T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

3,
kovsh 
8
va kanatli osma kiradi.
Draglayn kovshi xokandoz shaklida. Kovshning old qirrasiga 
alm ashma uchlikli tishlar m ahkam langan. Yon devorlari old 
tomonga chiqib turadi. Yon devorlarni yuqoridan qamrab turadigan 
arka kovshning old qismiga zarur bikrlik beradi.
Kovsh ko‘taruvchi kanat 1 ga ikkita zanjir 
13
da osib qo‘yilgan, 
zanjirlarning pastki uchlari barm oqlar yordamida yon devorlarga 
m ahkam langan. 
Zanjirlar 
bir-biriga 
traversa 
12
vositasida 
biriktirilgan, u zanjirlarni kovsh devoriga ishqalanishdan saqlaydi. 
Tortuvchi kanat 
6
ga kovsh zanjirlar 
10
yordamida biriktirilgan. 
Bundan tashqari, kovsh blok 7 orqali olib o‘tilgan bo‘shatish kanati
2 
bilan ham ta’minlangan.
239

---

4.26-rasm.
D ra g la yn li bir ko vsh li e kskavato rn in g konstruktiv sxem asi: l- o s ilg a n
kovsh n in g vaziyati; II- kovsh q a zim a g a tushirilgan, III—gruntni olish; 1, 2, b -
ko'taruvchi, b o 'sh a tu vch i va tortuvchi kanatlar; 3 -s tre la , 4 - s t r e la o sila d ig an
kanatlar; 5 - y o ‘n altiruvchi qurilm a, 7 -k o v s h n i ko 'taru vch i blok; 8 - k o v s h ; 9 -z a n jirn i 
ko vsh ga m ahkam lag ich ; 10, 1 3 -to rtu v c h i va ko 'taru vch i zanjirlar; 1 1 -a rk a ;
1 2 -tra v e rs a la r.
Kavlash vaqtida (III qolat) kovsh tortuvchi kanat yordamida 
harakatlanib m uayyan qalinlikdagi grunt qatlamini kesadi. Bunda 
ko'taruvchi kanatning osilib turgan erkin qismigina taranglanadi.
Bo‘shatish kanati ko‘tarilgan kovshni aganab ketishdan asraydi, 
bu kanatning uzunligi shunday rostlangan bo‘lishi kerakki, ko'ta­
ruvchi yoki tortuvchi kanat taranglanganda kovshning tubi ufqda 
nisbatan 15-20° og'ib turishi lozim.
Kovshni yukdan bo'shatish uchun tortuvchi kanat qo'yib yubori- 
ladi; shunda bo'shatish kanati bo'shashadi va og'irlik m arkazi osish 
o'qidan oldinda bo'lgani uchun gruntli kovsh ag'darilib I holatni 
egallaydi.
240

---

Agar grunt maxsus joyga bo‘shatiladigan bo‘lsa, kovshni 
tebratish hisobiga uni strelaning qulochidan kattaroq bo‘lgan 
masofada bo‘shatish mumkin. Kovshni yana zaboyga qaylarishda 
uning ishlash zonasini kattalashtirish maqsadida ham tebratish 
usulidan foydalanish m umkin. Bu quyidagicha qilinadi: avval 
kovshni strela tomonga tortiladi, burilish oxirida esa lortuvehi 
va ko'taruvchi 
kanatlarning barabanlari torm ozdan 
butuniay 
ho'shatiladi. Bunda m arkazdan qochma kuch ta’sirida kovsh o g a d i 
va II yoki I'll holatga tushadi.
M ashinist yetarli tajribaga ega boMsa, kovshni tebrantirib ko'ta­
ruvchi kanatning vertikaldan og‘ish burchagini 30° ga yetkazishi 
mumkin.
Draglaynning kovshi strelaga bikrm as qilib biriktirilganligi 
uchun (kanatlarda osib qo‘yilgan), kavlash paytida strelaga bevosita 
kovshdan nagruzka tushmaydi, bu esa strelani to‘g‘ri va teskari 
kurakli strelalarga nisbatan 2-2,5 baravar uzaytirishga imkon 
beradi. Shu sababli, draglayndan ancha chuqur joylashgan gruntni 
kavlashda va katta maydonlarda foydalaniladi.
Strela, odatda to‘rsimon konstruksiyada tayyorlanadi. Kovshning 
sig‘imi m ashinaning turg ‘unlik shartiga qarab tanlanadi.