Suleyman-m teze qxd

normativ üslub
adlandmhr. Şagird və tələbələrimizin bir qismi az 
eşitdikləri, ola bilsin ki, valideynlərinin, tərbiyəçi
li

---

lərinin, müəllimlərinin danışığını, radio və televiziya verilişlərində 
diktorların, aparıcıların nitqini diqqətlə izləmədiklərinə görə sözləri 
yazıldığı kimi oxumağa, deməyə çalışırlar, sözlərin yazılışını, hərf 
tərkibini əsas götürür və belə hesab edirlər ki, sözlər necə yazılmışsa 
elə o şəkildə də oxunmalı, deyilməlidir. Sözlərin yazıldığı kimi 
deyilməsi ədəbi tələffüz baxımından qüsurludur, gənc nəsil, 
ümumiyyətlə, bütün insanlar orfoepiyası orfoqrafiyasmdan fərqlənən 
sözləri və qrammatik formaları ədəbi tələffüz qaydalarına uyğun 
oxumalı və söyləməlidirlər. 
6.
 
Cəm şəkilçisi -lar,-lər qoşulduğu sözün son samitindən asılı 
olaraq -nah, -dah, -rah şəklində tələffüz olunur: xanlar- [xannar], 
oğlanlar-[oğlannar], aflar-[afdar], işlər-[işdər], qərar- lar-qərarrar, f 
əkəri ər-[fəkərrər] və s. 
7.
 
İsim düzəldən -hq\ sifəf düzəldən -h'* şəkilçiləri qoşulduq- ları 
sözün son samitinin fəsiri ilə ilk samitini 
d, n, r
səslərindən biri ilə 
əvəz edir: aydınlıq-[aydmnix], qanlı-[qannı], qarlı-[qar- rı], ath-[atdı], 
ətli-[ətdi], dadlı-[daddı], varlı-[varrı], ətirli-[ətir- ri], unlu-[unnu], 
bulanlıq-[bulannıx] və s. 
8.
 
Ümumiyyətlə d, t, z, s, ş samitləri ilə bitən sözlərə 
1
samiti ilə 
başlayan şəkilçilər qoşulanda tələffüzdə 
1
səsi d ilə əvəzlənir: 
rahatlıq-[rahatdıx], südlü-[sütdü], otluq-[otdux], səslər- [səsdər], 
qızlar-[qızdar], işlə-[işdə], gözlə-[gözdə] və s. 
9.
 
Adhq halda qoşa samitli təkhecah alınma sözlərə samitlə 
başlanan şəkilçilər artmldıqda qoşa samitlərdən biri düşür: 
fənn-fənlər, sirr-sirli, xətt-xətkeş, haqq-haqsız, hiss-hissiz. 
Bu qaydanı yaxşı mənimsəməyən şagird və tələbələr qoşa 
samitləri saxlamağa çahşdıqlan kimi (fənnlər, sirrli, haqqsız), həmin 
sözləri tək samitlə yazanlar da vardır, "sirr" əvəzinə "sir", "hiss" 
əvəzinə "his", "xətt" əvəzinə "xət", "zidd" əvəzinə "zid", "fənn" 
əvəzinə "fən", "haqq" əvəzinə "haq" və s.