Suv sarflarini aniqlash usullari

________________________________________________________________ 
"Экономика и социум" №9(100) 2022 www.iupr.ru
4. Fizik usullar. Bu usul suv tezligi turbulentlik darajasi yuqori b`lgan tog` 
daryolarining suv sarfini aniqlashda qo`llaniladi. Bunda, suvning tezligini va 
ko`ndalang kesimini o`lchash katta aniqlikka ega bo`lmaydi. Fizik usulda 
elektromagnit, ultratovush, suvga kimyoviy moddalarni aralashtiriladi. 
5. Gidrolik usullar. Daryo suv havzasiga yog’gan yog’in qalinligini 
o’lchash orqali, suv zahiralari aniqlanib, suv sarfini hisoblash mumkin. 
Gidrologik usulning aniqlik darajasi 10-30% gacha. 
6. Hajmiy usul va suv vaznini tajriba sharoitida tarozida tortish, biror 
idishga suv to’ldirib, uning to’lish vaqtini aniqlash orqali suv sarfini hisoblash 
mumkin. Bu usulda suv sarfi o`lchov idishidagi suv hajmini (W) uni to`ldirish 
uchun ketgan vaqt (t) ga nisbati bilan aniqlanadi: 
Q=W/t 
Hajmiy usul odatda suv sarfi 5-10 l/s dan oshmaganda qo`llaniladi. 
Suv sarfini o’lchashdan oldin gidrometrik vertushka va unga tegishli jihozlarning 
sozligi, jihozlarning tayyorligi va butun gidrometrik stvorning holati tekshirilishi 
kerak. 
Xulosa. Suv sarfini o’lchash vaqtida qanday usulni qo`llashdan qat`iy 
nazar, unda bajariladigan ishlar quyidagi tartibda bajariladi: 
1. Daryoning holati, ish sharoitini belgilovchi ob-havo va boshqa omillar bayoni. 
2. Suv sathini o’lchash. 
3. Gidrostvorda chuqurliklarni o’lchash. 
4. Tezlik vertuallarida suvning tezligini o’lchash. 
5. Suv yuzasining nishabligini aniqlash. 
Foydalanilgan adabiyotlar ro`yxati: 
1. D. V.Nazaraliyev, SH.B.Akmalov “QURUQLIK GIDROLOGIYASI” o`quv 
qo`llanma TOSHKENT 2019 
2. B.K.Soliyev, S.A.Azimboyev Gidrologiya va gidroemtriya Toshkent “Yangi asr 
avlodi” 2006 
3. S.Karimov, A.Akbarov, U.Jonqulov Gidrologiya, Gidrometriya va oqim hajmini 
rostlash “O`zbekiston” nashriyot-matbaa ijodiy uyi Toshkent – 2004 

---

________________________________________________________________ 
"Экономика и социум" №9(100) 2022 www.iupr.ru
4. A.R.Rasulov, F.H.Hikmatov, D.P.Aytboev Gidrologiya asoslari Toshkent 
“Universitet” 2003 
5. F.X.Xikmatov, G`.X.Yunusov, F.Y.Artikova, N.B.Erlapasov, N.L.Dovulov 
DARYOLAR GIDROLOGIYASI Toshkent – 2017