T. C. Ankara üN Đ vers đ tes
Yüklə 1,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1.7
Çalışmanın Yöntemi ve Amacı Bu çalışmada Almancada kiplik kavramı detaylı olarak ele alınmış, Almancada ve Türkçedeki kiplik türleri üzerinde durulmuştur. Çünkü bu çalışmayla ilintili olan kiplik kavramı, Türkiye’de bu dilbilgisel kategori üzerinde yeni yeni çalışmalar yapıldığı ve bazı çalışmalarda kip ve kiplik kavramı ayırt edilmeksizin kullanıldığı için (SLOBĐN/AKSU, 1982: 186), bazı çalışmalarda da kiplik (modality) teriminin çevirisinde “kipsel” (LYONS, 1983: 277, 278) kavramı kullanıldığından dikkatlice betimlenmelidir. Çalışmanın teorik bölümünde Almancadaki kiplik alan (Modalfeld) ifade araçları betimlenmiş, kiplik zarflar (Modaladverbien), kiplik sözcükler (Modalwörter), kiplik edatları(Modalpartikeln), kiplik yan cümleler (Modalnebensätze), kiplik tümleçler (Modalergänzungen) tanımlanmış ve türleri üzerinde durulmuştur. Bu kiplik yapıların Türkçede hangi dilbilgisel ulamlarla ifade edildiği ve karşılıkları ortaya konulmuştur. Kiplik alanın en önemli ifade aracı olan kiplik fiiller iki kategoride ele alınmıştır. Kiplik fiiller gibi kullanılan fiiller (Modalitätsverben ya da modal gebrauchte Verben) olarak alan yazınında yer alan 44 fiil üzerinde durulmuş ve bunların Türkçe karşılıkları ortaya konulmuştur. 2. kategori olarak 6 kiplik fiil nesnel ve öznel anlam kategorileri ile ele alınmış, örneklerle Türkçe karşılıkları ve bunların anlamsal işlevleri ve biçimbilimsel yapısı üzerinde durulmuştur. Ayrıca bir bölüm olarak kiplik fiillerin dilek kipinde (Konjunktiv) kullanımlarındaki anlamsal alt kategoriler ele alınmış ve örneklendirilmiştir. Kiplik fiiller, öznel ve nesnel anlamlarıyla semantik açıdan Türkçe karşılıklarıyla ortaya konulmuştur. 29 Uygulamalı bölümde ise seçilen bir korpus ile bu fiillerin edebi metinlerdeki içerdiği Türkçe anlam kategorileri açısından ele alınmış ve örneklendirmelerde bunlardan yararlanılmıştır. Bu çalışma sonucunda ortaya çıkan sonuçlar ve öneriler sonuç bölümünde dile getirilmiştir. Ayrıca araştırma kapsamında elde edilen veriler doğrultusunda karşılaştırmalı dilbilimin bir işlevi olarak, Yabancı Dil Olarak Almanca derslerinde kiplik fiillerin öğretimi ile ilgili öneriler sunulmuştur. Çalışmanın içerdiği araştırma yöntemi, sosyal bilimlerle ilgili doktora çalışmalarının birçoğu gibi kaynakların taranması, değerlendirilmesi ve bir sonuca ulaşılması şeklindedir. Çalışma yöntemi olarak geleneksel dilbilgisine göre eşsüremli olarak kiplik fiiller ele alınmış, Türkçe anlamsal karşılıkları verilmiştir. Bu arada kiplik fiillerin anlamsal kategorileri, betimleyici, yorumlayıcı dilbilgisine (deskriptive Grammatik) göre tanımlanmış, Türkçe karşılıkları biçimbilimsel-anlambilimsel olarak tanımlanmıştır. Anlamsal olarak gerektiği durumlarda ise bu fiillerin sözdizimsel yapıları üzerinde durulmuştur. Bu karşılıkların içerdiği kiplik anlamları, PALMER’ın (2001:22 vd.) kiplik tanımlamalarına göre sınıflandırılmış ve yorumlanmıştır. Uygulamalı bölümde “incelenen alanı en iyi şekilde yansıtabilmek ve elverişli bir gözlem temeli oluşturabilmek için” (VARDAR,1988:56) ve bu alanı betimleyici dilbilgisine göre en iyi şekilde tanımlamak ve yorumlamak amacıyla bir bütünce (korpus) oluşturulmuştur. Edebi metinlerdeki ilgili anlamsal yapılar ele alınmış, kiplik anlamlarla ilgili yorumlarda bulunulmuştur. Bu karşılaştırmalı dilbilim çalışması, eşsüremli (synchronisch) olarak Almancada kiplik fiillerin anlamsal kategorilerini ortaya koymak, bu anlamsal ulamların Türkçe karşılıklarını saptamayı hedeflemektedir. Türkçe karşılıklar 30 biçimbilimsel olarak analiz edilmiş ve biçimbirimlerin semantik anlam yapıları üzerinde durulmuştur. Karşılaştırmalı dilbilim çalışmalarındaki gibi benzerlikler ve farklılıklar ele alınmış ve Almanca öğretimi ile ilgili öneriler sunulmuştur. Çalışmanın giriş bölümünde anlambilimsel olarak doğada ve evrende mevcut bulunan anlamların dilsel anlamlara dönüşümünü inceleyen anlambilimsel bir kategori olan kiplik üzerinde durulmuştur. Kiplik kavramının felsefe ve mantıkla ilişkisi ele alınmıştır. Felsefede olasılık, zorunluluk ve gerçeklik, varlığın ya da olayların varoluş biçimi, tarzı; bir şeyin nasıl var olduğu, nasıl olup bittiği, ya da nasıl düşünüldüğünü anlatan kiplik kategorileri olarak irdelenmiştir. ARISTOTELES’ten başlayan felsefedeki kiplik önermeler, antik döneme kadar uzanan önemli bir önerme kategorisi olarak giriş bölümünde yer almıştır. Daha sonra kip ve kiplik ilişkisi ele alınmış, çeşitli bilim insanlarınca yapılan kip ve kiplik tanımlamaları üzerinde durulmuştur. BÜNTING’in Almancada kip ve dilsel ifade araçlarının ne tür işlevleri olduğunu belirttiği tablosu ele alınmıştır. Giriş bölümünde kipliğe geleneksel ve işlevsel bakış açısı, bununla birlikte modern yaklaşım tarzları ele alınmıştır. Örneğin DĐLAÇAR (1971: 106-107) kipin zamanla hiçbir ilgisinin olmadığını, kipin yalnızca ruh durumunu, zamanın da sadece zamanı, vakti anlattığını vurgulayarak geleneksel bakış açısına eleştiri getirmiştir. Kiplik fiiller, kiplik ve kipler konusunda Türkiyede ve Almanyada yapılan çalışmalar ele alınmıştır. |