Ta’lim tizimini moliyalashtirish amaliyoti U. Yu. O’roqov Sh. B. Abdulazizov B. R. Amirqulov Toshkent moliya instituti

jami byudjet xarajatlari
55,2 
53,8 
53,8 
51,5 
52,2 
49,0 
7
Образование в цифрах: 2019 : краткий статистический сборник / Н.В. Бондаренко, Л. М. Гохберг, Н. В. Ковалева 
и др.; Нац. исслед. ун-т “Высшая школа экономики”. – М.: НИУ ВШЭ, 2019. – 96 с hamda O‘zbekiston Respublikasi 
Moliya vazirligi ma’lumotlari asosida tayyorlangan 
8
Tegishli yillardagi “Fuqarolar uchun byudjet” nashrlari asosida tuzligan 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor - 3.567 (SJIF)
July 2022 / Volume 3 Issue 7
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
397

---

tarkibidagi ulushi, foizda 
1.1.1 
Ta’lim xarajatlari 
15980 
20632 
33536 
29961,1 
34590 
46713,8 
jami ijtimoiy soha xarajatlari 
tarkibidagi ulushi, foizda 
58,7 
48,1 
52,8 
40,4 
39,9 
44,4 
jami byudjet xarajatlari
tarkibidagi ulushi, foizda 
32,4 
25,9 
28,4 
20,8 
20,9 
21,7 
3-jadval ma’lumotlaridan shuni guvohi bo‘lishimiz mumkinki, 2017 yilda 
ijtimoiy soha xarajatlari jami byudjet xarajatlarining 55,2 foizini tashkil etgan bo‘lsa, 
bu ko‘rsatkich 2021 yilda 52,2 foizni tashkil etgan. 2022 yilga kelib esa ijtimoiy 
sohaxarajatlari byudjet xarajatlarining 49,0 foizini tashkil etmoqda. Yuqoridagi jadval 
ma’lumotlaridan guvohi bo‘lishimiz mumkinki, davlat byudjetidan ijtimoiy sohaga 
ajratilayotgan mablag‘lar hajm jihatdan o‘sishiga qaramay, jami byudjet xarajatlari 
tarkibida ularning ulushi 2022 yilda 2017 yilga qaraganda 6,2 foizga kamaygan.
Davlat byudjeti xarajatlari tarkibida ta’lim xarajatlari eng katta ulushga ega bo‘lib, 
2017 yilda ijtimoiy soha xarajatlarining 58,7 foizini tashkil etgan bo‘lsa, 2022 yilda 
44,4 foizni tashkil etishi rejalashtirilgan. Davlat byudjeti jami xarajatlari tarkibidagi 
ulushi esa mos ravishda 2017 yilda 32,4 va 2021 yilda 20,9 foizni tashkil etgan holda, 
2022 yilda 21,7 foizni tashkil etishi rejalashtirilgan. Mamlakatimizda ta’lim tizimini 
byudjetdan moliyalashtirish hajmi 2022 yilda 2017 yilga qaraganda 2,5 barobarga 
ortishi rejalashtirilayotganligiga qaramay, uning jami byudjet xarajatlari tarkibidagi 
ulushi qariyb 11,7 foizga kamaygan. Buning asosiy sabablaridan biri sifatida so‘nggi 
yillarda mamlakatimizda davlat-xususiy sheriklik asosidagi hamda xususiy ta’lim 
muassasalarining ko‘payganligi e’tirof etish mumkin.
Shuningdek, so‘nggi yillarda butun dunyo bo‘ylab o‘zining ham iqtisodiy, ham 
ijtimoiy zararini ko‘rsatayotgan pandemiya tufayli ko‘plab davlatlarning asosiy 
xarajatlari sog‘liqni saqlash sohasiga sarflanmoqda. Bunday holatni mamlakatimizda 
ham yuzaga kelishi hamda davlat byudjeti tarkibida davlat qarzlarini qaytarish 
bo‘yicha xarajatlarning ham ortishi davlat byudjeti xarajatlari tarkibida ta’lim 
xarajatlarining ulushini past darajada qolishiga sabab bo‘lmoqda.
2019 yilda ijtimoiy xarajatlarning yarmidan ko‘pini (56,5%) ta’lim xarajatlari 
tashkil etdi. Ta’lim xarajatlari 33 536,1 mlrd. so‘mga (ya’ni tasdiqlangan parametrlarga 
nisbatan 5 141, 8 mlrd. so‘mga ortiq) ijro etildi. 2020 yilda ta’limga xarajatlarning 73 
foizini umumiy ta’lim xarajatlari tashkil etdi, 16,3 foizi maktabgacha ta’limga va 10,7 
foizi kadrlarni tayyorlashga yo‘naltirildi. 2021 yilda ijtimoiy xarajatlarning 40 foizi 
ta’lim xarajatlarini tashkil qiladi. 2022 yilda avvalgi yillar kabi ijtimoiy xarajatlarning 
aksariyat qismini ta’limga xarajatlar (44,4%) tashkil etishi kutilmoqda. 2022 yilda 
ta’limga 46,9 trln so‘m ajratilishi rejalashtirilgan bo‘lib, 2021 yilda belgilangan 
xarajatlarga nisbatan 7,1 trln. so‘mga ko‘proqni tashkil etadi (4-jadval). 
 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor - 3.567 (SJIF)
July 2022 / Volume 3 Issue 7
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
398

---

4-jadval
Ta’lim xarajatlari tarkibi (mlrd. so‘m)
9
Yillar 
Ta’limga ajratilgan 
xarajatlar 
Shundan: 
Maktabgacha ta’lim 
xarajatlari 
Umumiy o‘rta ta’lim 
xarajatlari 
Ta’limning boshqa 
xarajatlari 
2019 
33 536,1 
5 314,40 
19 499,60 
8 722,10 
2020 
29 961,1 
4 895,50 
21 860,40 
3 205,20 
2021 
34 590,3 
6 459,20 
23 802,30 
4 328,80 
2022 
46 713,8 
8 607,10 
30 635,40 
7 471,30 
2019 yilda umumiy o‘rta ta’limga davlat byudjeti xarajatlari 2018 yilga nisbatan 
55% ga o‘sdi va 19 499,6 mlrd. so‘mni tashkil qildi. 2020 yilda umumiy o‘rta ta’limga 
davlat byudjeti xarajatlari 2019 yilga nisbatan 12 foizga o‘sdi va 20 736,1 mlrd so‘m 
miqdorida tasdiqlangan bo‘lib haqiqatda ijrosi 21 860,4 mlrd so‘mni tashkil etdi. 2021 
yilda umumiy ta’lim yo‘nalishiga Davlat byudjetidan ta’lim sohasiga ajratilgan 
mablag‘larning qariyb 70 foizi to‘g‘ri keladi. 2022 yilda umumiy o‘rta ta’limga 
xarajatlar 1,18 baravar oshiriladi. 2022 yilda o‘qituvchilarga to‘lanadigan ish haqini 
tabaqalashtirilgan holda oshirilishi ko‘zda tutilgan. 
Ta’lim xarajatlari tarkibida hajm jihatdan eng katta ulushni umumta’lim 
muassasalarini moliyalashtirish uchun sarflangan xarajatlar tashkil etsa, keyingi 
o‘rinlarda mos ravishda maktabgacha ta’lim xarajatlari turadi. Umumta’lim 
maktablariga ajratilayotgan mablag‘lar ta’lim xarajatlaridagi ulushi 2019 yilda 58,1 
%ni tashkil etgan bo‘lsa, 2022 yilda 65,6 % ni tashkil etishi rejalashtirilgan (2.7-rasmga 
qarang). 
 
4-rasm. Ta’lim xarajatlari tarkibida umumiy o‘rta ta’lim xarajatlarining ulushi, 
foizda
10
Xalq ta’lim sohasi xarajatlari tarkibida xodimlarning ish haqi xarajatlari (yagona 
ijtimoiy to‘lovni hisobga olgan holda) salmoqli ulushga ega bo‘lib, 2022-yilda jami 
xarajatlarning 89,8 foizdan ko‘prog‘ini tashkil etishi kutilmoqda. Ushbu sohada 
faoliyat yuritayotgan xodimlarning oylik maoshlari oshirilib borayotganligiga 
qaramasdan ish xaqi xarajatlarini jami xarajatlardagi ulushining kamayishi boshqa 
xarajatlar ulushini ortishi hisobi, aniqroq aytadigan bo‘lsak, ta’mirlash, yangi qurilish, 
9
Tegishli yillardagi “Fuqarolar uchun byudjet” nashrlari asosida tuzligan 
10
Tegishli yillardagi “Fuqarolar uchun byudjet” nashrlari asosida tuzligan 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor - 3.567 (SJIF)
July 2022 / Volume 3 Issue 7
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
399

---

rekonstruktsiya va kapital ta’mirlash xarajatlarini ortishi evaziga yuzaga kelgan(5-
jadval). 
5-jadval
2022 yilda xalq ta’limi sohasi xarajatlari tarkibiy tuzilishi 
11
№ 
Ko‘rsatkichlar 
Miqdori, 
mlrd. so‘mda 
Ulushi, 
foizda 
1. 
Jami xarajatlar,