T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka
Yüklə 9,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
etib suv
resurslari sifatini yaxshilash, ulardan foydalanishning m e’yorlarini ishlab chiqish, sug‘orishning ilg‘or uslublarini tadbiq etish, ularni samaralilarini tanlash, gidrotexnika inshootlarining mustahkamligini va xavfsizligini ta’minlash kabi dolzarb masalalar belgilangan. So‘nggi yillarda, ayniqsa, m ustaqillikka erishganim izdan keyin, institutim iz bilan xorijiy davlatlar o‘rtasidagi aloqalar yanada kengaydi. Hozirgi kunda AQSH, Germaniya, Buyuk Britaniya, Fransiya, Ispaniya, Isroil, Janubiy Koreya, Yangi Zelandiya, Chexiya, Rossiya, Ukraina, X ito y va boshqa rivojlangan m am lakatlarning oliy ta’lim m uassasalari bilan Hamjihatlik haqida memorandum va shartnom alar imzolanib, ilmiy va amaliy ham korlik ishlari olib borilmoqda. Institutning BASIS, TACIS," TEMPUS, INTAS, ZEF, UNESCO, USAID kabi xorijiy dasturlari va loyihalari bilan hamkorligi, O ‘zbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizim ini xalqaro standartlarga yaqinlashuvidan dalolat bermoqda. Toshkent irrigatsiya va melioratsiya institutini rektor boshqaradi. Uning tashkiliy tuzilm asi quyidagichadir. Yuqorida keltirilganidek, Institut jamoasining asosiy e’tibori «Ta’lim to'g‘risida»gi Qonun va «Kadrlar tayyorlash milliy Dasturim ing vazifalaridan kelib chiqib, bozor iqtisodiyoti sharoitida suv xo'jaligi uchun yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlashga qaratilgan. Institut bir nechta fakultetlardan tashkil topgan va ular bir asrga yaqin mehnat faoliyati bilan shug‘ullanmoqda. Institutim izning «Gidromelioratsiya» falcultetining tarkib topishi, rivojlanishi, O 'rta Osiyo miqyosida kuchli ilmiy m arkaz sifatida 66 shakllanishida atoqli olimlar, yirik mutaxassislar, professorlar va ularning o‘quvchilari o‘zlarining munosib hissalarini qo‘shdilar. Bularning orasida A.N.Askochenskiy va boshqalar bor edi. Ushbu jarayonning amalga oshishida fakultetning birinchi rahbarlarining mebnatlari cheksizdir, bular, professorlar: V.D.Jurin, D.M.Kats, A.G.Ostankov, A.A.Rachinskiy, dotsentlardan P.V.Samostreiov, LI.Gribanov va B.P.Surovsovlardir. 1.1-rasm. TIMIning tashkiliy tuzilmasi 67 Fakultetda XX asrning 90-yillari boshiga kelib, 20000ga yaqin injener-gidrotexniklar tayyorlandi. Bulardan 570 ga yaqini Osiyo, A frika va Lotin Am erikasi m am lakatlaridan kelgan talabalardir. Fakultet bitiruvchilari M irzachoi, Qarshi. Dalvarzin, Surxon- Sherobod chollarini gulistonga aylantirishda faol ishtirok etdilar. 0 ‘rta Osiyoning yirik gidrotexnik inshootlari va eski sug‘orish tizim larini qayta qurishda oldingi safda turdilar. 1991-yildan boshlab fakultet tarixida yangi d a v r-m u sta q illik davri boshlandi. 1991-yilning sentabr oyida in s titu tin g uchta mustaqil fakultetlari - «Gidromelioratsiya», «Gidrotexnik inshootlar qurilishi» va «Gidromelioratsiya ishlarini mexanizatsiyalashtirish» fakultetlari asosida «Irrigatsiya muhandislari tayyorlash o‘quv- ilmiy m arkazi» (1M T 0‘1M) tashkil qilindi. 1996-yilda IM TOTM «Gidromelioratsiya» fakultetiga aylantirildi. Keyingi davrda fakul- tetning diqqatga sazovor an’analarini davom ettirishda 0 ‘zbekistonda xizm at ko'rsatgan fan arboblari, professorlar A.A.Rachinskiy, S.Sh. Mirzavev, 0 ‘zbekistonda xizm at ko‘rsatgan irrigatorlar, professor F.M.Raximbayev, dotsentlar R.M.Karimov, X.A.Asqarov, profes sorlar M.B.Bakiyev, M .X.Hamidov va boshqalarning mehnatlari fakultetga, institutga bo‘lgan fidoyiliklari cheksizdir. Fakultetda quyidagi kafedralar faoliyat ko‘rsatadi: Gidravlika; Fizika va kimyo; Gidrologiya va gidrogeologiya; Jismoniy tarbiya va sport; Gidromelioratsiya tizim laridan foydalanish; Pedagogika, psixologiya va o‘qitish metodikasi; Qishloq xo‘jaligi gidrotexnik melioratsiyasi; Ekologiya va suv resurslarini boshqarish. Undagi ta ’lim yo'nalishlari esa: Suv xo‘jaligi va melioratsiya; Qishloq va yaylovlar suv ta’minoti; Gidrologiya (suv omborlarida); Fermer xo'jaliklarining injenerlik tizimlari; 68 Suv resurslari va suvdan foydalanish; Ekologiya va atrof muhit muhofazasi (suv xo‘jaligida); Sug‘oriladigan yerlarning meliorativ tizimi; Kasb ta’limi: Suv xo'jaligi va meiioratsiya. M alakali injenerlar tayyorlash m aqsadida institut tarkibida 1946-yili «Kichik va o'rta GESlarni qurish» fakulteti tashkil etildi. Keyinchalik esa fakultet «Daryodagi inshootlar va gidroelektrostansiva binolari gidrotexnika qurilishi» deb atalgan. Uning dekani va tashkilotchisi xotin-qizlardan birinchi irrigator T.A.Kolpakova edi, keyinchalik bu fakultetni dotsentlardan A.Said- xujayev, I.A.Reyneke, A.Valijonov, B.RSurovsev, P.B.Arakelov, L.l.Antonovalar boshqarishdi. 1991-yildan «Irrigatsiya inje nerlari tayyorlash o'quv-ilmiy m arkazi» va 1996-yildan esa «Gidromelioratsiya» fakulteti tarkibida «Suv xo'jaligi qurilishi» mutaxassisligi tashkil topdi. 2004-yil Toshkent irrigatsiya va meiioratsiya institutining tashkil qilinishi munosabati bilan qayta «Irrigatsiya gidrotexnika inshootlarini qurish va ulardan foydalanish (IGTIK va UF)» fakulteti ochilgan va shu davrda fakultet dekani sifatida Qoraqalpog'istonda xizm at ko'rsatgan fan arbobi texnika fanlari doktori, professor M .R.Bakiyev boshqargan. Fakultetning rivojlanishida akadem iklar-V.V .Poslavskiy, A.N.Askochenskiy, A.M.Muxamedov, p ro fe sso rla r-E . A.Zamarin, A.V.Troitskiy, A.I.Ostrovskiy, M.G.Malchikovskiy, E.D.Rojdest- venskiy, A.G.Ostankov, dotsentlar-Z .X .X usanxujayev, E.I.Pavlova, Z.I.Ryadova, S.K.Pereverzev, V.P.Sudakov kabilar astoydil mehnat qildilar. Yarim asrlik faoliyati davrida fakultet xalq xo'jaligiga 4000 dan ortiq, shu jumladan, chet el mamlakatlari uchun 100 dan ortiq injener- gidrotexniklar tayyorlab berdi. Ular O'zbekiston, Markaziy Osiyo respublikalari va chet ellarda suv xo'jaligi qurilishlarida xizmat qilib kelmoqdalar. Fakultetning ko'pchilik bitiruvchilari yirik inshootlar: Andijon, Tallimarjon va Hisorak suv omborlari; Tuya-Muyin va To'polang gidroo'zellari; Rogun, Baypazin, Sayano-Shushino gidroelektrostansiyalari kaskadlari qurilishida ishtirok etdilar. 69 «Gidrotexnika inshootlari», «Nasoslar va nasos stansiyalari», «Gruntlar mexanikasi» laboratoriyalari doimiy ravishda ishlab turibdi. Daryolar qirg‘oqlarini himoyalovchi inshootlar konstruk- siyalarini m ukam m allashtirish, ularning gidravlikasi bo‘yicha ilmiy- tadqiqotlar olib borilib, doimiy ravishda nom zodlik dissertatsiyalari himoya qilinmoqda va ularning natijalari ishlab chiqarishga joriy etiladi. Fakultetda ilmiy seminar tashkil qilingan boiib, unda ilmiy ishlar natijalari ko‘rib chiqiladi. Bundan tashqari, kafedralarda talabalarning ham ilmiy to‘garaklari ishlab turibdi. U larning ilmiy- tadqiqot ishlari m um kin qadar bajariladigan bitiruv malakaviy ishlari va kafedra ilmiy tem atikasiga yaqinlashtirilgan. Fakultet jamoasi 0 ‘zbekiston va MDHning bir qancha o‘quv, ilmiy- tekshirish, loyihalash institutlari bilan aloqadadir: MISI (Moskva), SPGTU (Sankt-Peterburg), DGMS1 (Djambul), MGU (Moskva). Fakultetda qu\idagi kafedralar faoliyat ko‘rsatadi: Gidrotexnika inshootlari va m uhandislik konstruksiyalari; N azariy va quriiish mexanikasi; Suv energiyasi va nasos stansiyalaridan foydalanish; Chizma geometriya va m uhandislik grafikasi. Undagi ta’lim yo‘nalishlari esa: Gidrotexnika qurilishi (suv xo‘jaligida); Gidrotexnika inshootlari va nasos stansiyalaridan foydalanish; Irrigatsiya tizim lari suv energisidan foydalanish; Kasbiy ta’lim: G idrotexnika inshootlari va nasos stansiyalaridan foydalanishdir. 0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar M ahkam asining «Respublika qishloq va suv xo‘jaligi uchun yuqori malakali kadrlar tayyorlash tizim ini takom illashtirish to‘g‘risida»gi 2004-yil 3-sentabrdagi 415-sonli Qarorini bajarish m aqsadida va in s titu tin g 2004-yil 13- sentabrdagi 187/F buyrug‘iga asosan institut faoliyatini tashkil etishni yanada takom illashtirish, qishloq xo‘jaligi uchun yuqori m alakali kadrlar tayyorlash m aqsadida Toshkent irrigatsiya va melioratsiya institutining tashkiliy tuzilm asi tarkibida yangi «Suv xo‘jaligini avtomatlashtirish va mexanizatsiyalash (SXA va M)» 70 fakulteti tashkil etildi. Fakultet faoliyati tugatilgan «Irrigatsiya va meiioratsiya ishlarini m exanizatsiyalash» va «Qishloq va suv xo'jaligi energetikasi» fakultetlarining birlashtirilishi asosida vujudga keldi. Shu davrda fakultetga texnika fanlari doktori, professor B.P.Shaymardanov dekan etib tayinlandi. Hozirgi kunda fakultetda bakalavriat yo'nalishlari mavjud boiib, ularda 500 dan ko‘proq talaba o‘qib kelmoqda. Shu bilan birga fakultetda qishloq va suv xo'jaligi uchun 5A5650301-Gidromelioratsiya ishlarini mexanizatsiyalash, 5A521802-Texnologik jarayonlar va ishlab chiqarishni avtomat- lashtirish, 5A521317—Qishloq xo'jaligi elektr uskunalarini eksplua- tatsiya qilish va ta’m irlash m agistratura m utaxassisliklari bo'yicha m agistrlar tayyorlanmoqda. Fakultetda Davlat granti va xo'jalik shartnomalari asosida «Qishloq va suv xo'jaliklarida texnologik jarayonlarni avtomat- lashtirish va m exanizatsiyalashtirishni takom illashtirish» mavzusida ilmiy-tadqiqot ishlari olib borilmoqda. Fakultetda quyidagi kafedralar faoliyat ko'rsatadi: Gidromeliorativ ishlarni mexanizatsiyalash kafedrasi; Gidromeliorativ ishlarni tashkil etish va ularning texnologiyasi kafedrasi; Gidromeljorativ tizim larni elektr energiyasi bilan ta’m inlash va ularning elektr jihozlaridan foydalanish kafedrasi; Konstruksion m ateriallari texnologiyalari, amaliy mexanika va standartlashtirish kafedrasi; Hayotiy faoliyat xavfsizligi kafedrasi; Gum anitar fanlari kafedrasi; Elektrotexnika va elektr yuritm a kafedrasi; Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish va boshqaruv kafedrasi. Undagi ta’lim yo'nalishlari esa: Suv xo'jaligi va meiioratsiya ishlarini mexanizatsiyalash Texnologik jarayonlar va ishlab chiqarishni avtomatlashtirish va boshqarish (suv xo'jaligida). Elektr energetikasi (suv xo'jaligida). 71 Hayot faoliyat xavfsizligi. «Yer tuzish» (hozirgi Yer tuzish va yer kadastri) fakulteti 1945-yilda tashkil etilgan. Fakultet tashkil etilgan birinchi yili unga 25 ta talaba, keyingi yillari 50 nafar talaba qabul qilingan b o lsa , m am lakat xalq xo‘jaligining yer tuzuvchi mutaxassislarga b oig an talabini inobatga olgan holda, o‘tgan asrning 50-yillaridan boshlab qabul qilinadigan talabalar soni yil sayin ortib borgan va 80-yillarga borib 150 nafarga yetgan. 1956-yildan boshlab fakultet ishlab chiqarishdan ajralmagan holda ham mutaxassislar tayyorlay boshlagan. Bugungi kunda fakultetga yiliga 145 nafar talaba qabul qilinmoqda. 0 ‘z faoliyati davrida fakultet M arkaziy Osiyodagi yirik o‘quv m arkazlardan biriga aylandi. Bu yerda Qozog‘istonning janubiy olkasi, Turkmaniston, Qirg‘iziston va Tojikiston Respub- likalari uchun ham ko‘p sonli mutaxassislar tayyorlandi. 0 ‘tgan davr mobaynida fakultetda juda katta hajmda o‘quv, ilmiy, ilmiy-uslubiy va tarbiyaviy-m afkuraviy ishlar bajarildi. Fakultet talabalari, ilmiy-pedagogik jam oasi o‘z vaqtida respublikam izda amalga oshirilgan yirik bunyodkorlik ishlarida faol qatnashganlar. Jumladan, M irzacho‘l, Surxon-Sherobod, Qarshi dashtlarini o‘zlashtirish davrida yangi-yangi paxtachilik xo‘jaliklarini tashkil etish bilan bog'liq loyihalar ishlab chiqish, ularni joriy etish, yangi yer m aydonlarida zamonaviy qishloqlar barpo etishda, yerlarni baholashda to‘g‘ridan-to‘g ‘ri qatnashganlar. 0 ‘zbekiston hamda Markaziy Osiyoning boshqa respublikalari uchun malakali m uhandis-yer tuzuvchilar tayyorlash maqsadida hukumat qaroriga binoan 1945-yili institut tarkibida «Yer tuzish» (hozirgi Yer tuzish va yer kadastri) fakulteti tashkil etildi. Fakultet tashkil etgan yili uning birinchi dekani geodeziya kafedrasining mudiri dots. M.I.Maslov edi. Keyingi yillarda prof. P.K.Tatur, dotsentlar I.K.Baranov, V.S. Artomonov, A.A.Nazirov, A.T.Abdurazzoqov, prof. S.A.Avezbayevlar fakultet dekani vazifasida ishladilar. Flozirgi kunda fakultet olim lari quyidagi m avzular bo‘yicha ilmiy-tadqiqot ishlarini olib bormoqdalar: - Yerlardan oqilona foydalanishni tashkil etish, Yer tuzish va yer kadastri muam molarini 72 yechish, - Iqtisodiy islohotlar sharoitida yer m unosabatlarini yanad takom illashtirish, Yerlarni baholash, Yer tuzish va yer kadast: ishlaridagi geodezik oichashlarning ilmiy asoslangan uslubiyatlarii ishlab chiqish, Tuproq unumdorligini oshirish. Ilmiy, ilmiy-uslubiy ishlarning natijasi sifatida o‘tgan da^ m obaynida fakultetda 76 ta monografiva, 48 ta darslik va o‘qu q o i lan m alar chop etildi. Fakultetda Shvetsiyaning Qirollik Texnc logiya Instituti (Stokgolm), M oskva Davlat Yer Tuzish Universitet Markaziy Osiyo davlatlarida tashkil qilingan, yer tuzish fakultetlar respublikam izning yer tuzish va yer kadastri va geodeziya xizm atla bilan hamkorlik yaxshi yoTga qo‘yilgan. Fakultetni tamomlaga 4 nafar talaba Shvetsiya Qirollik Texnologiya Institutining magis raturasida ta’lim olib qaytishgan. Fakultetda quyidagi kafedralar faoliyat ko‘rsatadi: Yer tuzish va yer munosabatlari; Geodeziya va yer kadastri; Oliy matematika. Undagi ta iim yo‘nalishlari esa: Yer tuzish va yer kadastri; Geodeziya, kartografiya va kadastr (suv xo‘jaligida); Kasb taTimi (yer tuzish va yer kadastri). Iqtisodiyotning o‘sib borayotgan monitorlashuvini o‘zlashtirisl foydadorlik va talab ham da ta k lif qonunlarini qo‘llash, tovarla xizm atlar va intelllektual mehnatga b o ig an xususiy mulkchilikj y o lg a qo‘yish, shaxsiy tashabbusni rivojlantirish va alohic shaxslar hamda aholi guruhining huquqlari bilan uyg‘unlashtiri; uchun, um um an olganda, ta iim va kasbiy tayyorlash borasic katta 0 ‘zgarishiarni amalga oshirishlarni y o ig a qo‘yish maqsadic institutda «Suv xo'jaligi iqtisodiyoti va boshqarish» fakulteti faoliy ko‘rsatib kelmoqda. Fakultetning birinchi dekani dotsent Laxovskaya Venei Leonidovna boigan. 1977-yildan boshlab fakultet dekani vazifasii professor Xodjayev Sagdulla M adam inovich bajardi. Fakultet tashk qilingan davrdan boshlab uning tarkibida «Suv xo‘jaligi iqtisodi ' uni tashkil etish» kafedrasi (mudiri dots. Valijonov A.M.) hamda «Qishloq xo‘jalik iqtisodi va uni tashkil etish» kafedrasi (mudiri prof. Xodjayev S.M.) faoliyat ko’rsatgan. Keyinchalik 1978-yilda fakultet tarkibida uchinchi kafedra «Qishloq xo'jalik ishlab chiqarishini boshqarish» kafedrasi (mudiri dots. Tursunov R.T.) tashkil etildi. 1985-yildan 1987-yilgacha fakultet dekani lavozimida prof. Xodjayev Boxodir Asatullayevich ishladi. Fakultetning umumiy ilmiy-tadqiqot ishlari mavzusi: «Sug‘orma dehqonchilikda suvdan va yerdan foydalanish samaradorligini oshirish» m uammolarini yechishga bag‘ishlangan. Bu mavzu tarkibida «Suv xo‘jalik qurilishini samaradorligini oshirish, o‘quv tajriba xo‘jaligida yerdan, suvdan foydalanishni yaxshilash tadbirlari ishlab chiqilgan. 1974-2004-yillar ichida fakultetda 3 ta doktorlik, 16 ta nom zodlik dissertatsiyalari yoqlandi, 8 ta olim lar dotsentlik, 5 ta professorlik ilmiy unvonlariga sazovor bolishdi. Fakultet Respublika «Ta’lim yo'nalishlari klassifikatori»ga kiritilgan 2 ta bakalavriant yo‘nalishlari - «Iqtisodiyot» (suv xo’jaligida). «Menejment» (suv xo'jaligida). «M arketing» (suv xo‘jaligida), «Buxgalteriya hisobi va audit» yo’nalishlari bo’yicha fakultetning yetuk olimlari ishtirokida davlat ta’lim standartlari, na’munaviy va ishchi o‘quv rejalari, fanlarning dasturlari ishlab chiqilib, o‘quv jarayoniga tadbiq qilindi. Davlat tilida hamda rus tillarida o‘quv qo‘llanmalari, uslubiy qoMlanmalar va ma’ruzalar matnlari tayyorlanib chop etildi. Shu munosabat bilan fakultetda «Suv xo‘jaligi iqtisodi», «Buxgalteriya hisobi va audit» yo'nalishlari bo‘yicha magistrlar tayyorlashga kirishildi. Fakultet professor-o‘qituvchilari 1991-2004- yillarda 3 ta darslik, 8 ta o‘quv qollanm alari, 6 ta monografiya, 25 ta uslubiy qo‘llanma, 55 ta uslubiy ko‘rsatma va 100 tadan ortiq ilmiy maqolalar chop etdilar. Shu davr ichida fakultet olimlari Bonn universitetining «ZEF» ilmiy-tadqiqot m arkazining Orol dengizi havzasida «Suvdan foydalanish samaradorligini oshirish», Vashington universiteti «Ekologik ekonomika» IKARDA ning fermer xo‘jaliklarida suvdan foydalanish usullarini takom illashtirish loyihalari bo‘yicha grantlarini yutgan. Hozirgi kungacha fakultet 74 olim laridan 2 tasi professorlik, 10 tasi dotsentlik unvonlarga erishgan. 12 ta fan nom zodi ilmiy darajasini oldilar, 1 ta xizm at ko‘rsatgan professor, 2 ta xizm at ko‘rsatgan katta o‘qituvchi faxriy unvonlariga ega bo‘ldilar. Fakultetda quyidagi kafedralar faoliyat ko‘rsatadi: Suv xo‘jaligini boshqarish va uning iqtisodiyoti; Buxgalteriya hisobi va audit; 0 ‘zbek va chet tillari; Iqtisodiy nazariya asoslari. Undagi ta’lim yo‘nalishlari esa: Iqtisodiyot (suv xo‘jaligida); Menejment (suv xo‘jaligida); Buxgalteriya hisobi va auditdir. Yuqoridagilardan tashqari institutda bir qancha qo‘shimcha xo‘jalik va tashkilotlar o‘quv jarayonini ta’m inlash uchun xizm at qiladi. Yüklə 9,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|