T. Malikov O. Olimjonov moliya

Soliqlarning funksiyalari 
– shu iqtisodiy kategoriyaning 
daromadlarni qiymat jihatidan taqsimlash va qayta taqsimlash 
instrumenti sifatida ijtimoiy mo’ljallanganligining qay darajada 
amalga 
oshirila-
yotganligini 
ko’rsatadi. 
Soliqlar 
quyidagi 
funksiyalarni bajaradi: fiskal; tartibga solish (rag’batlantirish). 
Soliqlarning fiskal funksiyasi 
– soliqlarning eng asosiy 
ijtimoiy mo’ljallanganligini o’zida aks ettiradi, davlatning moliyaviy 
natijalarini shakllantiradi, uning o’z funksiyalarini bajarishi uchun 
zarur bo’lgan resurslarni byudjet tizimi va nobyudjet fondlarga 
to’plash imkonini beradi. 
Soliqlarning tartibga solish (rag’batlantirish) funksiyasi 
- 
moliyaviy (soliq) mexanizm (i) orqali davlatning mamlakat ijtimoiy 
hayotida faol ishtirok etishini ta’minlaydi. Bu funksiyaning
quyidagi bir necha shakllari bo’lishi mumkin: nazorat; 
rag’batlantirish; tartibga solish; takror ishlab chiqarish. Ular soliq 
mexanizmining 
samaradorligini 
baholash 
imkonini 
beradi, 
moliyaviy resurslarning harakati ustidan nazoratni ta’minlaydi, 
soliq tizimi va byudjet siyosatiga o’zgartirish kiritish zarurligini 

---

758 
aniqlaydi. Rag’batlantirish imtiyozlar, cheklashlar, chegirmalar, 
afzal ko’rish tizimi orqali amalga oshiriladi va ular soliqqa tortish 
ob’yektining imtiyozlarni shakllantirish belgilari bilan uzviy 
ravishda bog’liq bo’ladi, soliqqa tortish ob’yektining o’zgarishida, 
soliqqa 
tortiladigan 
baza 
(asos)ning 
kamayishida, 
soliq 
stavkasining pasaytirilishida va shu kabilarda namoyon bo’ladi. 
Takror ishlab chiqarish tabiiy resurslardan foydalanganlik uchun 
to’lovlarda, yo’l fondlari uchun olinadigan soliqlarda, mineral xom 
ashyo bazalarini takror ishlab chiqarishga mo’ljallangan soliqlarda 
namoyon 
bo’ladi.