Tabiiy fanlar fakulteti botanika kafedrasi

SITOKININLAR. Bu guruhga kirunchi fitogormoilar asosan hujayralarning bo‘linishini faollashtiradi. SHuning uchun ham ular sitokiniilar deb nom oldi. Ularni 1955 yilda birinchi marta K.Miller va F.Skug seld spermasidan ajratib oldilar. Bu birikmalar kristall holda ajratib olingandan keyin ular 6-furfurilaminopurin (ketin) ekanligi aniqlandi (С₁₀Н₉N₅О). Keyinchalik kinetin tabiiy sitokinlar guruhiga kirmasligi aniqlandi. 1964 yilda Letam makkajo‘xorining xom donidan tabiiy sigokinin — zeatinni ajratib oldi:Tabiiy sitokininlar ildizda hosil bo‘lib, o‘simlik ksilema shirasining oqimi bilan yuqoriga ko‘tarilsdi. Sitokinninlar o‘simliklar hujayrasining bo‘linishini jadallashtirish bilan bir qatorda boshqa jarayonlarda ham faol ishtirok etdi. Ular o‘sishdan to‘xtagan va qari barglarda modda almashinuv jarayonini faollashtiradi, ya’ni tez qarishdan saqlaydi, sarg‘ayib qolgan barglarni qaytadan yashil rangga kiritish xususiyatiga ega (A.L.Kursanov, O.N.Kulaeva). Bularning ta’sirida barglarda - oqsil, nuklein kislotalari va xlorofilning miqdori ortadi. O.N.Kulaevaning (1982) ko‘rsatishicha, sitokinin ta’siridan hamma shakldagi RNKlarning sintezi tezlashadi. Ayniqsa, sitokininning spetsifik oqsillar (retseptor-oqsillar) bilan hosil qilgan kompleksi ta’siridan RNK-polimerazalar va yadrodagi xromatinlarning faolligi oshadi. O‘simlikning kinetin to‘plangan joylariga boshqa organlardan organik moddalarning oqib kelishi tezlashadi. Sitokininlarning ta’siri boshqa fitogormonlar bilan birgalikda kuchliroq bo‘ladi. Masalan, sitokininlar ishtirokida differensiallashgan hujayralar yana qaytadan bo‘linishi mumkin. Sitokininlarning K, Sa va N ionlar transportini faollashtiradi, degan ma’lumotlar ham bor.