T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

0 ‘zbekistonning yirik suv omborlari
Suv om borlari
Hajmi mln. m3
Ishga 
tushgan yili
Qaysi m anba- 
dan suv olishi
Umumiy
Foydali
K attaqo‘rg‘on
1000
880
1941
Z arafshon
C horvoq
2000
1500
1969
Chirchiq
Andijon
1750
1600
1975
Q ashqadaryo
Jizzax
90
83
1968
S angzor d.
Tuyamuyin
7800
5300
1983
A m udaryo
Sho'rsoy
2200
2000
1990
Qarshi m.k
Uchquduq
52.5
20.9
1961
Norin d.
Janubiy Surxon
800
610
1967
S urxondaryo
Uchqizil
160
80
1963
S urxondaryo
Chim qo'rg'on
500
450
1967
Q ashqadaryo
P achkam ar
260
250
1985
G 'o'zor
Tolim arjon
941
874
1957
Qarshi m.k.
Q uyim ozor
350
303
1942
Z arafshon
Kosonsoy
165
155
1963
Kosonsoy
Kardikon
218,4
211
1969
Q uvasoy
Ohangaron
350
309
1962
O hangaron
Toshkent
250
224
1963
O hangaron
109

---

Hozir Respublikam izda 60 dan ortiq Qishloq va suv xo‘jaligi 
vazirligiga tegishli turli hajmdagi suv om borlaridan foydalanib 
kelinmoqda. U larni doimiy ishchi holatda ushlab turish vegetatsiya 
davrida sodir bo‘ladigan suv tanqisligini b artaraf etib, tarm oqda bir 
m aromda suv yetkazib berish m uam mosini hal etadi.
Yirik kanallarga quyidigalarni kiritish mumkin: K atta Farg‘ona 
kanali, 
Shimoliy Farg;ona kanali, 
Janubiy Farg‘ona 
kanali, 
katta Andijon kanali, katta Nam angan kanali, Logon kanali, 
M irzacho‘ldagi Do‘stlik, Andijon kanali, Toshkent kanali, Janubiy 
M irzacho‘l kanali (YuGK), D arg'am kanali, Pilvon, gazovot, Shovot 
kanallari hamda Amu-Buxoro, Am u-Qorakul, Qarshi magistral 
m ashina kanallari, Amu-Zang, Sherabod kanallari va h.k. lar.
Daryolardagi yirik suv olish inshootlariga quyidagilarni kiritish 
mumkin:
1. Zarafshon daryosidagi 1-may to‘g ‘oni, Q—135 m 3/s.
2. Qashqadaryodagi Kampirovot to‘g‘oni, Q -1400 m 3/s, 1939- 
yilda qurilgan.
3. Qoradaryodagi K u y g a n -y o r to‘g ‘oni, Q -1200 m3/s, 1939- 
yilda qurilgan.
4. Chirchiq daryosidagi G ‘azalkent to‘g ’oni, Q -2300 m 3/s, 1940- 
yilda qurilgan.
5. Sox daryosidagi Sariqurg‘on Gidrobo‘gini, Q-350 m 3/s, 1947- 
yilda qurilgan.
6
. Zarafshon daryosi Dam xo‘ja gidrobo‘gini, Q -540 m 3/s, 1954- 
yilda qurilgan.
7. Sox daryosidagi Kokon gidrobo‘gini, Q -254 m 3/s, 1955-yilda 
qurilgan
8
. Surxondaryodagi K izil-o‘rda to ^ o n i, Q-2150 m 3/s, 1954- 
yilda qurilgan.
9. Sirdaryodagi Kazalinsk to‘g ‘oni Q -810 m 3 /s, 1968-yilda 
qurilgan.
10. Sherobod daryosidagi Sherobod gidrobo‘gini Q -525 m 3/s , 
1960-yilda qurilgan.
110

---

11. Koravus daryo chap qirg‘oq gidrobo‘g‘in, Q -280 m 3/s, 1962- 
yilda qurilgan.
12. G ‘o‘zordaryodagi 
gidrobo‘gin 
Q -260 
m 3/s, 
1965-yilda 
qurilgan.
13. Qashqadaryodagi Qarshi gidrobo‘gin Q - 55 m 3/s, 1965-yilda 
qurilgan.
14. Sangzor daryosidagi gidrobo‘gin Q -560 m 3/s, 1966-yilda 
qurilgan.
15. Zarafshon daryosidagi Shofrikan gidrobo'g'ini Q-510 mVs, 
1966-yilda qurilgan.
16. Quvasoy gidrobo'gini Q-330 m 3/s, 1982-yilda qurilgan.
17. Zarafshon daryosidagi Karm ana gidrobo‘gini, Q -550 m 3/s, 
1972-yilda qurilgan.
18. Qora daryodagi teshiktosh to‘g‘oni Q-1450 m 3/s, 1960-yilda 
qurilgan.
19. N orin daryosidagi Uchqo‘rg‘on suv olish to‘g‘oni Q2727 m 3/s, 
1966-yilda qurilgan.
20. Sirdaryodagi Farxod gidrobo‘gin, Q -5800 m 3/s, 1947-yilda 
qurilgan.
0
‘zbekistonning yirik nasos stansiyalari qatoriga quyidagilarni 
kiritish mumkin:
1. Bayavut nasos stansiyasi, Q —13 m 3/s, H -14m , 1959-yilda 
qurilgan.
2. To‘raqurg‘on nasos stansiyasi, Q - 4 m3/s, H -5 0 m, 1959-yilda 
qurilgan.
3. A lat nasos stansiyasi, Q -41 m 3/s, H -8 ,5 m , 1983-yilda 
qurilgan.
4. Q orak o l nasos stansiyasi, Q -33 m 3/s, H - 8 .5-9.5 m, 1963- 
yilda qurilgan.
5. Ham za 1 nasos stansiyasi, Q ~68 m 3/s, H -5 2 m, 1965-yilda 
qurilgan.
6
. Quyimozor nasos stansiyasi, Q -150 m 3/s, H -1 8 m, 1965-yilda 
qurilgan.
I l l

---

7. H am za II nasos stansiyasi, Q—105 m
3
/s, H -5 2 m, 1974-yilda 
qurilgan.
8
. Kiziltepa nasos stansiyasi, Q -9 2 m
3
/s, H -7 2 -7 5 m, 1975- 
yilda qurilgan.
9. Konimex nasos stansiyasi, Q -12 m
3
/s, H -1 2 -2 6 m, 1976- 
yilda qurilgan.
10. Yamanjor nasos stansiyasi, Q—13 mVs, H -5 m, 1970-yilda 
qurilgan.
11. Qarshi m agistral kanalidagi olti kaskadli nasos stansiyasi. 
Q—195 m
3
/s, H -I4 0 m, 1970-yilda qurilgan.
12. Tolimarjon nasos stansiyasi, Q-155 m
3
/s, H -16 -3 3 m, 1984- 
yilda qurilgan.
13. Sherobod nasos stansiyasi, Q —110 m
3
/s, H -2 4 -2 9 m, 1966- 
yilda qurilgan.
14. Amu-zang ikki kaskadli nasos stansiyasi, Q -32 m
3
/s, H-51 
m, 1973-yiIda qurilgan.
15. Jizzax nasos stansiyasi, Q -190 m
3
/s, H -2 4 -3 7 m, 1972-yilda 
qurilgan.
16. Obi-hayot nasos stansiyasi, Q -27 m
3
/s, H -16,5 m, 1968-yilda 
qurilgan.
17. Drujba nasos stansiyasi, Q -9 m
3
/s, H -8 3 m, 1972-yilda 
qurilgan.
18.Ulunor nasos stansiyasi, Q-7.5 m
3
/s, H -19,8 m, 1986-yilda 
qurilgan.
19. Baxt nasos stansiyasi, Q - 9
.6
m
3
/s, H -9 ,3 m, 1972-yilda 
qurilgan.
20. Abdusamat nasos stansiyasi, Q -2 0 m
3
/s, H -1 0 m, 1967-yilda 
qurilgan.
21. Tsfara Shohimardon nasos stansiyasi, Q—17,0 m
3
/s, H -7,5 m, 
1974-yilda qurilgan.
22.C hust nasos stansiyasi, Q -5 m
3
/s, H-19,7 m, 1966-yilda 
qurilgan.
23.U ychi nasos stansiyasi, Q -10 m
3
/s, H -7,8 m, 1976-yilda 
qurilgan.

---

Sug‘orish tizim i 4 ta elementdan iborat:
- B o s h bo‘linm a m anbadan suv olishni ta’minlaydi;
- Xo‘jaliklararo tarm oq bosh bo‘linm adan olingan suvni suv 
bo'lish nuqtalariga yetkazib beradi;
- X o ‘jalik ichki tarm og'i suv bo‘lish nuqtasidan olingan suvni 
sug‘orish m aydonlariga yetkazib beradi.
-A y rim
sug'orish 
maydonlarida 
suv 
yom g‘irlatib 
yoki 
tomchilatib yetkaziladi.
Sug'orish tizim ining umumiy F.I.K. - 0,4 - 0,6 ni tashkil etadi.
Sug‘orish tizim lari quyidagi tadbirlar hisobiga taraqqiy etib 
boradi.
-D a ry o la rd a katta gidroinshootlar qurish hisobiga.
- Suv omboriari qurish hisobiga Sirdaryo va uning irmoqlarida 
17 ta suv ombori qurilgan bo‘lib, uning ko‘p yillik oqim miqdori 
80% tartibda olingan.
-T iz im la ra ro oqim qayta taqsim lash va suv taqsimotini 
yaxshilash uchun katta kanallar qurish.
- Tojikistonda: Vaxsh va Bissar kanallari.
- Q i r g ‘izistonda Suy kanali.
- Qozogistonda Aris Turkiston, Irtish, Qaraganda kanallari.
- Turkmanistonda Qoraqum kanali va boshqalar.
- Sug‘orish tizim laridan foydalanish 3 pog‘onali turtibda olib 
boriladi.
- Xo‘jalik ichki foydalanish xizm ati;
- Xo‘jaliklararo foydalanish xizmati;
- Suv m anbalaridan foydalanish xizm ati (daryo havzalari 
boshqarm alari, suv omboriari boshqarmasi, katta kanallar boshqar- 
malari).
Suv xo‘jaligi tashkilotlariga um um iy rahbarlikni 0 ‘zbekiston 
qishloq va suv xo‘jalik Vazirligi olib boradi.
Qurilish-remont ishlarini bajarish uchun har bir viloyatda 
irrigatsiya qurilishlari tizim lari tashkil etilgan.
Suv xo‘jaligi va melioratsiya bo‘yicha ilmiy tadqiqot ishlari 
«Irrigatsiya va suv m uam molari» ilmiy tadqiqot instituti (avvalgi 
Suv muammolari ilmiy tadqiqot instituti va 0 ‘rta Osiyo irrigatsiya
113

---

ilm iy-tekshirish institut i (SANIR1) )da olib boriladi. Suv xo'jaligi 
obyektlarini loyihalashni O'zsuvloyiha loyihalash-qidiruv ilmiy- 
tadqiqot institutlari olib boradi.