Tafakkur ziyosi
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
FILOLOGIYA FANLARI
“TAFAKKUR ZIYOSI” ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son 152 FILOLOGIYA FANLARI O‘ZBEK HUJJATLI FILMLARI TARIXI XUSUSIDA Mahliyo Mirsoatova– f.f.n. dotsent, O‘zbekiston Milliy Universiteti Annotatsiya: Maqolada rangli rejissyor Malik Qayumovning o‘zbek kinosidagi faoliyati va kinojurnalistikadagi mahorati haqida so‘z boradi Аннотация: В стати рассказывается о творчестве цветного режиссёра Малика Каюмова в узбекском кино и о его мастерстве в киножурналистике. Abstract: The article tells about the work of Malik Kayumov in uzbek cinema and his skill in film journalism. Kalit so’zlar: Munavvar qori Abdurashidxonov, «Padarkush», «shayton surat», kinojurnalistika, X.Devonov ham «Pate» kamerasi, Xudoybergan Devonov, kinomatografiya, Malik Kayumov, «Tarzan», «Tarzanning o‘g‘li», «Tarzanning qizlari», «Bag‘dod o‘g‘risi». Ключевые слова: Мунаввар кори Абдурашидхонов, «Падаркуш», «Чертова картина», киножурналистика, Х. Девонов также камера «Пате», Худойберган Девонов, кинематография, Малик Каюмов, «Тарзан», «Сын Тарзана», «Дочери Тарзана» , «Багдадский вор». Keywords: Munavvar qori Abdurashidkhonov, "Padarkush", "devil's picture", film journalism, H. Devonov also "Pate" camera, Khudoibergan Devonov, cinematography, Malik Kayumov, "Tarzan", "Son of Tarzan", "Daughters of Tarzan", "Thief of Baghdad". Buyuk ziyoli Munavvar qori Abdurashidxonov «Turkiston viloyatining gazeti» 1 da e’lon qilgan «Birinchi milliy teatr» maqolasida «olamdan xabarsizlik», «xabarsizlik balosiddin qutilmak» haqida kuyunib fikr yurtadi. Bu o‘rinda endi paydo bo‘layotgan o‘zbek teatriga katta xizmat kilish zarurlgini qayd etiladi. Tomosha zaliga yig‘ilganlarga estetik zavq berishdan, ularni tarbiyalashdan behad xursand bo‘lgan munaqqid, (gap Maxmudxo‘ja Behbudiyning «Padarqush» yoxud o‘qimagan bolaning xoli» dramasining sahnalashtirilishi hakida ketayotganini eslatib o‘tamiz – M.M.) kinojurnalistika millionlarga uzluksiz xabar berib borish imkoniga ega bo‘lishi xaqida o‘ylaganmikin?! Munavvar qori Abdurashidxonov hibsga olinib, yorug‘ dunyoni ko‘ra olmagan damda u ko‘rgan texnik ixtiro «shayton surat», «attraksion» 2 emas, kinematografiya, san’at deb atala boshlandi. U 30-yillarga kelib ovoz, 50-yillarda rang bilan boyidi, ekran kengaydi, ovoz vositalari stereofonik ravishda yangradi... Binobarin, uning - yangi san’atning xabar berishi, barchani «xabarsizlik balosidan» xalos etishi uchun keng imkoniyatlar topildi. Bunday vazifani - axborot berishni 1 Туркистон вилоятининг газети -1914. -№ 17. -3 б. 2 „Шайтон сурат". „аттракион–дастлаб ок чодирда намойиш килинган кадрдаги одамларни илк бора кўрганлар булар шайтон суртлар ё афсунгарлар қўяётган атракциондеб кабул килишган. 3 Ўзбекистон»., „Новости”каби киножурналмрнп назарда тумокдамиз. 4 Синематограф ихтиро килинганида унинг элчиларига дастлаб шундай ном берилган kinojurnalistika o‘z oldiga maqsad qilib qo‘yganini qayd kilganimzda hafta, oyda muntazam tayyorlanib, ekranga chiqazilib turilgan jurnallarni 3 eslash odat tusiga kirib kolgan. Aslida kinojurnalistika unsurlari (ehtimol, asoslari) Xudoybergan Devonovnint ilk kadrlarida ham mavjud. Fransuz ixtirochilari aka-uka Lyumerlar suratga olgan va Parijdagi «Grand-kafe»da ko‘rsatilib, barchani hayratga solgan kadrlar hayotdan olingan va muayyan voqeaning tasmadagi ifodasi bo‘lgan. O‘sha kezlari uchun nihoyat kiziqarli bo‘lgan bahaybat poezdning xarakatdagi ko‘rinishi, po‘lat mashina pishqirib bekatga kelib to‘xtashi, yo‘lovchilarning chiqib-tushish jarayoni aynan tasvirlanganini ataylab ta’kidlayapmiz. O‘sha ixtirochilarning Xorazmga kelgan «agentlaridan» 4 kino texnikasini o‘rgangan X.Devonov ham ‘‘Pate kamerasi”ning ziyrak ob’ektividan bozorga mol keltirilishi, xaridorlar ularni xarid kilishi, Xivadagi katta maydonda sayil boshlanishi, ariq qazilishi, kanallar tozalanib bahor suvlariga shay qilib qo‘yilishini ko‘rsatish uchun foydalanish niyatida bo‘ldi. O‘zbek kinosolnomasining shu ilk kadrlarida Xorazm manzaralari, shingil-shingil voqealar o‘z aksini topadi. |