Sual dünyanın siyasi xəritəsinin formalaşması Si­ya­si xə­ri­tə

Tarixi. kö­çə­ri hin­du tay­fa­la­rı Ame­ri­ka­ya 20 min il əv­vəl in­di­ki Be­rinq bo­ğa­zı­nın ət­ra­fın­da­kı qu­ru əra­zi­dən ke­çib gəl­­miş­lər. Av­ro­pa­lı­lar­dan ön­cə Ame­ri­ka­nın «ilk kəş­fi» min il ön­cə vi­kinq­lə­rə məx­sus­dur.

XVI-XVII əsr­dən eti­ba­rən bu əra­zi­lər av­ro­pa­lı­lar tə­rə­fin­dən məs­kun­laş­ma­ğa baş­la­yır. İlk müs­təm­lə­kə mülk­lə­ri­ni is­pan­lar, fran­sız­lar, bri­ta­ni­ya­lı­lar, hol­land­lar və is­veç­li­lər ya­rat­mış­dır. ABŞda ən qə­dim şə­hər mən­tə­qə­si 1565-ci il­də is­pan­lar tə­rə­fin­dən Flo­ri­da ya­rı­ma­da­sın­da Sent-Oq­yus­tin şə­hə­ri­dir. fran­sız­la­­r, hol­land­la­r, in­gi­lis­lə­r, is­veç­li­lə­r müs­­təm­­lə­kə­çi­lər ara­sın­da in­gi­lis­lər xü­su­si can­fə­şan­lıq gös­tə­rir­di­lər. İlk in­gi­lis dai­mi ya­şa­yış mən­tə­qə­si 1607-ci il­də in­di­ki ABŞ cə­nu­bun­da Vir­ci­ni­ya şta­tın­da Ceyms­ta­un şə­hə­ri, ikin­ci­si 1620-ci il­də Mas­sa­çu­sets kör­fə­zi sa­hi­lin­­də ya­ran­mış­dır. Bos­ton şə­hə­ri-Ye­ni in­gi­li­s­­lər ad­la­nan böl­gə­nin mər­kə­zi­nə çev­ril­miş­di. İlk dövr­lər­də yer­li xalq olan hin­du tay­fa­la­rı av­ro­pa­lı­la­rın məs­kun­laş­ma­sı üçün on­la­ra hər cür kö­mək­lik gös­tə­rir­di­lər. La­kin son­ra­dan av­ro­pa­lı­la­rın xə­ya­nə­ti nə­ti­cə­sin­də və hin­du­lar Av­ro­pa mülk­lə­ri­nin ge­niş­lən­mə­si­nə mü­qa­vi­mət gös­tər­di­yin­dən, on­la­rın küt­lə­vi qı­rıl­ma­sı ilə nə­ti­cə­lən­miş­dir.

Müa­sir Bir­ləş­miş Ştat­la­rın qərb sa­hil­lə­ri­nin də mə­nim­sə­nil­mə­si­nə is­pan­lar baş­la­mış­lar. On­lar bu böl­gə­də San-Di­ye­qo, San-Fran­sis­ko, Los-An­ce­les ki­mi şə­hər­lə­rin əsa­sı­nı qoy­muş­lar. Rus­lar isə şi­mal­dan Al­yas­ka ya­rı­ma­da­sı­nın qərb sa­hil­lə­ri­nə qə­dər irə­li­lə­yə bil­miş­lər. Bu­nun­la ya­na­şı hə­lə XVI əsr­də is­pan­lar Qa­ya­lı dağ­lar, Ap­pa­laç, Mis­si­si­pi, Ko­lo­ra­do böl­gə­lə­rin­də ol­muş və Bö­yük Kan­yo­nu, son­ra­lar isə Bö­yük Höv­zə­ni, Ka­li­for­ni­ya va­di­si­ni kəşf et­miş­lər. XVII əs­rin axır­la­rın­da fran­sız­lar şi­mal­da Ka­na­da­dan Bö­yük göl­lə­rə və Mis­si­si­pi ça­yı­nın mən­sə­bi­nə qə­dər gə­lib çat­mış və kəşf et­dik­lə­ri bu əra­zi­lə­ri Lui­zia­na (Fran­sa kra­lı XIV Lü­do­vi­qin şə­rə­fi­nə) adı al­tın­da Fran­sa­nın mül­kü elan et­di­lər.

Şi­ma­li Ame­ri­ka­da müs­təm­lə­kə uğ­run­da ge­dən mü­ha­­ri­bə­­lər­də (İn­gil­tə­rə, Fran­sa, Hol­lan­di­ya, İs­pa­ni­ya ara­sın­da) İn­gil­tə­rə da­im qə­lə­bə qa­za­nır­dı. Müs­təm­lə­kə­çi­lər öz­lə­ri­ni in­­gi­lis taxt-ta­cı­nın tə­bəə­lə­ri say­dıq­la­rı hal­da, rəs­mi Lon­don on­la­ra «ikin­ci növ» adam­lar ki­mi ba­xır­dı­lar. Şi­ma­li Ame­ri­ka müs­təm­lə­kə tor­paq­la­rı uğ­run­da yed­di il­lik İn­gil­tə­rə-Fran­sa mü­ha­ri­bə­si ba­şa çat­dıq­dan son­ra İn­gil­tə­rə par­la­men­ti mü­ha­ri­­bə­yə sərf olu­nan xər­cin ödə­nil­mə­si­ni in­gi­lis müs­təm­­lə­kə­­çi­lə­ri­nin üzə­ri­nə qoy­maq qə­ra­rı­na gə­lir və bu­nu onun­la əsas­­lan­dı­rır ki, bu mü­ha­ri­bə məhz in­gi­lis müs­təm­lə­kə mülk­lə­ri­nin təh­­lü­kə­siz­li­yi na­mi­nə apa­rıl­mış­dır. La­kin müs­təm­lə­kə­çi­lər bu­­nun­­la ra­zı­laş­mır­dı­lar. Bu dövr­də in­gi­lis müs­təm­lə­kə mülk­lə­ri ara­­sın­da ti­ca­rət əla­qə­lə­ri­nin get­dik­cə art­ma­sı on­la­rın həm­rəy­li­yi­nin güc­lən­mə­si­nə sə­bəb ol­muş­dur.