Tafakkur ziyosi
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
YOSH TADQIQOTCHILAR
“TAFAKKUR ZIYOSI” ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son 210 doir ishlarda adabiy ta’sir masalasi, tarjimada uning aks etganligi muhim jihat hisoblanadi. Tarjima sohasida adabiyot olamidagi ko‘plab ijodkorlar qalamini sinab ko‘rgan. Barcha ijodkorlar singari Abdulla Qahhor ham ijodda tarjimashunoslikni yuksak cho‘qqilarga olib chiqishga harakat qilgan. Adibning rus tilidan o‘zbek tiliga tarjima qilgan asarlarida yozuvchi ruhi aks etadi. Undagi mazmun asar muallifining qarashlaridan biroz chekinadi. O‘zbekona milliylik, o‘zbekona qochirimlar va stimul so‘zlar o‘z o‘rnida xalq ruhiga yaqin ifodalar bilan aks etilgan. Abdulla Qahhor hikoyanavis, u rus adibi Anton Chexovning hikoyachilikdagi qisqalik hamda o‘tkir tilliligini o‘zida jamlagan. Bu xususiyat aynan tarjima sohasida muvaffaqiyat qozonishiga sabab bo‘lgan. Yozuvchining tarjimadagi mahorati va unga tarjima qilayotga asarining ta’siri, ya’ni adabiy ta’sirning yaqqol misoli sifatida quyidagicha ko‘rsatib o‘tadi G‘aybulla Salomov o‘zining “Tarjima nazariyasiga kirish” nomli monografiyasida …“A.P.Chexovning “Yovuz niyatli kishi” hikoyasi bilan Abdulla Qahhorning “O‘tmishdan ertaklar”asaridagi Denis va Babar obrazlarini olaylik. Bunda ta’sir nimadan iborat? Faqat mavzu tanlashdami? Yo‘q. Chexov odamlarni “denis” qiladigan yovuz niyatli tuzumni fosh qilar ekan, Abdulla Qahhor odamlarni “bulturgi eshmat”qilib qo‘ygan eski tuzum daxshatini tavirlaydi. Biroq boshqacha bo‘lishi ham mumkin emas, zero, yovuzlikning shakl va xillari turli tuman bo‘lsa-da, mohiyati bir. Denis bilan Babarning ota-onasi, el-yurti, qishlog‘i, tabiiy va iqlim sharoitlari boshqa-boshqa bo‘lsa-da, lekin ularning ijimoiy tuzumining “mahsuli”shunday bo‘lgach, Chexovning Denis va denislar haqida yozishi qanchalik to‘g‘ri bo‘lsa, Abdulla Qahhorning ham Babar va babarlar hayotini tasvirlagani ham shunchalar tushunarlidir”,– deb yozadi. Bundan ko‘rinib turibdiki, tarjimon o‘zining qilgan tarjima asaridan nafaqat ta’sirlanib, balki o‘zining hayotida ham tarjimada aks etgan obrazlarini tanib ham olar ekan. Bu 1 Said Ahmad. “Ustoz mahorati” 1996-yil, 27-bet 2 Abdulla Qahhor. “Yon daftaridan”1944-yil, 31-bet taqlid emas, balki, ijtimoiy o‘xshashlikning turli davrlarda va joylarda aks etishi deb tasvirlasak, xato bo‘lmaydi. Aslini olganda tarjima tarixi va dialektik tushuncha deyiladi. Tarjimaning orginal asar bilan munosabati ham turlicha bo‘lgan. Realistik tarjima talablariga ko‘ra, tarjimon asl nusxasining san’at asari sifatida shakl va mazmun birligini qayta yaratishi, milliy va individual uslub xususiyatlarini saqlashi lozim. Atoqli yozuvchi Said Ahmad Abdulla Qahhorning tarjimadagi hissasi xususida shunday so‘z yuritadi. “Abdulla Qahhor bir qoraqalpoq yozuvchisining qissasi qo‘liga tushib qolganini, qissa unga juda ma’qul bo‘lganini aytdi: -Shuni o‘zbekchaga tarjima qilmoqchiman. Qissada jiddiy gaplar bor. Yo‘lda to‘siqlar paydo bo‘lishi mumkin. Ko‘p so‘zlarga tushunmayapman. Shunga alohida lug‘at tuzib, biladiganlardan so‘ramoqchiman. Bu Abdulla Qahhor tarjima qilib, o‘zi aralashib nashr qildirgan To‘lap Bergan Qayipberganovning “Bir sovuq tomchi”qissasi edi. O‘zbek kitobxonlarining e’tiborini qozondi. Adabiy tanqid ham yuqori baho berdi. Abdulla Qahhor bahona bo‘ldi-yu Qayipberganovning ko‘zi bitib qolgan buloqdek dimiqib turgan ijodi yarq etib yuzaga chiqib oldi ”. 1 ko‘rinib turibdiki, yozuvchi nafaqat tarjimon, balki, boshqa bir tildagi jaranglamay qolib ketayotgan kuylarning ham cholg‘uchisi bo‘lib tanilgan ekan. Abdulla Qahhor kichik va katta nasriy asarlar tarjimasiga ham qo‘l urgan. Tolstoyning romanlari xususida shunday gaplari bor. “Men Tolstoyni nisbatan ancha kechroq kashf etdim, uning kitoblarini cho‘chibroq qo‘lga oldim-u, ko‘p o‘tmay boshim bilan sho‘ng‘ib ketdim…” 2 bu “Urush va tinchlik” asari ustida ishlagandan keyin kelgan xulosasi edi. Asar tarjimoni asliyatdagidek tarjima bo‘lishi uchun xatto asar qahramonlari yashagan manzilga borib, ularni yanada jonli tasvirlashga uringani haqida rafiqasi Kibriyoxonim o‘z xotiralarida ham eslab o‘tadi. Bir qancha yirik aarlarning o‘zbek kitobxoniga Yüklə 4,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|