Sual məktəbəqədər təhsildə təhsilləndirici mühit anlayışı

SUAL 15. İnkişafetdirici mühitin tip və xüsusiyyətləri
İnkişafetdirici mühitin daxili (məktəbəqədər təhsil müəssisəsinin və qrupun daxili mühiti) və xarici (məktəbəqədər təhsil müəssisəsinin həyətyanı sahəsi) olmaqla 2 tipi mövcuddur. Daxili inkişafetdirici mühit: Fəaliyyət mərkəzləri belə mühitin yaradılması üçün əsas vasitədir. Belə mühit uşağın maraq (müxtəlif mərkəz və materiallar) və ehtiyaclarına (uşağın fəaliyyət mərkəzini seçmək imkanı) uyğun təlimin təcrübədə həyata keçirilməsinə imkan verir. Xarici inkişafetdirici mühit: Məktəbəqədər təhsil müəssisəsinin sahəsi daxili məkanda mümkün olmayan imkanları təmin etməlidir.
Əşyavi-məkan mühiti inkişaf etdirilməklə aşağıdakılar təmin edilməlidir:
• Uşaq və böyüklər arasında ünsiyyət və əməkdaşlığın yaradılması imkanı;
• Uşaqların motor fəaliyyəti imkanı;
Fərdi fəaliyyət üçün fürsət.
İnkişaf edən əşyavi-məkan mühiti üçün aşağıdakılar təmin edilməlidir:
• Müxtəlif təhsil proqramlarının həyata keçirilməsi;
• İnklüziv təhsil üçün zəruri şərait;
• Təhsil fəaliyyətinin həyata keçirildiyi milli-mədəni və iqlim şəraitinin nəzərə alınması;
• Uşaqların yaş xüsusiyyətlərinin nəzərə alınması
Təhsil məkanının inkişaf edən təhsil mühiti kimi çıxış etməsi üçün ona daxil edilən komponentlərin qarşılıqlı təsiri zamanı müəyyən xüsusiyyətlər əldə edilməlidir:
• Təhsil strukturlarının şəxsiyyət, ətraf mühit və cəmiyyətin dəyişən ehtiyaclarına uyğun olaraq sürətlə yenidən qurulma qabiliyyətini ifadə edən çeviklik;
• Daxil edilən elementlərin fəaliyyətində qarşılıqlı fəaliyyət və ardıcıllıq vasitəsilə ifadə olunan davamlılıq;
• Əhalinin təhsil xidmətlərinə olan tələbatına uyğun olaraq inkişaf mühitinin dəyişilməsini nəzərdə tutan variativlik;
• Ona daxil edilən strukturların qarşılıqlı fəaliyyətinin gücləndirilməsi vasitəsi ilə tərbiyə məsələlərinin həllini təmin edən inteqrasiya;
• Təhsilin bütün subyektlərinin idarəetmədə geniş iştirakı, təlim, tərbiyə və qarşılıqlı fəaliyyət formalarının demokratikləşdirilməsini nəzərdə tutan açıqlıq.
İdeal olaraq, məktəbəqədər təhsil müəssisəsi uşaq üçün təbii və real həyatı təqdim edir ki, bu da bir-biri ilə bağlı iki mühüm problemin həllinə zəmin yaradır. Bir tərəfdən, təlim-tərbiyə vəziyyətlərini uşaq həyatının reallıqlarına maksimum yaxınlaşdırır ki, bu da uşaqların şəxs olaraq qəbul edilməsinə köməklik edir, digər tərəfdən, uşağın insanın sosial varlığına maksimum yaxın olan vəziyyətində ona hərəkət etmək və ünsiyyət qurmasını öyrədir.
Xüsusi şəkildə təşkil edilmiş mühit aşağıdakı tələblərə uyğun olmalıdır:
• Uşağın özünütəhsil qabiliyyətinin inkişafına müsbət təsir göstərir;
• Stimulyator rolunda çıxış edir;
• Şəxsi inkişafı zənginləşdirir;
• Müxtəlif qabiliyyətlərin erkən təzahürünə kömək edir.