə edir və Nan­lin sil­si­lə­sin­dən cə­nub­da yer­lə­şir. Tro­pik mus­son iq­li­mi ha­kim - çəl­tik və şə­kər qa­mı­şı be­cə­ri­lir. Ra­yon­da müx­tə­lif tro­pik və subt­ro­pik mey­və­lər ye­tiş­di­ri­lir.

Şi­mal-Qərb Şi­mal-Qər­bi Çin və Da­xi­li Mon­qo­lus­ta­nın çöl, ya­rım­səh­ra və səh­ra zo­na­sı­nı əha­tə edir. Ra­yon ot­laq hey­­van­­dar­lıq üz­rə ix­ti­sas­laş­mış­dır. Əkin­çi­lik Cun­qar və Kaş­­kar çö­­kək­­lik­lə­rin­də­ki va­hə­lər­də­dir. Bu ra­yon qu­raq Çin ad­lan­dı­rı­lır.

Ti­bet yay­la­sı­na kö­çür­mə mal­dar­lıq üz­rə ix­ti­sas­laş­mış­dır. Yay­da hey­van­lar yük­sək dağ­lıq ot­laq­la­ra, qış­da isə va­di­lə­rə sü­rü­lür. Ra­yon­da şax­ta­ya dö­züm­lü ar­pa, yaz­lıq buğ­da be­cə­ri­lir. Ra­yo­nu yük­sək Çin və ya so­yuq Çin ad­lan­dı­rı­lır.

SUAL 59. ÇXR-nın iqtisadiyyatının aparıcı sahələri

Ha­zır­da Çin si­vi­li­za­si­ya­sı tək­cə ka­ğız, kom­pas, ba­rıt ix­ti­ra­sı, Bö­yük Çin Səd­di və Bö­yük Çin ka­na­lı­nın in­şa­sı haq­da tə­səv­vür ya­­rat­mır. Çin (ÜDM) həc­mi­nə gö­rə dün­­ya­da ikin­ci ye­rə çıx­mış, öl­kə­də «iq­ti­sa­di sıç­ra­yış» baş ver­miş­dir.

Çin ha­zır məh­sul ix­ra­­cat­­çı­sı və xam­mal id­xal edən mü­hüm döv­lə­tə çev­ril­miş­dir. Öl­kə­də xa­m­­ma­la olan tə­lə­bat il­dən-ilə ar­tır. Dün­ya neft is­teh­la­­kı­nın 12 %-i, elekt­rik ener­ji­si­ 10 %-i, alü­mi­ni­um və mi­s20 %-i, po­la­d 27 %-i, kö­mür və pam­bı­ğ 1/3-i. yer­li eh­ti­yat­lar tə­lə­ba­tı tam ödə­mir və id­xa­lat ar­tır. Çin­də iq­ti­sa­di mö­cü­zə­yə sə­bəb olan amil­lə­rə aid edir­lər:

- il­kin mər­hə­lə­də is­la­ha­tın döv­lət ka­pi­ta­lı­nın məh­dud­­lu­ğu şə­rai­tin­də yük­sək ar­tım tə­min olu­na bi­lən sa­hə­lə­rə (ye­­yin­ti, yün­gül və s.) tət­biq olun­ma­sı;

- xa­ri­ci sər­ma­yə­dar­la­rı (xa­ri­ci öl­kə­lər­də ya­şa­yan xu­ats­yao­la­rı) cəlb et­mək;

- is­teh­sal bri­qa­da­la­rı ilə mü­qa­vi­lə əsa­sın­da tor­paq­la­rın fər­di tə­sər­rü­fat­lar ara­sın­da pay­la­nıl­ma­sı;

- yer­li iq­ti­sa­diy­ya­tın in­ki­şa­fın­da yer­li ha­ki­miy­yə­tə ge­niş hü­quq­lar ve­ril­mək­lə, re­gio­nal si­ya­sə­tin hə­ya­ta ke­çi­ril­mə­si;

- öl­kə­də si­ya­si, so­si­al və ma­liy­yə sta­bil­li­yi­nə na­il olun­ma­sı;

- əmək­se­vər əha­li­nin çox­say­lı ol­ma­sı.

aq­rar sek­tor­da ça­lı­şan­lar 50 %, sə­na­ye­də və ti­kin­ti­də ça­lı­şan­la­rın sa­yı 20 %-ə, xid­mət sa­hə­sin­də məş­ğul 30 % yük­səl­miş­dir. İş­çi qüv­və­si­nin key­fiy­yə­tin­də də də­yi­şik­lik ol­muş, təh­sil sə­viy­yə­si yük­səl­miş­dir. öl­kə iq­ti­sa­diy­ya­tın­da xa­ri­ci ka­pi­tal axı­nı bö­yük rol oy­na­mış­dır. Çin öl­kə­yə cəlb olu­nan xa­ri­ci in­ves­ti­si­ya­nın il­lik həc­mi­nə gö­rə ABŞ-dan son­ra dün­ya­da ikin­ci yer­də­dir. -ÜDM-un 7 %.