T. Malikov O. Olimjonov moliya

erkin (sof yoki takomillashgan) raqobat. U baholarni aniqlashda erkin musobaqalashishning mavjudligi bilan xarakterlanadi;

monopolistik raqobat. Bunda to’liq almashtirilishi mumkin bo’lmagan xilma-xil tovarlar guruhini ishlab chiqaruvchi XYuSlarning musobaqalashishi amalga oshiriladi;

oligopolistik raqobat. Bu ko’p bo’lmagan ishlab chiqaruvchilar raqobat bozoridan iborat;

monopolistik bozor. Bunday bozor tovarlarning bahosini o’rnatishda bir xo’jalik sub’yekti hukmronlik qiladigan bozordir.

Bozor iqtisodiyotida marketing-baho strategiyasining moliyaviy jihatlarini tashkil etish shakl va sharoit-larining ko’p turliligi bilan xarakterlanadi. Bu o’z tovarini sotuvchi xo’jalik yurituvchi sub’yektlar iqtisodiy nuqtai-nazardan nimadan iborat ekanligiga va turli bozorlarda shu tovarlarni iste’mol qilish imkoniyatining qandayligiga bog’liq.
Baholarni shakllantirishning u yoki bu strategiyasi, yoki ularning turli kombinatsiyalarini qo’llash tovarlarni realizatsiya qiluvchilarning egalariga (mulkdorlariga) ko’zda tutilgan pul tushumlariga ega bo’lishni va shu asosda zaruriy moliyaviy fondlarni muvaffaqiyatli shakllantirishga imkon beradi.

Bahs-munozara yoki nazorat uchun savollar

• 
  Baho deb nimaga aytiladi?
  
• 
  Bozor iqtisodiyoti sharoitida bahoning asosi sifatida nima maydonga chiqadi?
  
• 
  Baho qanday funksiyalarni bajaradi?
  
• 
  Bahoning o’lchov(chilik) funksiyasining mazmuni nimadan iborat?
  
• 
  Baho hisob-nazorat funksiyasining asosiy vazifalari nimalardan iborat?
  
• 
  Bahoning taqsimlash funksiyasi nimalar bilan xarak-terlanadi?
  
• 
  Bahoning tartibga solish funksiyasiga tegishli bo’lgan xarakterli belgilarni aytib bering.
  
• 
  Qanday holatlarda baho ijtimoiy funksiyani baja-radi?
  
• 
  Qanday hollarda bahoning rag’batlantiruvchi funksiyasi namoyon bo’ladi?
  
• 
  Baholarni qanday belgilarga ko’ra tasniflash (klas-sifikatsiya qilish) mumkin?
  
• 
  Aylanmaga xizmat qilish xarakteri bo’yicha baholar qanday farqlanadi?
  
• 
  Ulgurji bahoning mazmunini tushuntirib bering.
  
• 
  Qanday baho chakana baho deyiladi?
  
• 
  Qay hollarda sotib olish baholari qo’llaniladi?
  
• 
  Qurilish mahsulotlarining bahosi qanday qiymatlarda to’lanadi?
  
• 
  O‘rnatilishi (belgilanishi)ga qarab baholarning qanday turlari mavjud?
  
• 
  Qanday baholar qat’iy baholar deyiladi?
  
• 
  Joriy baholar deyilganda nima tushuniladi?
  
• 
  O‘zgaruvchan (“harakatchan”) baholar qanday baholardan iborat?
  
• 
  Almashtiriluvchi (“sakrovchi”) baholar qanday buyum-larga nisbatan o’rnatiladi?
  
• 
  Vaqt omiliga ko’ra baholarning qanday tur (ko’ri-nish)lari bo’lishi mumkin?
  
• 
  Qanday baholarga doimiy baholar deyiladi?
  
• 
  Mavsumiy baholar qanday o’rnatiladi?
  
• 
  Qanday mahsulotlarning bahosi bosqichli baholarda belgilanadi?
  
• 
  Baholar xususida ma’lumotlarni olish usuliga muvofiq baholar qanday farqlanadi?
  
• 
  Qanday baholarga ma’lumotnomaviy baholar deyiladi?
  
• 
  Qaerlarda e’lon qilingan baholar preykurant baholar deb ataladi?
  
• 
  Qanday baholar hisob-kitobli baholardir?
  
• 
  Bozor turi (ko’rinishi)ga bog’liq ravishda baholarning qanday turlari mavjud?
  
• 
  Qanday baholarga auktsion baholar deyiladi?
  
• 
  Birja kotirovkalari deb nimaga aytiladi?
  
• 
  Qanday baholar savdolar baholaridan iborat?
  
• 
  Xududiy bozorlarga bog’liqligini nazarda tutib baho-larning turlari qanday farqlanadi?
  
• 
  Yagona (yaxlit) baholar qaerlarda amal qiladi?
  
• 
  Mintaqaviy baholar qaerlarda shakllanadi?
  
• 
  Qanday baholar mahalliy baholar deyiladi?
  
• 
  Bozorda davlatning ta’sirchanligi, tartibga solish va raqobat darajasining xarakteri bo’yicha baholarning qanday turlari mavjud?
  
• 
  Qanday baho bozor baholari deyiladi?
  
• 
  Qqat’iy baholar qanday baholardan iborat?
  
• 
  Qanday baholar tartibga solinadigan baholar deb ataladi?
  
• 
  Qanday buyumlarning bahosiga prestij (nufuzli) baho-lar deyiladi?
  
• 
  Qanday baholar paritet baholar deb ataladi?
  
• 
  Etkazib berish va sotish shartlariga ko’ra baholarni qanday farqlash mumkin?
  
• 
  Qanday baholarga netto-baholar deyiladi?
  
• 
  Qanday ravishda aniqlanadigan baholar brutto-baholar deb ataladi?
  
• 
  Jahon baholari qanday baholardan iborat?
  
• 
  Ichki firmaviy (transfert) baholar qaerlarda qo’lla-niladi?
  
• 
  Qanday baholar tabaqalashtirilgan baholar deb yuri-tiladi?
  
• 
  Qanday baho rezervlashtirilgan baho deyiladi?
  
• 
  Bahoning tarkibi va tarkibiy tuzilmasining mazmuni qanday, ularning tarkibiga nimalar kiradi?
  
• 
  Baholarni aniqlashning qanday kontseptsiyalari mavjud?
  
• 
  Bahoni hisoblash (aniqlash)ning “o’rtacha xarajatlar va foyda” metodi o’z asosiga nimalarni oladi?
  
• 
  Baholarni shakllantirishning “bozor nimani ko’rsatsa”, metodining mohiyati nimada?
  
• 
  Bahoni zararsizlik va maqsadli foydani ta’minlash asosida hisoblash metodiga xos bo’lgan xarakterli belgi-larni aytib bering.
  
• 
  Qanday hollarda baho chiqariladigan tovarning unikal-ligi (antiqaligi) asosida o’rnatiladi?
  
• 
  Preyskurant baholarning asosida nima yotadi?
  
• 
  Bahoni aniqlashning raqobat savdolari orqali usuli qanday sharoitda qo’llaniladi?
  
• 
  Qishloq xo’jaligida baholarning qanday yo’nalishlari rivojlanadi?
  
• 
  Baholarni shakllantirishga xarajatli yondoshuv meto-dida asosiy tayanch nuqta sifatida nimalar qabul qilinadi?
  
• 
  Baholarni qimmatli shakllantirish baholarni qanday o’rnatilishini taqozo etadi?
  
• 
  XYuSlar marketing strategiyasining moliyaviy jihat-lari nimalarni nazarda tutadi?
  
• 
  XYuS faoliyat ko’rsatishining mikromuhiti va makro-muhiti nimalardan iborat va ular o’z ichiga nimalarni qamrab oladi?
  
• 
  XYuS tomonidan sotilishi mumkin bo’lgan tovarlar bahosini asoslash, hisob-kitob qilish va o’rnatish qanday ketma-ketlikda va faoliyat turlari bo’yicha amalga oshiri-lishi maqsadga muvofiq?
  
• 
  Talab, iste’moliy tanlov, taklif, muqobil ishlab chiqarish imkoniyatlari bilan bog’liq bo’lgan omillar, nazorat qilinadigan va nazorat qilinmaydigan omillar nimalardan iborat?
  
• 
  Yuqori baholar strategiyasi (“qaymog’ini ajratib olish”) ning mazmuni nimada?
  
• 
  Past baholar strategiyasi qanday maqsadlarda amalga oshiriladi?
  
• 
  Tabaqalashtirilgan baholar strategiyasi qanday amalga oshiriladi?
  
• 
  Imtiyozli baholar strategiyasining mazmuni nimada?
  
• 
  Elastik baholar strategiyasi nimalarni anglatadi?
  
• 
  Barqaror, standart (andozaviy), o’zgarmaydigan baholar strategiyasini tushuntirib bering.
  
• 
  Yaxlitlanmagan baholar strategiyasi nimani anglatadi?
  
• 
  Yoppasiga (ommaviy) sotib olishlar bahosi va baho-larni tovarning sifati bilan uzviy bog’langanligi strategiyalarining o’ziga xos bo’lgan xususiyatlari nimalardan iborat?
  
• 
  “Skonto” chegirma, progressiv chegirmalar, tovarlarning almashtirilishi yoki shu bilan bog’liq bo’lgan chegirma, eksport chegirmalari, funktsional chegirmalar yoki savdo sohasidagi chegirmalar, maxsus chegirmalar, yashirin chegirmalar, konfidentsial chegirmalar deyilganda nimalar tushuniladi?
  
• 
  Bozorni segmentlashtirishning mazmuni nimada?
  
• 
  Raqobatning erkinlik darajasi va baholarni shakllantirishga bog’liq ravishda bozorlarning qanday tiplari mavjud?
  

14.