T o sh k e n t d a V l a t iqtiso diyo t u niversiteti f. T. A b d u V a X id o V, Z. A. Um arov, K. N. D ju ra y ev
Banklarda qimmatli qog‘ozIar bo'yicha vositachilik operatsiyalari
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
7.4. Banklarda qimmatli qog‘ozIar bo'yicha vositachilik operatsiyalari
va muddatli bitimlar hisobi Banklar mijozlar bilan tuzilgan vositachilik yoki topshirig' shartnomalari asosida qimmatli qog'ozlar oldi - sotdisi bo'yicha operatsiyalarini bajarishi mumkin. Qimmatli qog'ozlami sotib olish uchun mijozlar tomonidan o'tkazilgan pul mablag'lari hamda vositachilik va topshiriq shartnomalari bo'yicha sotishdan olingan pul mablag'larining hisobi 22608- «Mijozlaming qimmatli qog'ozlar bilan bo'ladigan operatsiyalari bo'yicha mablag'lari» hisobvarag'ida yuritiladi. Analitik hisobi mijozlaming shaxsiy hisobvaraqlari bo'yicha yuritiladi. Sotish uchun olingan yoki mijoz topshirig'ining bajarilishi natijasida sotib olingan naq qimmatli qog'ozlar 93616- «Davlatning shartli tarzda saqlanayotgan qimmatli qog'ozlari» va 93623- «Saqlanayotgan xususiy qimmatli qog'ozlar tijorat hujjatlari» ko'zda tutilmagan holatlar hisobvaraqlarida nominal qiymat bo'yicha: Dt 93616-«Davlatning shartli tarzda saqlanayotgan qimmatli qog'ozlari» yoki 93623-«Saqlanayotgan xususiy qimmatli qog'ozlar tijorat hujjatlari» hisobvarag'i, Kt 96379 «Saqlanayotgan qimmatli qog'ozlar va boshqa qimmatbaho buyumlar bo'yicha kontr-hisobvarag'i». Analitik hisobi har bir shartnoma bo'yicha ochiladigan alohida shaxsiy hisobvaraqlarda yuritiladi. Mijozlaming topshirig'i bo'yicha qimmatli qog'ozlami sotishda, sotilmagan qimmatli qog'ozlami mijozlarga qaytarishda, shuningdek, mijozlarga ulaming topshirig'i bo'yicha xarid qilingan qimmatli qog'ozlami topshirishda nominal qiymat bo'yicha quyidagi buxgalteriya yozuvi amalga oshiriladi: Dt 96379 «Saqlanayotgan qimmatli qog'ozlar va boshqa qimmatbaho buyumlar bo'yicha kontr-hisobvarag'i», Kt 93616-«Davlatning shartli tarzda saqlanayotgan qimmatli qog'ozlari» yoki 93623-«Saqlanayotgan xususiy qimmatli qog'ozlar tijorat hujjatlari». Banklar tomonidan brokerlik operatsiyalarini bajarishdan olingan daromadlar esa 45209 «Qimmatli qog'ozlar bilan amalga oshirilgan brokerlik operatsiyalari bo'yicha daromadlar» hisobvarag‘ining kreditiga o'tkaziladi va daromad sifatida tan olinadi. Qimmatli qog'ozlar bilan muddatli bitimlar deganda,- bitimni tuzish sanasidan farq qiluvchi hisob-kitoblaming aniq sanasi ko'rsatilgan holda shartnomalar bilan rasmiylashtirilgan qimmatli qog'ozlaming oldi-sotdi bitimlari (REPO bitimlari, fyucherslar va x.k.) tushuniladi. Muddatli bitimlar tuzishda hisob-kitob qilish sanasi bitimni tuzish sanasi bilan mos kelmaydi. Muddatli bitimlar Markaziy bankning me'yoriy hujjatlariga muvofiq, bitim tuzish sanasidan boshlab hisob-kitoblar o'tkazish muddatiga qadar ko'zda tutilmagan holatlar hisobvaraqlarida hisobga olinadi. Hisob-kitoblar boshlangan kuni bir vaqtning o'zida belgilangan tartibda balans hisobvaraqlarida aks ettirish bilan birga bitimlami ko'zda tutilmagan holatlar hisobvaraqlarida hisobga olish to'xtatiladi. Shuningdek, qimmatli qog'ozlar operatsiyalarida fyuchers kontraktlari ham tuzilishi mumkin. Fyuchers kontraktlarini tuzishda qimmatli qog'ozlaming xaridori bo'lgan bank ulami sotib olish bo'yicha majburiyatlarini bitim tuzish sanasidan boshlab, hisob-kitoblar qilish sanasigacha hisobga oladi va buxgalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi; 92802- “Qimmatli qog'ozlami sotib olish bo'yicha muddatli bitimlar” debetlanib, 96374- “Qimmatli qog'ozlami sotib olish bo'yicha muddatli bitimlar kontr- hisobvarag'i” kreditlanadi. Qimmatli qog'ozlaming turlari va shartnomalari bo'yicha alohida shaxsiy hisobvaraqlar yuritiladi. Hisob-kitoblar sanasi kelganda, ulaming haqini to'lashda va olishda xaridor bank tomonidan qimmatli qog'ozlami sotib olish bo'yicha balans hisobida tegishli buxgalteriya yozuvlari amalga oshiriladi. Bundan tashqari ko'zda tutilmagan holatlar hisobvaraqlari bo'yicha buxgalteriya hisobida quyidagi yozuv amalga oshiriladi; Dt 96374- “Qimmatli qog'ozlami sotib olish bo'yicha muddatli bitimlar kontr- hisobvarag'i”, Kt 92802- “Qimmatli qog'ozlami sotib olish bo'yicha muddatli bitimlar” hisobvarag'i. Fyuchers kontraktlarini tuzishda qimmatli qog'ozlaming sotuvchisi bo'lgan bank ulami etkazib berish bo'yicha majburiyatlarni bitim tuzish sanasidan boshlab, ular bo'yicha hisob-kitoblar qilinadigan sanagacha hisobga oladi: Dt 92802- “Qimmatli qog'ozlami sotib olish bo'yicha muddatli bitimlar” hisobvarag'i, Kt 96376- “Qimmatli qog'ozlami sotish bo'yicha muddatli bitimlar kontr- hisobvarag'i”. Hisob-kitoblar sanasi kelganda, ulaming haqini olishda va etkazib berishda sotuvchi bank tomonidan qimmatli qog'ozlami sotish bo'yicha balans hisobida tegishli buxgalteriya yozuvlari amalga oshiriladi. Bundan tashqari ko'zda tutilmagan holatlar hisobvaraqlari bo'yicha buxgalteriya hisobida quyidagi yozuv bajariladi, Dt 96376- “Qimmatli qog'ozlami sotish bo'yicha muddatli bitimlar kontr- hisobvarag'i”, Kt 92802- “Qimmatli qog'ozlami sotib olish bo'yicha muddatli bitimlar” hisobvarag'i. Shuningdek, banklarda qimmatli qog'ozlar operatsiyalari bo'yicha REPO operatsiyalari ham amalga oshiriladi. REPO (qayta sotib olish sharti bilan qimmatli qog'ozlaming oldi-sotdi bitimlari to'g'risidagi kelishuv) bitimi deganda, - ma'lum muddatdan so'ng oldindan kelishilgan bahoda sotib olish majburiyati bilan qimmatli qog'ozlami sotish bo'yicha tuzilgan bitim tushuniladi. REPO bitimlari quyidagi tamoyillaming hech bo'lmaganda biri bajarilgan taqdirda moliyalashtirish operatsiyalari sifatida hisobga olinadi: aw al sotilgan qimmatli qog'ozlaming o'zi qayta sotib olinsa; agar qayta sotib olinayotgan qimmatli qog'ozlar barcha jihatlariga ko'ra sotilgan qimmatli qog'ozlarga o'xshasa. Qimmatli qog'ozlar quyidagi shartlar bajarilsa "barcha jihatlariga ko'ra o'xshash" deb qaraladi: qimmatli qog'ozlar bo'yicha bir shaxs va shu shaxsning o'zi majburiyatlar olgan bo'lishi; qimmatli qog'oz egalarini bir xil tavakkalchilik va huquqlar bilan ta'minlanishlari uchun ushbu qog'ozlar shakl va ko'rinishi jihatidan bir xil bo'lishi; qimmatli qog'ozlar bir xil foiz stavkasiga ega bo'lishi; qimmatli qog'ozlar bir xil to'lov muddatiga ega bo'lishi; qimmatli qog'ozlar bir xil nominal qiymatga ega bo'lishi zarur. Aks holda REPO bitimlari qimmatli qog'ozlar oldi - sotdisi operatsiyalari sifatida hisobga olinadi. Ayrim holatlarda qimmatli qog'ozlar bo'yicha operatsiyalar REPO bitimlari hisobini moliyalashtirish operatsiyalari sifatida hisobga olinadi. REPO bitimlarining yuridik shakli oldi-sotdi bitimi bo'lganligi sababli, ushbu operatsiyalaming iqtisodiy mohiyati xarid qilingan qimmatli qog'ozlar bilan ta'minlangan moliyalashtirishdir. Xalqaro andozalarga muvofiq, buxgalteriya hisobi uning yuridik shakliga emas, iqtisodiy mohiyatiga qarab amalga oshirilishi lozim. REPO bitimlari qimmatli qog'ozlar garovi asosida kreditlash operatsiyalaridan shu bilan farq qiladiki, qayta sotib olish sharti bilan qimmatli qog'ozlar oldi-sotdi bitimi to'g'risidagi kelishuvning birinchi qismini bajarishda ularga egalik qilish huquqi qarzdordan kreditorga o'tadi. Ushbu operatsiyalarda qimmatli qog'ozlar sotuvchisi qarzdor, xaridor esa pul mablag'lari kreditori rolini bajaradi. REPO kelishuvida ko'rsatilgan muddat tugagach, qayta sotib olish sharti bilan qimmatli qog'ozlar oldi-sotdi bitimlari to'g'risidagi kelishuvning ikkinchi qismi bajarilgan taqdirda ularga egalik qilish huquqi qayta kreditordan qarzdorga o'tadi. Qayta sotib olish sharti bilan qimmatli qog'ozlaming oldi-sotdi bitimlari to'g'risidagi kelishuvning birinchi qismini bajarishda qimmatli qog'ozlami sotuvchi bank tomonidan bitimning birinchi qismi bo'yicha ulami sotish summasiga quyidagi buxgalteriya yozuvi amalga oshiriladi: Dt 10103-“PuI almashtirish shaxobchalaridagi naqd pullar” yoki 20200-“Talab qilib olinguncha saqlanadigan depozitlar” hisobvarag'i, Kt 22300-“REPO bitimlari bo'yicha sotilgan qimmatli qog'ozlar” hisobvarag'i. Bir vaqtning o'zida bank tomonidan sotilgan va qayta sotib olish sharti bilan qimmatli qog'ozlaming oldi-sotdi bitimlari to'g'risidagi kelishuvning ikkinchi qismini bajarishda bank tomonidan sotib olinishi lozim bo'lgan qimmatli qog'ozlar summasiga ko'zda tutilmagan holatlar hisobvaraqlari bo'yicha buxgalteriya yozuvi bajariladi. 92802- “Qimmatli qog'ozlami sotib olish bo'yicha muddatli bitimlar” - hisobvarag'ida qimmatli qog'ozlar REPO operatsiyalarining birinchi qismiga, ulaming sotilish sanasidan boshlab esa, bank tomonidan ikkinchi qismiga muvofiq, sotib olish muddatigacha hisobga olinadi. Kelishuvning ikkinchi qismi bo'yicha qimmatli qog'ozlami qayta sotib olish narxi va kelishuvning birinchi qismi bo'yicha ulami sotish narxi o'rtasidagi farq o'z mohiyatiga ko'ra olingan pul mablag'lari uchun to'lov hisoblanadi. Ko'rsatilgan farq amortizatsiya qilinadi va sotuvchi bank tomonidan har oyda qayta sotib olish sharti bilan qimmatli qog'ozlar oldi-sotdi bitimi to'g'risidagi kelishuvning amal qilish muddati davomida foizli xarajatlar: Dt 54300-“Qimmatli qog'ozlar bilan amalga oshirilgan- REPO bitimlari bo'yicha foizli xarajatlar” hisobvarag'i, Kt 22300-“REPO bitimlari bo'yicha sotilgan qimmatli qog'ozlar” hisobvarag'i. Qayta sotib olish sharti bilan qimmatli qog'ozlar oldi-sotdi bitimlari to'g'risidagi kelishuvning ikkinchi qismini bajarishda bank tomonidan kelishuvning ikkinchi qismi bo'yicha qayta sotib olingan qimmatli qog'ozlar summasiga quyidagi buxgalteriya yozuvi amalga oshiriladi: Dt 22300-“REPO bitimlari bo'yicha sotilgan qimmatli qog'ozlar” hisobvarag'i, Kt 10301- “Markaziy bankdagi vakillik hisobvarag'i - Nostro” yoki 20200- “Talab qilib olinguncha saqlanadigan depozitlar” hisobvarag'i. Bir vaqtning o'zida qayta sotib olish sharti bilan qimmatli qog'ozlaming oldi- sotdi bitimlari to'g'risidagi kelishuvning ikkinchi qismini bajarishda bank tomonidan sotib olingan qimmatli qog'ozlar summasiga ko'zda tutilmagan holatlar hisobvaraqlari bo'yicha buxgalteriya yozuvi bajariladi. Qayta sotib olish sharti bilan qimmatli qog'ozlar oldi-sotdi bitimlari to'g'risidagi kelishuvlarda har bir tomon o 'z majburiyatlarini bajarmasa, odatda jarima choralarini qo'llashlari mumkin. Kelishuvning ikkinchi qismi bajarilmagan hamda qimmatli qog'ozlar xaridor portfeliga o'tkazilgan taqdirda sotuvchi-bank quyidagi buxgalteriya yozuvini amalga oshiradi: Dt 22300-“REPO bitimlari bo'yicha sotilgan qimmatli qog'ozlar” hisobvarag'i - bitimning ikkinchi qismiga ko'ra qayta sotib olinayotgan summasi, Kt 10700-“01di-sotdi qimmatli qog'ozlari” yoki 11300- “Sotib olingan veksellar” yoki 15900-“So'ndirish muddatigacha saqlanadigan qarz qimmatli qog'ozlarga qilingan investitsiyalar” hisobvaraqlaming - qimmatli qog'ozlar balans qiymati summasi. Kelishuvning ikkinchi qismi bo'yicha qimmatli qog'ozlar xaridi narxi va uning balans qiymati o'rtasidagi farq tegishli foyda va zararlar hisobvarag'iga kiritiladi. Bir vaqtda hisob-kitoblar sanasi kelganda, qimmatli qog'ozlar haqini to'lashda va ulami olishda xaridor bank tomonidan ulami sotib olish bo'yicha balans hisobida tegishli o'tkazmalar amalga oshiriladi. Bundan tashqari ko'zda tutilmagan holatlar hisobvaraqlari bo'yicha quyidagi yozuv bajariladi: Dt 96374- ‘Qimmatli qog'ozlami sotib olish bo'yicha muddatli bitimlar kontr- hisobvarag'i”, Kt 92802- “Qimmatli qog'ozlami sotib olish bo'yicha muddatli bitimlar” hisobvarag'i. Qayta sotib olish sharti bilan qimmatli qog'ozlar oldi-sotdi bitimlari to'g'risidagi kelishuvning birinchi qismini bajarishda qimmatli qog'ozlami xarid qiluvchi bank kelishuvning birinchi qismi bo'yicha qimmali qog'ozlar xaridi summasiga buxgalteriya hisobida quyidagi yozuv amalga oshiriladi: Dt 11800- “REPO bitimlari bo’yicha sotib olingan qimmatli qog’ozlar” hisobvarag'i, Kt 20200-“Talab qilib olinguncha saqlanadigan depozitlar” hisobvarag'i. Ayni vaqtda bank tomonidan xarid qilingan va qayta sotib olish sharti bilan qimmatli qog'ozlar oldi-sotdi bitimlari to'g'risidagi kelishuvning ikkinchi qismini bajarishda bank sotishi lozim bo'lgan qimmatli qog'ozlar qiymatiga ko'zda tutilmagan holatlar hisobvaraqlari bo'yicha ham hisobga olinadi. Kelishuvning ikkinchi qismi bo'yicha qimmatli qog'ozlami qayta sotish narxi va kelishuvning birinchi qismi bo'yicha qimmatli qog'ozlar xaridi narxi o'rtasidagi farq o'z mohiyatiga ko'ra sotib oluvchi bank tomonidan berilgan pul mablag'lari uchun to'lov hisoblanadi. Ko'rsatilgan farq amortizatsiya qilinadi va oluvchi bank tomonidan har oyda qayta sotib olish sharti bilan qimmatli qog'ozlar oldi-sotdi bitimi to'g'risidagi kelishuvning amal qilish muddati davomida foizli daromadlar hisobvarag'iga kiritiladi, bunda, Dt 11800-“REPO bitimlari bo'yicha sotib olingan qimmatli qog'ozlar” hisobvarag'i, Kt 45000-“Qimmatli qog'ozlar bilan amalga oshirilgan REPO bitimlari bo'yicha foizli daromadlar” hisobvarag'ida daromad sifatida xisobga olinadi. Banklar REPO bitimi bo'yicha kontragentning moliyaviy ahvoli yomonlashgan holda qimmatli qog'ozlaming qayta xaridi bankda shubha uyg'otsa, foizlami o'stirmaslik tamoyillaridan foydalanishlari lozim. Bunda foizli daromad bank balansidan quyidagi buxgalteriya yozuvi bilan hisobdan chiqariladi, bunda, Dt 45000-“Qimmatli qog'ozlar bilan amalga oshirilgan REPO bitimlari bo'yicha foizli daromadlar” hisobvarag'i, Kt 11800-“REPO bitimlari bo'yicha sotib olingan qimmatli qog'ozlar” hisobvarag'i. Hisobdan chiqarilgandan so'ng kelishuvning ikkinchi qismi bo'yicha qimmatli qog'ozlami qayta sotish narxi va kelishuvning birinchi qismi bo'yicha qimmatli qog'ozlar xarid narxi o'rtasidagi farq amortizatsiyasi ko'zda tutilmagan holatlar hisobvaraqlariga, ya'ni Dt 95411- “Olinishi lozim bo'lgan qimmatli qog'ozlar bo'yicha hisoblangan foizlar” hisobvarag'i, Kt 96333-“01inishi lozim bo'lgan qimmatli qog'ozlar bo'yicha hisoblangan foizlar” hisobvarag'i. Ko'zda tutilmagan holatlar hisobvarag'ida yuritiladigan hisob REPO kelishuvining ikkinchi qismi bajarilganidan so'ng to'xtatiladi va bunga Dt 96333-“01inishi lozim bo'lgan qimmatli qog'ozlar bo'yicha hisoblangan foizlar” hisobvarag'i, Kt 95411- “Olinishi lozim bo'lgan qimmatli qog'ozlar bo'yicha hisoblangan foizlar” hisobvarag'i. Balans hisoboti sanasida kelishuvning birinchi qismi bo'yicha sotib olingan qimmatli qog'ozlaming bozor qiymati balans qiymati bilan tenglashtiriladi. Bozor qiymati balans qiymatidan tushib ketsa, bank xarajatlari hisobidan ko'rilishi mumkin bo'lgan zararlami qoplash zahirasi tashkil etiladi. Bunda balans va bozor o'rtasidagi farq summasiga Dt 56824-“REPO bitimlari bo'yicha ko'rilishi mumkin bo'lgan zararlami baholash” hisobvarag'i, Kt 11899-“REPO bitimlari bo'yicha sotib olingan qimmatli qog'ozlardan ko'rilishi mumkin bo'lgan zararlami qoplash zahirasi (kontr-aktiv)” hisobvarag'i. Bozor qiymati balans qiymatidan oshib ketsa zahira nolga tenglashtiriladi: Dt 11899 -“REPO bitimlari bo'yicha sotib olingan qimmatli qog'ozlardan ko'rilishi mumkin byo'lgan zararlami qoplash zahirasi (kontr-aktiv)” hisobvarag'i, Kt 56824-“REPO bitimlari bo'yicha ko'rilishi mumkin bo'lgan zararlami baholash” hisobvarag'i. REPO bitimiga doir ko'rilishi mumkin bo'lgan zararlami qoplash zahirasi har bir REPO kelishuvi bo'yicha alohida belgilanadi. Agar awal tashkil etilgan ko'rilishi mumkin bo'lgan zararlami qoplash zahirasi miqdori yangi hisoblangan ko'rilishi mumkin bo'lgan zararlami qoplash zahirasidan oshib ketsa, zahira oshib ketish summasiga kamaytiriladi. Agar awal tashkil etilgan ko'rilishi mumkin bo'lgan zararlami qoplash zahirasi miqdori yangi hisoblangan ko'rilishi mumkin bo'lgan zararlami qoplash zahirasidan kam bo'lsa, zahira hisoblangan hajmgacha qo'shimcha ravishda ko'paytiriladi. Ko'rilishi mumkin bo'lgan zararlami qoplash zahirasi kontr- aktiv hisobvaraq bo'lib, REPO bitimi bo'yicha xarid qilingan qimmatli qog'ozlaming umumiy balans qiymatidan chegiriladi va 11800-“REPO bitimlari bo'yicha sotib olingan qimmatli qog'ozlar” hisobvaraqqa quyidagi tarzda taqdim qilinadi: REPO bitimlari bo'yicha xarid qilingan qimmatli qog'ozlar hisobvarag'i - balans qiymati minus REPO bitimlari bo'yicha xarid qilingan qimmatli qog'ozlarga doir ko'rilishi mumkin bo'lgan zararlami qoplash zahirasi = REPO bitimlari bo'yicha xarid qilingan qimmatli qog'ozlar hisobvarag'i - sof qiymati. Qayta sotib olish sharti bilan qimmatli qog'ozlar oldi-sotdi bitimlari to'g'risidagi kelishuvning ikkinchi qismini bajarishda bank quyidagi buxgalteriya yozuvini bajaradi: Dt 20200-“Talab qilib olinguncha saqlanadigan depozitlar” hisobvarag'i, Kt 11800-“REPO bitimlari bo'yicha sotib olingan qimmatli qog'ozlar” hisobvarag'i - kelishuvning ikkinchi qismi bo'yicha qimmatli qog'ozlami qayta sotish summasi. Ayni vaqtda qayta sotib olish sharti bilan qimmatli qog'ozlar oldi- sotdi bitimlari to'g'risidagi kelishuvning ikkinchi qismini bajarishda bank tomonidan sotilgan qimmatli qog'ozlar qiymatiga ko'zda tutilmagan holatlar hisobvaragi bo'yicha buxgalteriya yozuvi amalga oshiriladi. Bunda kelishuvning ikkinchi qismi bajarilmagan va qimmatli qog'ozlar xaridor bank portfeliga o'tkazilgan taqdirda quyidagi buxgalteriya yozuvi bajariladi: qimmatli qog'ozlar bozor qiymati kelishuvning birinchi qismi bo'yicha qimmatli qog'ozlar xaridi summasidan oshib ketsa: ko'rilishi mumkin bo'lgan zararlami qoplash zahirasi miqdorini to'g'rilashga doir buxgalteriya yozuvi amalga oshiriladi; qimmatli qog'ozlami bank portfeliga o'tkazishga doir operatsiyalarga esa, buxgalteriya hisobida quyidagi yozuv amalga oshiriladi; Dt 10700-“01di-sotdi qimmatli qog'ozlari” yoki 11300-“Sotib olingan veksellar” yoki 15900-“So‘ndirish muddatigacha saqlanadigan qarz qimmatli qog'ozlarga qilingan investitsiyalar” hisobvarag'i, Kt 11800-“REPO bitimlari bo'yicha sotib olingan qimmatli qog'ozlar” hisobvarag'i - kelishuvning birinchi qismi bo'yicha xarid qilinadigan qimmatli qog'ozlar summasi. Qimmatli qog'ozlaming bozor qiymati kelishuvning birinchi qismi bo'yicha qimmatli qog'ozlar olish summasidan kam bo'lsa: ko'rilishi mumkin bo'lgan zararlami qoplash zahirasi miqdorini to'g'rilashga doir buxgalteriya yozuvi amalga oshiriladi; qimmatli qog'ozlami bank portfeliga o'tkazishga operatsiyalar uchun, Dt 10700-“01di-sotdi qimmatli qog'ozlari” yoki 11300-“Sotib olingan veksellar” yoki 15900-“So'ndirish muddatigacha saqlanadigan qarz qimmatli qog'ozlarga qilingan investitsiyalar”- bozor qiymatiga, Dt 11899-“REPO bitimlari bo'yicha sotib olingan qimmatli qog'ozlardan ko'rilishi mumkin bo'lgan zararlami qoplash zahirasi (kontr-aktiv)” hisobvarag'i, Kt 11800-“REPO bitimlari bo'yicha sotib olingan qimmatli qog'ozlar” - kelishuvning birinchi qismi bo'yicha xarid qilinadigan qimmatli qog'ozlar summasi sifatida xisobga olinadi. Bunda, bank foizlami o'stirmaslik tamoyillariga amal qilmagan bo'lsa, kelishuvning ikkinchi qismini bajarish sanasida 11800-“REPO bitimlari bo'yicha sotib olingan qimmatli qog'ozlar” - hisobvarag'ida hisobga olingan qimmatli qog'ozlaming balans qiymati kelishuvning ikkinchi qismi bo'yicha qimmatli qog'ozlami qayta sotish summasiga teng bo'lishi lozim. Kelishuvning ikkinchi qismi bajarilmagan holda bank foizli daromadlami balansdan chiqarishi, ya'ni foizlami o'stirmaslik tamoyillarini qo'llaydi, bunda. Dt 45000- “Qimmatli qog’ozlar bilan amalga oshirilgan REPO bitimlari buyicha foizli daromadlar” hisobvarag'i, Kt 11800-“REPO bitimlari bo'yicha sotib olingan qimmatli qog'ozlar” hisobvarag'ida daromad sifatida tan olinadi. Shu bilan bir qatorda, REPO bitimlari qimmatli qog'ozlaming oldi-sotdi operatsiyalari sifatida ham hisobga olinadi. Bunda, qayta sotib olish sharti bilan qimmatli qog'ozlar oldi-sotdi bitimlari to'g'risidagi kelishuvning birinchi qismini bajarishda qimmatli qog'ozlar sotuvchisi bo'lgan bank balans hisobida qimmatli qog'ozlar sotuvi bo'yicha tegishli buxgalteriya yozuvini amalga oshiradi. Bunda sotilgan qimmatli qog'ozlar bank balansidan chiqariladi. Ayni vaqtda bank tomonidan sotilgan va qayta sotib olish sharti bilan qimmatli qog'ozlar oldi-sotdi bitimlari to'g'risidagi kelishuvning ikkinchi qismini bajarishda bank sotib olishi lozim bo'lgan qimmatli qog'ozlar qiymatiga ko'zda tutilmagan holatlar hisobvarag'ida hisobga olinadi. 92802- “Qimmatli qog'ozlami sotib olish bo'yicha muddatli bitimlar” -hisobvarag'ida qimmatli qog'ozlar REPO operatsiyasining birinchi qismiga muvofiq, ulaming xaridi sanasidan boshlab bank tomonidan REPO operatsiyasining ikkinchi qismiga muvofiq qimmatli qog'ozlami sotish muddatigacha hisobga olinadi. Qayta sotib olish sharti bilan qimmatli qog'ozlar oldi-sotdi bitimlari to'g'risidagi kelishuvning ikkinchi qismini bajarishda bankning balans hisobida qimmatli qog'ozlar xaridi bo'yicha tegishli buxgalteriya yozuvini amalga oshiradi. Ayni vaqtda qayta sotib olish sharti bilan qimmatli qog'ozlar oldi-sotdi bitimlari to'g'risidagi kelishuvning ikkinchi qismini bajarishda bank tomonidan sotib olingan qimmatli qog'ozlar qiymatiga ko'zda tutilmagan holatlar hisobvarag'i bo'yicha ham buxgalteriya yozuvi amalga oshiriladi. Qayta sotib olish sharti bilan qimmatli qog'ozlar oldi-sotdi bitimlari to'g'risidagi kelishuvning birinchi qismini bajarishda qimmatli qog'ozlar xaridori bo'lgan bankning balans hisobida qimmatli qog'ozlar sotuvi bo'yicha tegishli buxgalteriya yozuvini amalga oshiradi. Ayni vaqtda bank tomonidan sotib olingan va qayta sotib olish sharti bilan qimmatli qog'ozlar oldi-sotdi bitimlari to'g'risidagi kelishuvning ikkinchi qismini bajarishda bank sotishi lozim bo'lgan qimmatli qog'ozlar qiymatiga ko'zda tutilmagan holatlar hisobvarag'iga ham o'zgarish summasi buxgalteriya hisobida yozib qo'yiladi. Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|