Suleyman-m teze qxd

9.
 
q samiti. 
a)
söz ortasında işlənən qoşa 
q 
samitlərindən ikincisi 
k’ 
kimi -kar 
tələffüz edilir: baqqal-[bakqal], çaqqal-[çakqal], diqqət-[dik- qət], 
doqquz-[dokquz], 
haqqında-[hakqmda], 
naqqal-[nakqal], 
saqqız-[sakqız], saqqal-[sakqal], şaqqa-[şakqa], toqqa-[tokqa] və s. 
Bu sözlərin tələffüzündə birinci samit qüvvətli, ikincisi isə nisbətən 
zəif səslənir. Şagird və tələbələr bu sözlərin tələffüz şəklini 
orfoqrafiyada da saxlayırlar və nəticədə sözləri səhv yazırlar. 
b)
sözlərin ortasında kar samitdən əvvəl gələn q samiti kar 
tələffüz olunur: nöqtə-[nöktə] məqsəd [məksəd], nöqsan-[nök- san], 
iqtidar-[iktidar]. Oqtay-[oktay], rəqs-[rəks], rəqqasə-[rək- qasə], 
iqtisadi-[iktisadi] və s. 
c)
sözlərin sonunda gələn q samiti karlaşır: dodaq-[dodak], 
qonaq-[qonak], fərq-[fərk], məşq-[məşk], xalq-[xalk], aşıq-[a- şık], 
məxluq-[məxluk] və s. 
10.
 
p samiti. 
a)
söz ortasında yanaşı işlənən qoşa p samitlərindən ikincisi 
cingiltiləşir: 
ağappaq-[ağapbağ], 
hoppanmaq-[hopbanmağ], 
guppultu-[gupbultu], tappıltı-[tapbıltı] və s. 
b)
p samiti alınma sözlərdə kar samitlə yanaşı gəldikdə cingiltili 
tələffüz 
olunur: 
respublika-[resbublika], 
ekspert-[eksbert], 
aspirant-[asbirant] və s. 
11.
 
t samiti. 
a) t samiti kar samitdən sonra gələndə cingiltili tələffüz olunur: 
dəftər-[dəfdər], dəstə-[dəsdə], apostrof-[apasdrof], ixtiyar- 
131 

---

[ixdiyar], iştirak-[işdirak], məftil-[məfdil], taxta-[taxda] və s. 
b)
Söz ortasında qoşa işlənən t samitlərindən ikincisi cingil- 
tiləşir: əlbəttə-[əlbətdə], Fəttah-[fətda], hətta-[hətda], Səttar- [sətdar] 
və s. 
c)
t samiti sözün sonunda tələffüzdən düşür; dost-[dos], neft- 
[nef], resept-[resep], sərbəst-[sərbəs], manifest-[manifes] və s. 
ç) son hecası st, ft, şt samitləri ilə bitən sözlərdən sonra samitlə 
başlanan şəkilçi və ya söz gəldikdə həmin samitlərdən ikincisi düşür: 
dostlar-[doslar], 
sərbəstlik-[sərbəslik], 
güzəştsiz-[güzəşsiz], 
teştdə-[teşdə], üstdən-[üsdən], neftçi- [nefçi], növbətçi-[nö:bəçi], 
xoşbəxt tələbə-[xoşbəx tələbə] və s. 
Vurğulu qoşa samitlərdən sonra gələn bir sıra alınma sözlərdə 
samitlərdən biri tələffüzdən düşür, bəzi şagird və tələbələr belə 
sözlərin yazılışında həmin hərfi buraxırlar; attestat-[ates- tat], 
akkord-[akord], 
kollektiv- 
[kalektiv], 
effekt-[efekt], 
korrektor-[karektor], 
qrammatika-[qramatİka], 
terror-[teror], 
immunitet-[imunitet] və s. 
iki kar samitlə bitən sözlərə samitlə başlanan şəkilçi artml- dıqda 
həmin samitlərdən biri deyilmir. Bu tələffüz qaydasının təsiri altında 
olan şagird və tələbələr yazıda da bu qayda ilə bağlı səhvə yol verir, 
həmin hərfi yazmırlar. 
Ümumiyyətlə, orfoqrafiya və orfoepiya qaydalanm düzgün 
mənimsəməyən şagird və tələbələr kar samitləri cingiltili samitlərlə 
(astar-[asdar], şaftalı-[şafdalı]. Müşfiq-[müşvik], bitki-[- bitgi], 
kəşfiyyat-[kəşviyat]), cingiltili samitləri də kar samitlərlə 
(əhəng-[əhənk], avtomat-[aftamat], şübhəsiz-[şüphəsiz]) əvəz- 
ləyirlər.