Sumqayit döVLƏt universiteti faküLTƏ

Fazaların aqreqat halına görə təsnifat. Bu təsnifatı ilk dəfə V.Ostvald vermişdir. Dispers sistemi təşkil edən fazaların aqreqat halına gö­rə təsnifat geniş yayılmışdır (cədvəl 1.2).

Cədvəl 1.2

Dispers sistemlərin növləri

№	Dispers faza	Dispers mühit	Sistemin şərti işarəsi	Sistemin növü	Bəzi misallar
1	Bərk	Maye	B/M	Zollar, suspenziyalar	Bulanlıq sular, bakteriyalar
2	Maye	Maye	M/M	Emulsiyalar	Süd, neft, yağlar
3	Qaz	Maye	Q/M	Qaz emulsiyaları, köpük­­lər	Sabun köpüyü
4	Bərk	Bərk	B/B	Zollar, bərk heterogen sis­temlər	Ərintilər, minerallar, rəngli şüşə
5	Maye	Bərk	M/B	Bərk emulsiyalar, məsa­mə­li cisimlər, kapilyar sis­temlər, gellər	Torpaq, nəm sü­xurlar, adsor­bent­lər, bəzi mine­ral­lar (mirvari, opal)
6	Qaz	Bərk	Q/B	Bərk köpüklər, məsa­mə­li və kapilyar sis­tem­lər, kserogellər	Aktiv kömür, silikagel, pemza
7	Bərk	Qaz	B/Q	Aerozollar (tozlar, tüs­tü­lər)	Tütün tüstüsü, kö­mür tozu
8	Maye	Qaz	M/Q	Aerozollar (dumanlar)	Duman, bulud
9	Qaz	Qaz	Q/Q	Sıxlığı fluktuasiya edən sistemlər	Hava

Dispers mühit maye(M), bərk cisim(B) və ya qaz (Q) ola bilər. Dispers fa­za da üç aqreqat halında ola bildiyindən prinsipcə dispers sistemlərin 9 nö­vü mümkündür. Hər bir sistemin öz şərti işarəsi və adı var: surətdə dis­pers fazanın aqreqat halı, məxrəcdə isə dispers mühitin adı göstərilir. Mə­sə­lən, M/M sistemi emulsiya adlanır.

Qazlar bir-birində həll olduğu üçün, adətən, Q/Q növlü sistemə ba­xıl­mır. Lakin qaz fazasında qatılığın fluktuasiyası nəticəsində heterogenliyin ya­ranması mümkündür.

Ümumi halda yüksək dispersli sistemlər zollar («solutio» – latınca məh­lul deməkdir) dispers mühitin xarakterindən asılı olaraq isə liozol, aero­zol, bərk zol adlanır. «Lios» – yunanca maye deməkdir. Maye dispers mü­hitin təbiətindən asılı olaraq liozollar hidrozollar (su), orqanozollar(üzvi mü­hit) və ya daha konkret olaraq alkozollar (spirtlər), eterozollar (efirlər) və s. adlanır. Mikroheterogen sistemlərə suspenziyalar (B/M), emulsiyalar (M/M), köpüklər (Q/M), ovuntular və tozlar (B/Q) aiddir. Kobud dispers sistemlərdən ən geniş yayılanları B/Q növlü sistemlərdir (qum, çınqıl və s.).