T. Malikov O. Olimjonov moliya

Tumanlar va shaharlar byudjetlaridan quyidagi xarajatlar 
amalga oshiriladi
83
: 
1) ijtimoiy soha va aholini ijtim
oiy qo’llab-quvvat-lash 
xarajatlari, shu jumladan: 

tumanlar (shaharlar) xalq ta’limi bo’limlari va maktabgacha 
ta’lim bo’limlarini, shuningdek ular tasarrufidagi maktabgacha ta’lim, 
umumiy o’rta ta’lim, maktabdan tashqari ta’lim muassasalarini 
saqlab turish hamda qonun hujjatlarida tumanlar va shaharlar 
byudjet-
laridan moliyalashtirilishi nazarda tutilgan ta’lim tizimidagi 
tadbirlar xarajatlari; 

tuman tibbiyot birlashmalari, tuman markaziy polikli-nikalari va 
koykasiz dispanserlar, tumanlar (shaharlar) tibbiyot birlashmalari 
tasarrufidagi 
davolash-profilak-tika 
muassasalari, 
oilaviy 
poliklinikalar, qishloq vrachlik punktlarini saqlab turish xarajatlari; 

qabul qilingan davlat dasturlariga muvofiq fuqaro-larning 
sog’lig’ini saqlash tadbirlarini amalga oshirish xarajatlari; 

tumanlar (shaharlar) madaniyat bo’limlari tasarru-fidagi 
madaniyat muassasalarini, tumanlar (shaharlar) jismoniy tarbiya va 
sport bo’limlari tasarrufidagi jismoniy tarbiya va sport muassasalarini 
saqlab turish, shuningdek madaniyatni, jismoniy tarbiya va sportni, 
bolalar musiqa va san’at maktablarini rivojlantirishga doir maqsadli 
tadbirlar xarajatlari; 

uyda ijtimoiy yordam ko’rsatish, Chernobil AES halokati 
oqibatlarini tugatishda ishtirok etgan shaxslarni va radiatsiya-yadro 
ob’ektlarida harbiy xizmatni o’tagan pensiya yoshidagi shaxslarni 
ijtimoiy qo’llab-quvvatlash xarajatlari; 
2) iqtisodiyot xarajatlari, shu jumladan: 

---

83
“O‘zbekiston Respublikasining Davlat byudjeti kodeksi” 
72 modda
: T.: 
“Adolat”, 2014 y. - 
9-b.

---


tumanlar 
va 
shaharlar 
davlat 
veterinariya 
bo’limlari, 
laboratoriyalarni saqlab turish; 

shaharlar 
va 
boshqa 
aholi 
punktlaridagi 
ko’chalarni, 
shuningdek xo’jaliklararo qishloq avtomobil yo’lla-rini ta’mirlash; 

uy-joy-
kommunal xo’jaligi ob’ektlarida ta’mirlash ishlarini olib 
borish; 

aholi punktlarini obodonlashtirish xarajatlari; 
3) 
tuman va shahar hokimliklarini hamda ularning bo’limlarini 
saqlab turish xarajatlari; 
4) 
fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlarini saqlab turish 
xarajatlari; 
5) tumanlar va shaharlar 
byudjetlarining zaxira jamg’armalarini 
shakllantirish xarajatlari; 
6) boshqa xarajatlar, shu jumladan qonun hujjat-larida 
tumanlar va shaharlar byudjetlaridan moliyalashti-rilishi nazarda 
tutilgan ayrim tashkilotlar va tadbir-larning xarajatlari. 
Mablag’larni byudjetdan taqdim etishning (byudjetdan mablag’ 
ajratishning) usullari byudjetdan moliyalashti-rishning muhim elementi 
bo’lib hisoblanadi. Ularning yordamida moliya organlari byudjetda 
ko’zda tutilgan tadbirlarni pul mablag’lari bilan ta’minlaydi, pul 
mab
lag’laridan foydalanishda yuqoriroq natijalarga erishish uchun 
mablag’larni qayta o’zgartirib, taqdim etishni amalga oshiradi, 
moliyaviy resurslarni taqsimlashda tarkib topayotgan nisbatlarni 
tartibga soladi. 
Davlat tomonidan moddiy ishlab chiqarish sohasi va uy-joy, 
kommunal xo’jaligiga qilinadigan xarajatlar mamlakat iqtisodiyotini 
moliyalashtirish xarajatlariga kiradi. Bunda davlat byudjeti mablag’lari 
vazirliklar, idoralar va korxonalarga ishlab chiqarishni kengaytirish 
bo’yicha xarajatlarga (kapital qo’yilmalarga), oddiy takror ishlab 
chiqarishni ta’minlashga (subsidiyalar, dotatsiyalar va transfertlar), 
operatsion xarajatlarga va boshqa xarajatlarga beriladi. 
Mamlakat iqtisodiyotini moliyalashtirish xarajatlari vazirliklar, 
idoralar va korxonalar bo’yicha rejalashtiriladi hamda bir vaqtning 
o’zida ma’lum maqsadlarga mo’ljallangan bo’ladi. Bunda davlat 
byudjeti mablag’-larining asosiy qismi iqtisodiyotning ustuvor 
tarmoqlariga, ya’ni sanoat, energetika, qishloq xo’jaligi va 
transportga yo’naltiriladi. 
Davlat byudjeti mablag’laridan maqsadli foydalanish nuqtai 
nazaridan kapital qo’yilmalarni moliyalashtirish iqtisodiyotni 
rivojlantirishda muhim ahamiyatga egadir. Ishlab chiqarish va 

---

noishlab chiqarish maqsadlariga mo’ljal-langan asosiy fondlarning 
yangilarini yaratish va harakatdagilarini kengaytirish uchun pul 
mablag’larini taqdim etishga kapital qo’yilmalarni moliyalashtirish 
deyiladi. Davlat byudjeti resurslari cheklanganligi uchun ular 
investitsiyalarning cheklangan doirasiga, ya’ni maqsadli dasturlarga 
kiritilgan yoki hokimiyatning ijroiya organlari qarori bo’yicha amalga 
oshirilayotgan investitsiyalarga beriladi. 
Iqtisodiyot xarajatlarini moliyalashtirishning 
muhim yo’nalishi 
yuridik shaxslarga turli subsidiyalar, dotatsiyalar va subventsiyalar 
berishdir. Bu ko’rinishdagi davlat byudjeti mablag’lari davlat, mahalliy 
o’z-o’zini boshqarish organlari va xususiy korxonalarning turli joriy 
xarajatlari va zararlarini qoplash uchun ajratiladi. Ana shunday 
xarajatlarning asosiy qismi yoqilg’i-energetika sanoati, agrosanoat 
kompleksi, uy-
joy kommunal xo’jaligi, shahar transporti va 
iqtisodiyotning boshqa tarmoqlariga yo’nal-tiriladi. 
Davlat byudjetining ijtimoiy ehtiyojlarga mo’ljal-langan xarajatlari 
davlat tomonidan ijtimoiy funksiya-ning bajari
lishi bilan bog’liq. Bu 
xarajatlar quyidagi guruhlarga bo’linadi: 

maorif; 

madaniyat, san’at va kinematografiya; 

ommaviy axborot vositalari; 

sog’liqni saqlash va jismoniy tarbiya; 

ijtimoiy siyosat. 
Ijtimoiy ehtiyojlar xarajatlari smetali rejalashtirish printsiplari 
asosida aniqlanadi. Bu xarajatlar konkret tadbirlar va xarajatlarning 
turlari bo’yicha moliyalash-tiriladi. Xarajatlar hajmi bir-biri bilan o’zaro 
bog’liq bo’lgan ijtimoiy soha tashkilotlarida ishlab chiqiladigan smeta 
va 
moliya organlarida tuzilgan mablag’lar hisob-kitobi asosida 
aniqlanadi. 
Hisob-
kitoblar 
asosida 
xizmat 
ko’rsatiladigan 
kontingentlarni xarakterlovchi tashkilotlar faoliyatining ko’rsatkichlari 
(masalan, o’quvchilar, guruhlar, sinflar soni va h.k.) yotadi. Bunda 
ularning yil davomida faoliyat ko’rsatish vaqti ham hisobga olinadi. Bu 
ko’rsatkichlar hisob-kitob birliklari bo’lib xizmat qiladi. Hisob-kitob 
birligiga to’g’ri keluvchi pulli xarajat davlat byudjeti tashkilotining 
f
aoliyat ko’rsatishini va rivojlanishini ta’minlaydigan norma bo’yicha 
o’rnatiladi.